بەهاوشێوەی كەوتنی شاری مووسڵ لە 2014، شاری پاڵمای مۆزەنبیق، یەكێك لە گەورەترین شارەكانی ئەو وڵاتە كەوتە دەستی رێكخراوی تیرۆریستی داعش، ئەوەیش دوای پاشەكشەكردنی كتوپڕی هێزەكانی حكوومەت و كوشتارگەكانی داعش بۆ ماوەی سێ رۆژ، لە كۆتاییەكەیدا بووە هۆی كەوتنی گەورەترین شاری دەوڵەمەند بە گاز لە باكوری ئەو وڵاتە بەدەستی رێكخراوەكە.
دەركەوتنی داعش لە ناوچەكانی دەوڵەمەند بە گاز لە
مۆزەنبیق و كۆنترۆڵكردنی شاری پالما لە هەرێمی كابۆ دیلگادۆ و پێش ئەویش شاری ماسیمبوا دا برایای كەناراوی كە لە ئابی رابردوو داعش كۆنترۆڵی كرد، كتوپڕ نەبوو، بەڵكو دوای زنجیرەیەك هێرشی چڕ لە سێ ساڵی دوایی لە باكوری ئەو وڵاتە هات و بووە هۆی كوژرانی زیاتر لە 1300 كەس و بووە هەڕەشە بۆ سەر پلانی ئابووری ناوچەكە بە بەهای چەندان ملیار دۆلار و هەڵاتنی زیاتر لە 700 هەزار كەس و دروستبوونی تەنگژەیەكی مرۆیی بێوێنە لە ناوەڕاست و رۆژئاوای ئەفریقیا.
ململانێی سیاسی و كۆمەڵایەتی و لاوازی حكوومەت ژینگەیەكی لەباریان بۆ گەشەسەندنی تیرۆر دروست كردووە
بەپێی خەمڵاندنی ئاژانسی هەواڵگری ناوەندی ئەمەریكا (سی ئای ئەی)، ئەو گرووپەی كە بریتییە لە لقی داعش لە مۆزەنبیق، لەوەتەی 2017ەوە نزیكەی 1300 كەسی مەدەنی كوشتووە، هەروەها كارەكانی توندوتیژی پێوەست بە هەڵگەرانەوەی رێكخراوەكەیش بووەتە هۆی كوژرانی نزیكەی 2500 هاووڵاتی و كارمەندی تەناهی و چەكدارانی داعش كوژراون، جیا لە دەربەدەربوونی 700 هەزار كەس لە باكوری وڵاتەكە.
بەپێی سەرچاوە ناوخۆییەكان داعش لەپشتەوەی هەموو كارەكانی تیرۆریستییە لە مۆزەنبیق و رێكخراوەكە لەوێ لەژێر ناوی گرووپی "ئەنسار سوننە"، كار دەكات كە لە 2017ەوە بزاوێكی یاخیبوونی دژ بە حكوومەت دەست پێ كردووە، هەروەها ناوی تریشی هەیە وەك "ئەهلولسوننە وەلجەماعە"، "سەواحیلی سوننە"، "ئەلشەباب"، ئەوەیش لە بزاوی شەبابی سۆماڵی جیاوازە كە سەر بە رێكخراوی قاعیدەیە و لقەكەیەتی لە باكوری ئەفریقیا، لەوكاتەی شەبابی مۆزەنبیق لە 2019ەوە چوونەتە پاڵ داعش، وەك لقێكی سەر بە سەركردایەتیی رێكخراوەكە لە سووریا و عێراق.
