مەی لە كوردستاندا قەدەغە ناكرێت

بڵاوبوونەوەی هەواڵی قەدەغەكردنی هاودەكردن، دروستكردن و فرۆشتنی مەی و خواردنەوە كهوولییەكان لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە، لای هاووڵاتییانی كوردستان دەنگدانەوەی بە دوای خۆیدا هێناوە، ئەگەرچی بڕیارەكە هەرێمی كوردستان ناگرێتەوە، بەڵام گومانی ئەوە هەیە هەوڵ بدرێت بە مەبەستی گشتاندنی بڕیارەكە بەسەر كوردستانیشدا.

بەگوێرەی ئەو هەواڵانەی میدیا عێراقییەكان بڵاویان كردووەتەوە، فراكسیۆنی هاوپەیمانی نیشتمانیی شیعە، لە پشت هاندان و هێنانە پێشەوەی ئەو بڕیاری قەدەغەكردنی مەی وەستاون، بەڵام چەند لایەنێكی تری ئیسلامیی پشتگیری بڕیارەكەیان كردووە، بۆ ئەوەی بە زۆرینەی دەنگ تێبپەڕێنرێت، بۆیە لە كوردستان زۆرتر گومان لە حزب و لایەنە ئیسلامییەكان دەكرێت كە لە داهاتوودا ئەگەر پەرلەمان چالاك بكرێتەوە، هەمان پڕۆژە لەلایەن فراكسیۆنە ئیسلامییەكانەوە بكرێت بە یاسا، هەرچەندە تێكڕایان 17 كورسیی پەرلەمانیان هەیە. 

شوان قەڵادزەێی ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەسەر لیستی بزووتنەوەی ئیسلامی بە"وشە"ی گوت، "بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراق لە جێی خۆیدایە و لەگەڵیداین، چونكە هەر شتێك خوا حەرامی كردبێت لە بەرژەوەندیی مرۆڤدا نییە، خواردنەوە كهوولییەكانیش جگە لە زیانە دارایییەكەی، هاوكات دەبێتە هۆی سەرگەردانبوونی گەنج".

بەڵام لەبارەی ئەوەی ئایا ئەوان وەك بزووتنەوەی ئیسلامی و یەكێك لە فراكسیۆنە ئیسلامییەكانی ناو پەرلەمانی كوردستان، هیچ پڕۆژەیەكی هاوشێوەی پەرلەمانی عێراقیان هەیە بۆ قەدەغەكردنی ئەو خواردنەوانە؟ قەڵادزەیی روونی كردەوە، "پەرلەمانی كوردستان لە كار خراوە، بۆیە توانای دەركردنی بڕیاری لەو شێوەیەی نییە، هاوكات لە ئەگەری كاراكردنەوەی پەرلەمانیش، یاسا ئەگەر دەریش بكرێت بۆ قەدەغەكردنی، خۆ لە كوردستان یاسا جێبەجێ ناكرێت! بۆ نموونە پەرلەمانی كوردستان چەندان یاسای باشی دەركردووە و جێبەجێ ناكرێ، لەوانە یاسای قەدەغەكردنی جگەرەكێشان لە شوێنی گشتی، كەچی جێبەجێ ناكرێت".

لە بەرامبەردا حاجی كاروان ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە فراكسیۆنی یەكگرتووی ئیسلامی بە"وشە"ی گوت، "تا ئێستە نە ئێمە و نە فراكسیۆنەكانی تریش، پڕۆژەی لەو شێوەیەمان نەبووە، بەڵام خۆی بە گوێرەی ئەو یاسایانەی ئێستە لە كوردستاندا هەن، دروستكردنی مەی و دانانی كارگە بۆ دروستكردنی قەدەغەیە، فرۆشتنی قەدەغە نییە، بەڵام رێك خراوە".

حاجی لەبارەی ئەو یاسایانەی ئێستە پێوەست بەو بابەتە لە كوردستان پێڕەو دەكرێن، زیاتر روونی كردەوە، "بە گوێرەی یاسا، خواردنەوەی مەی لە شوێنی گشتی قەدەغەیە، هاوكات نابێت فرۆشگەكانی مەی لە نزیك مزگەوتەوە بن، بەڵام ئەو یاسایانە جێبەجێ ناكرێن و لە چەندان شوێن لە نزیك مزگەوتەكانەوە فرۆشگەی مەی دانراوە".

بەڵام لەبارەی ئەوەی لە كوردستانیش هاوشێوەی بەغدا، خواردنەوە كهوولییەكان بە تەواویی قەدەغە بكرێن، حاجی كاروان گوتی، "شێوازی كۆمەڵگەی كوردستان بە جۆرێكە كە چەندان پێكهاتە و ئاینی تری جیا لە مسوڵمان تێیدا دەژین، ئەمەش وا دەكات نەتوانرێ بڕیارێكی لەو شێوەیە دەربكرێت، چونكە ئەوان داونەریتی تایبەت بە خۆیان هەیە و ناكرێ بەو شێوەیە بەسەریاندا بسەپێنرێت، شەریعەتیش بە زۆر ناسەپێنرێت، هاوكات ئەگەر پڕۆژەیەكی لەو شێوەیەش بێتە پێشەوە، نابێت راستەوخۆ قەدەغە بكرێت، بەڵكو پێویستە سەرەتا رێك بخرێت لە بری قەدەغەكردن، چونكە لە قورئانیشدا بە شێوەی پلەبەندی مەی قەدەغە كراوە".

