شكه‌فتا چوارده‌رێ و ئاگرگەھا زه‌ره‌ده‌شتیان ل هێتوتێ

:: AM:10:05:14/02/2021 ‌
شكه‌فتا چوارده‌رێ كو دكه‌ڤیته‌ سنورێ كومه‌لگه‌ها هێتوت یا سه‌ر ب ناوچه‌دارییا دێره‌لووك، ئێكه‌ ژ شینوارێن هه‌رى بناڤ و ده‌نگ ل ئامێدیێ و دهۆكێ و دیرۆكه‌كا كه‌ڤنار هه‌یه‌، به‌لێ هه‌تا نوكه‌ نه‌هاتیه‌ پاراستن هه‌تا خوه‌ جهێ وێ بویه‌ مه‌ترسى و خه‌لك نه‌شێت سه‌ه‌ردان ژى بۆ بكه‌ت ژبه‌ر باله‌فرێن توركیا.

سه‌ردار هێتوتی، شارەزایێ شینواری ل دەڤەرا ئامێدیێ دیارکر کو شکەفتا چواردەرێ و ئاگرگەها زەردەرشتیان ئێکە ژ شینواێن هەری مەزن ل دەڤەرا ئامێدیێ و بۆ "وشه‌" گوت، چوارده‌ر شكه‌فته‌كه‌ بۆ ژیانێ، بۆ په‌ره‌ستنێ و بۆ خوپاراستنێ، د گه‌له‌ك قوناغان دا خزمه‌تا مروڤاتیێ كرىه‌ و جار بویه‌ په‌ره‌ستگه‌هـ بۆ خودێ ناسێن زه‌ره‌ده‌شتى جار ژى بویه‌ جڤاتگه‌هـ و جهێ ڤه‌حه‌ویانا كه‌سێن هێتوتى و ده‌ڤه‌رێ.

زیدەتر گوت "شكه‌فت دكه‌ڤیته‌ هنداڤى كانیێن میرا و ل هنداڤى شكه‌فتێ چیایێ لینكى ل سنورێ ناوچەداریا دێرەلوکێ،  گوندێ هێتوتێ دكه‌ڤیته‌ ڕۆژئاڤایێ شكه‌فتێ و چیایێ گاره‌ ژى ل ڕۆژهه‌لاتێ،  شكه‌فته دكه‌ڤیته‌ د ناڤا ته‌حته‌كێ گه‌له‌ك ئالوز دا، ژ به‌ر هه‌بوونا چوار ده‌رگه‌هێن ده‌رباسبوونێ بۆ ناڤا شكه‌فتێ دا له‌ورا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ ئه‌ڤ ناڤه‌ لێ كریه‌، بەلێ خۆدانێن گوندى دبێژن كو چه‌ندین به‌ره‌بابه‌ شكه‌فت بڤى ناڤى هاتیه‌ بناڤكرن، به‌لێ ئه‌كه‌ ئه‌م ڤه‌خاندنه‌كێ بۆ دیرۆكا شكه‌فتێ بكه‌ین، دێ بینین كو گه‌له‌ك نه‌په‌نیێت دیرۆكا كه‌ڤن تێدانه‌، تایبەتی چوارده‌ر کو د دیتنا مرۆڤێ كه‌ڤن دا چوار ره‌خێن وى جهێت پیرۆزن‌، زێده‌بارى كو په‌رستگه‌هێن سوومه‌ریێت كه‌ڤن به‌رێ هه‌ر چوار ره‌خێن جۆگرافى بوون، ئه‌ڤه‌ ببوو دیارۆكه‌كا میزۆپۆتامیا یا كه‌ڤن، هه‌ر ل سه‌ر ڤى بنیاتى خه‌لكێ كه‌ڤنێ ده‌ڤه‌رێ په‌رستگه‌هـ بۆ خۆ دارێشتیه‌، هه‌كه‌ ئه‌م سه‌حكه‌ینه‌ تایبەتمەندیێن په‌رستگه‌هێ و هه‌ڤبه‌رى بكه‌ین ل گه‌ل په‌رستگه‌هێن دى بو نموونه‌ وه‌كى په‌رستگه‌ها چوارستی ل گه‌لیێ دهۆكێ، دێ بینین كو نێزیكیه‌ك دناڤبه‌را وان دا هه‌یه‌، ژ لایێ ئاڤاهیڤه‌، نه‌خاسمه‌ ده‌ركه‌ڤتنا چوار ستوینا، زێده‌بارى هه‌بوونا چوار ده‌رگه‌ها كو نه‌ دویره‌ ده‌ربرینێ ژ هه‌ر چوار پیرۆزیێت زه‌ره‌ده‌شتى بكه‌ن كو ئه‌و ژى ئاخ، ئاڤ، ئاگر و با بخوڤە دگریت".