سەركردەی لقی مۆزەنبیقی داعش كەسێكە بەناوی "ئەبو یاسر حەسەن"، زانیاری زۆر لەبارەی نازانرێت، بەڵام بەپێی راپۆرتێكی ماڵپەڕی "سایت"ی تایبەت بە چاودێری بزاوە تیرۆریستییەكان، ژمارەی ئەندامانی ئەو لقەی داعش 800 كەن و هەندێكیان لە سووریا گەڕاونەتەوە، بەپێی (سی ئای ئەی)، ئەو لقە بەشێوەی گرووپی بچووك چالاكن، بەڵام توانیویانە ژمارەیەكی زۆری شەڕوانانیان كۆ بكەنەوە و شاری پاڵما داگیر بكەن، بەڵام بۆچی ئەو وڵاتە؟
مستەفا زەهران، چاودێر پێی وایە كەوتنی پاڵما پەیامێكی بەهێزە لە سەركردەی داعش بەوەی توانای گواستنەوە و كۆنترۆڵكردنی شوێنی تری هەیە، كیڵگەكانی گاز مەبەستی رێكخراوەكەیە بۆ دەستكەوتنی پارە و دەسەڵات لەسەر زەوی، لە 2020 رێكخراوەكە هێرشێكی گەورەی كرد و بۆ ماوەی سێ مانگ بەندەری مۆكیمباوای لە باكوری مۆزەنبیق داگیر كرد، ئێستەیش كۆنترۆڵكردنی پالما بووە هۆی دواخستنی كۆنترۆڵكردنی تەواوی كیڵگەكانی گاز لە باكوری ئەو وڵاتە، لەوكاتەی پڕۆژەیەكی گەورەی كۆمپانیای تۆتالی فڕەنسی كەوتە دەستی داعش، هەروەها دوورگەكانی مەشاهیر، كە یەكێك لە گەورەترین پڕۆژەكانی وەبەرهێنانی لە ئەفریقیا تیادایە.
شارەزایانی بواری نەهێشتنی تیرۆر هۆكاری فرەوانبوونی دەسەڵاتی داعش لە ناوچەكە و بەتایبەتی لە مۆزەنبیق بۆ چەند شتێك دەگەڕێننەوە، لەوانە چاوپۆشیی دەسەڵاتداران بەرانبەر بە تاوانكاری و دەست تێكەڵكردنی بەرپرسان و ئامادەیی حكوومەتەكانی رۆژئاوا بۆ دانی پارە بەرانبەر بە ئازادكردنی رفێنراوان و گەشەسەندنی قاچاخ و رفاندن، بۆیە تێكهەڵكێشییەك لەنێوان تیرۆر و تاوانكاری رێكخراوی دروست بووە كە ئەوان بەدوای پارە و دەسەڵات دەگەڕێن، ئەوەیش هەموو هەوڵە سەربازییەكانی بۆ رووبەڕووبوونەوەی شكست پێ هێناوە.
وەك گۆڤاری "سیاسەتی نێودەوڵەتی"، باسی كردووە، تێكهەڵكێشیی ئەتنی و هۆزەكان و ئایدۆلۆجیای توندڕۆیی، وای كردووە ناوچەكە ببێتە مۆڵگەیەكی گرووپە توندڕۆكان، جیا لە بەرزیی رێژەی هەژاری و ململانێی سیاسی و كۆمەڵایەتی، ئەوان ژینگەیەكی لەباریان بۆ گەشەسەندنی تیرۆر دروست كردووە و چارەسەركردنی سەربازیانەی لاواز كردووە، ئەوە لەپاڵ ناسەقامگیریی سیاسی و زۆری جەنگەكان و ململانێكان و كودەتا سەربازییەكان.
ئەو ناوچەیە پووكاوەترین كۆمەڵگای تیادایە، لەپاڵ بوونی حكوومەتێكی لاواز كە كۆنترۆڵی بەشێكی زۆری وڵاتەكە ناكات، خەڵكەكەیش هەژارن و هۆزەكان خۆیان دەدەنە پاڵ گرووپە توندڕۆكان، بەهۆی فرەوانبوونی دەسەڵاتی داعشیش، بزاوی تیرۆریستی فرەوانخوازی بەرەو زۆرینەی ناوچەكانی دەوڵەمەند بە نەوت و گاز و كانزاكان لە ئەفریقیا دەكات.