لەبارەی هەڵوێستی پێكهاتە ئاینییەكانی كوردستان "وشە" لێدوانی لە كەمال یەڵدا مەرقووز ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لەسەر فراكسیۆنی گردبوونەوەی گەلی كلدانی سریانی ئاشووری وەرگرت، ئەو بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراقی بە "بڕیارێكی جاهیلی" ناو برد و گوتی، "ئامانجی ئەو بڕیارە زیاتر جیاكاری و دابڕانی پێكهاتە ئاینییەكانی تر و پێكهاتەی مسوڵمانە و دەیانەوێ عێراق بكەنە دەوڵەتێكی تەواو ئیسلامی".

یەڵدا ئاماژەی دا، "لە كاتێكدا دنیای رۆژئاوا خەریكی پێشكەوتنی بەردەوامە، لێرە خەریكی خەڵك كوشتن و بڕیاری لەو شێوەیەن و خەڵك ناچاری ئاوارەیی دەكەن، ئەگەر نا خواردنەوە كهوولییەكان چ كاریگەرییەكی لەسەر ئاین هەیە". 

لەبارەی ئەوەی ئەگەر لە داهاتوودا لە پەرلەمانی كوردستان هەوڵێكی لەو شێوەیەی عێراق بدرێت هەڵوێستی ئەوان چی دەبێت؟ كەمال یەڵدا گوتی، "بەهیواین پەرلەمانی كوردستان هەڵەی لەو شێوەیە نەكات و ئێمە 100% دژی ئەو بڕیارەین".

خاوەنی فرۆشگەی دانا لە سلێمانی كە فرۆشگەیەكی تایبەت بە خواردنەوە كهوولییەكانە بە"وشە"ی راگەیاند، "بڕیارەكەی پەرلەمانی عێراقم پێ خراپە، چونكە تۆ لە وڵاتێكدایت لایەنی ئابوورییەكەی باش نییە و لە تەنگژەی داراییدایە، بۆیە پێویستت بە پەرەپێدانی لایەنی گەشتوگوزارە، بابەتی مەی و خواردنەوە كهوولییەكانیش لە دنیادا كۆڵەگەیەكی گرنگی لایەنی گەشتیارییە".

لەبارەی ئەوەی ئەگەر لە كوردستانیش هاوشێوەی عێراق هەوڵ بدرێت بۆ بڕیارێكی لەو شێوەیە، ئایا هەڵوێستی خۆی و خاوەن فرۆشگەكانی تریش چی دەبێت؟ خاوەنی فرۆشگەی دانا گوتی: "ئێمە هیچ هەڵوێستێكمان نابێت، چونكە هەر شتێك كە قەدەغە بكرێت خواستی زیاتری لەسەر دەبێت، وڵاتی ئێرانیش باشترین نموونەیە، ئەگەر لە كوردستان مەی قەدەغەش بكرێت، ئێمە زیانمان پێ ناگات، چونكە بەرپرسان خۆیان كڕیاری ئەو خواردنەوانەن و ئەوكاتە ئەگەر بە نهێنی مەی تەنیا بفرۆشینە بەرپرسان، داهاتەكەی بەسە بۆ ئێمە".

لەلایەكی ترەوە هۆگر شێخە سەرۆكی رێكخراوی فریاكەوتنی میللی PAO، لەبارەی هەڵوێستی رێكخراوە مەدەنییەكانەوە بە"وشە"ی راگەیاند، "بڕیارەكە پێچەوانەی دەستووری عێراقیشە، چونكە لەو بڕیارەدا ڕەچاوی تایبەتمەندیی پێكهاتەی دانیشتووانی عێراق نەكراوە كە لە ئاین و پێكهاتەی جیاجیان، بۆیە لە ئێستەوە دەست كراوە بە هەوڵدان بۆ ئەوەی پێكهاتە ئاینییەكان، لە دادگەی فیدراڵی تانە لەو بڕیارەی پەرلەمان بدەن".

شێخە پێی وابوو "بڕیارەكە دەبێتە هۆی پێشێلكردنی مافەكانی تاكەكەس و رەنگدانەوەی زنجیرەیەكی مێژوویی سیاسییە لە عێراقدا، وەك چۆن پێشتر سەدام حوسێن مافی یادكردنەوەی عاشوورای لە شیعەكان قەدەغە كردبوو، ئێستەش هەوڵ دەدرێت مافی تاكەكەس و پێكهاتەكانی تر پێشێل بكرێت و شێوازێكی دیاریكراوی ژیان بەسەر هەموو هاووڵاتییاندا بسەپێنرێت".

هۆگر شێخە بە دووری زانی بتوانرێت بڕیاری لەو شێوەیە لە پەرلەمانی كوردستان تێبپەڕێنرێت: "چونكە پێكهاتەی سیاسیی كوردستان و عێراق جیاوازە، لە پەرلەمانی عێراق زۆرینەی هێزە شیعە و سونەكان ئیسلامین، بەڵام لە پەرلەمانی كوردستان كەمتر 20%ی پێكهاتەی پەرلەمان ئیسلامین".