ل بارا رێیا وێ، ناڤبری گوت، رێیا چوادەرێ ژ چه‌ندین په‌یسك و قادرمه‌یان پێك دهێت و بێ هه‌بوونا ڤان په‌یسكان، گه‌له‌كا ب زه‌حمه‌ته‌ مرۆڤ بشێت ده‌رباسى هنداڤى ده‌ره‌جێێ ببیت وچه‌ندین چه‌پ و لوڤه‌ تێدا هه‌نه‌ و ڕێیا بتنێ یه‌ كو مرۆڤ بشێت ب دروستى ب كاربینیت و د سه‌رده‌مێن كه‌ڤن دا وه‌ك ڕێكه‌كا ستراتیژى ژ بوى خه‌لكێ هێتوتێ و هه‌ر دوو عه‌شیره‌تێن نێروه‌ و رێكان دهاته‌ ب كارئینان و ئێك ژ وان ڕێیان بوو كو ئه‌ڤ ده‌ڤه‌ره‌ ب ده‌شتازێ و ئامێدیێ ڤه‌ گرێدا، دیسان كێریێ سیارێ و کانیێن میران ژی ل نێزیک هەنە".

ل دور قەبارێ شکەفتێ، هێتوتی گوت، چوارده‌رێ شكه‌فته‌كا گه‌له‌كا درێژه‌ ، بەلێ پانیا وێ كێمه‌، درێژاهی دبیتە پتری 33م زێده‌تر و 6م ژی پانه‌، د ناڤا شكه‌فتێ دا سێ ستوین هه‌نه‌ كو شكه‌فتێ رادگرن ژ هه‌ر كریاره‌كا جیولوژى، درێژاهیا خالا ئێكێ ژ ده‌رگه‌هێ ڕۆژئاڤا بۆ ئێكه‌م ستون یا د ناڤا شكه‌فتێ دا به‌ر ب ده‌رگه‌هێ ڕۆژئاڤا دبیته‌ 13،20م  و درێژاهی ژ ئێكه‌م خال ژ ده‌رگه‌هێ ڕۆژئاڤا بۆ سیوانا نیڤه‌كێ دبیته‌ 15م و بۆ ستوینا سێ كو دكه‌ڤیته‌ به‌رامبه‌رى ده‌رگه‌هێ سه‌ره‌كى یێ گرێدایى ب ئه‌یوانێ ڤه‌ دبیته‌ 19،30م، هه‌ردیسان درێژاهیا د ناڤبه‌را ده‌رگه‌هێ ڕۆژئاڤا یێ كو دكه‌ڤیته‌ د ناڤا شكه‌فتێ دا بۆ ده‌رگه‌هێ ئێكێ یێ باكوورى كو ب په‌یسكان دكه‌ڤیته‌ د ناڤا شكه‌فتێ دا دبیته‌ 10،50م  و درێژاهیا ده‌رگه‌هێ ڕۆژئاڤایێ سه‌ره‌كى بۆ ده‌رگه‌هێ سه‌ره‌كى یێ شكه‌فتێ ل ره‌خێ باكوورى دبیته‌ 18،80م.

ل دوماهێ گوت، شكه‌فتا چوارده‌رێ د گه‌له‌ك قوناخێن سه‌د سالا بورى دا هه‌ر ژ ده‌مێ چێبوونا حكومه‌تا عیراقێ هه‌تا كه‌فتنا وێ ل سالا 1991ێ ل كوردستانا عیراقێ بۆ گه‌لێ مه‌ یێ ده‌ڤه‌رێ بویه‌ ڤه‌حه‌وینه‌ر و خه‌لكێ هێتوتێ و ده‌وروبه‌ر وه‌ك جڤاتگه‌هه‌كێ ب كارئینایه‌ و ژیان تێدا كریه‌ چونكى شكه‌فته‌كا به‌رفره‌هـ و به‌ركه‌فتیه‌، د ده‌ما شكه‌ستا شوره‌شا ئێكێ و دوویێ یا بارزان خه‌لكێ هێتوتێ بو پاراستنا خوه‌ ژ ده‌ستێ دیڤه‌لانكێن وى سه‌رده‌مى یێن حكومه‌تا عیراقێ بكارئینایه‌ و ب هه‌یڤان و سالان د ناڤ دا ژیانه‌، له‌وا گرنگه‌ بهێته‌ پاراستن.

نوكه‌ ژ ئه‌گه‌رێ باله‌فرێن توركیا چوو كه‌س نه‌شێن قه‌ستا شكه‌فتێ بكه‌ن، رۆژ بۆ رۆژێ كارتێكرنا شه‌ر و گورانكاریێ، كه‌شوهه‌واى به‌ر خراپ بوون دچیت.


وشە - نەوزاد هلۆری