ڕۆژنامەی "نیویۆرك تایمز"ی ئەمەریكی لە ژمارەی ئەمڕۆ هەینیدا وتارێكی عەزیز ئەحمەدی بە ناونیشانی "تێكشكانی داعش و سەربەخۆیی لە كوردستان" بڵاوكردووەتەوە و تێیدا هاتووە، دوای تێكشكاندنی داعش دووباره ناكرێ ههڵهكان دووباره بكرێنهوه و 100 ساڵ به زۆر یهكگرتوویی عێراق بهردهوامی ههبێ و كوردستان ریفراندۆم ئهنجام دهدا و سهربهخۆیی خۆیی ڕادهگهیهنێت، ئهمهش كێشه بۆ هیچ لایهك دروست ناكات و ههولێر و بهغداش دهستوهردانیان له ههڵبژاردن و ڕیفراندۆمی ئێران و توركیا نهكردووه، تا ئهوان دهستوهردان بكهن.
لە وتارەكەدا ئاماژە دراوە، سەرۆك وەزیرانی عێراق حەیدەر عەبای دووشەمی ڕابردوو شكستی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعشی لە مووسڵ ڕاگەیاند و كۆنتڕۆڵكردنەوەی تەواوەتی شارەكە لەلایەن فەرماندە سەربازییەكانەوە دووپات كرایەوە، ئەو پرۆسە خوێناوییە لە كۆتاییدا گەیشت بە ئەنجام و دوای نۆ مانگ لە شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوە دژی تیرۆریستان بۆ كۆنتڕۆڵ كردنەوەی دووەم گەورە شاری عێراق و پاش سێ ساڵ لە داگیركردنی لەلایەن تیرۆریستانی داعشەوە، ئەمەش بە هەماهەنگی و هاریكاری بەهێزی نێوان هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستان و سوپای عێراق بەدی هات.
لە بەشێكی تری وتارەكە هاتووە، بەڵام تا ئێستە ناوچەی فرەوان لە وڵاتەكە مان و لە ژێر دەستی تیرۆریستانی داعشن، زۆر ئەركی تریش ماوە ئەنجام بدرێ، بەڵام سەبارەت بە كورد هاوبەشی لەگەڵ هێزە عێراقییەكان ناكرێ لەسەر حسابی سیاسی بێ، كە ماوەیەكی زۆر چاوەڕوان بوون و كارێكی پێویست و بە پەلە بوو، ئەوە هۆكارە بۆ ئەوەی كوردستانی عێراق هەنگاوی پێویست بگرێتەبەر و ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی لە 25 ئەیلوول/سێپتێمبەر ئەنجام بدات، ئێمە لەو بڕوایەداین كە ئەو ریفراندۆمە كارتێكی باشمان دەداتە دەست بۆ دانوستاندن لەگەڵا بەرێز عەبادی و دانپێدانانی حكوومەتەكەی كارێكی بنەڕەتییە.
هەروەها دەڵێ، لە ئەنجامی ڕێككەوتنی هەولێر پایتەختی كوردستانی عێراق و بەغدای پایتەختی عێراق، هێشتا هەڕەشە هەن لەسەر سنوورەكان، هیوادارین حكوومەتی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا بۆ حكوومەتی داهاتووی عێراق پشت بە بەشداری كورد و عێراقییەكان ببەستێ، هەڵوێستی واشنتن بەشێوەیەكی بنەڕەتی لەگەڵ مانەوەی عێراقێكی یەكگرتووە لە چوارچێوەی سنووری ئێستەی و دابین كردنی داهاتوویەكی نوێ و باشە بۆ وڵاتەكە، بەڵام ئەو سیاسەتە شكستخواردووە هەڕەشەی لەسەر كۆمەڵگەكەمان دروست كردییە لە ناوەوە و دەرەوەی سنووری عێراق، هاوكات ئەمە بووە هۆی ڕەشبگرێ لە ناوخۆ و ململانێ لە دەرەوەدا، پێویستە واشنتن هانی بەغدا بدا بۆ دانوستاندن لەگەڵ بەغدا، بۆ دووبارە ڕێكخستنەوەی ناوچەكە بە مەرجی تایبەت و كە دووبارە پێوەندییە دووقۆڵییەكانی عێراق و كوردستان رێكبخرێتەوە.
نووسەر دەڵێ، ئەو ڕێگەیە بۆ چەندان دەیە لە قوربانیدان لە پێناوی مافی چارەی خۆنووسی كورد، گەشەتەكە بەو ڕێگەیەوە دەستی پێ كرد لە ئادار/مارسی 1991، لەو بڕوایە بووین رۆژێك دێ كورد بگات بە مافی خۆی دوای ڕاپەڕینی كوردستان دژی سەدام حوسێن، بەڵام دووبارە لە شوێنی هاتنەدنیام زاخۆ لە كوردستانی عێراق ئاڵۆزییەكان دەستیان پێ كردەوە و گوێمان لە دەنگی تەقینەوەیەكی گەورە بوو لە نێو شارەكە. هەموو ساڵێك لەو ڕۆژەدا تارمای لە ژێر زەوییەوە دووبارە دڵی دایكان دەهەژێنێت، دواتر لە شەوێكدا هێرش كرایە سەر خانەوادەكەم و ناچاربووین بە بارهەڵگرێكەوە ڕابكەین و بە نێو چیا بەفراوییەكانی باكوری عێراق بڕۆین بۆ توركیا و گەشتەكە ماوەی پێنج ڕۆژی خایاند.
ئاماژەی داوە، دوای سەدەیەك لە تێكشكانی سنوورەكانی دەوڵەتی عوسمانی، تا ئێستەش عێراق یەكگرتنی بە زۆرەملێی گەلانی عێراق بەردەوام و كار كرا بۆ لەناوبردنی ئارەزوو و ویستە نیشتمانییەكان و هەست و ناسنامەی نەتەوایەتییان، ئەندامانی خانەوادەكەم ماوەیەك لەلایەن حكوومەتەكانی عێراقەوە دوورخرانەوە و نەوەكان لە دۆخێكی خراپدا بوون، ئەوان ململانێیان كرد لە پێناو گەیشتنەوە بە پێگە و شوێنی خۆیان.
هێمای بۆ ئهوهش كردووه كه ، ئەو پرسە بەردەوام و تا ئێستە ئەوەی پەیوەستە بە كوردەكانی عێراق چارەسەر نەكراوە، بەڵام ئەو ناسنامەیە لە كۆتاییدا پێی دەگەن بەهۆی ئەو بڕیارەی كە گەلی كوردستان لە ڕیفراندۆم دەیدات، ئەوە گوزارشتە لە ئیرادەی گەل و كە ماوەیەكی زۆر لە ترس و نیگەرانی بووە، هاوكات ئەمە وا دەكات متمانە و دڵنیایی نوێی بۆ دروست ببێتەوە لە ناوچەكە، دوور كەوێتەوە لە گرفتی مەزەوی و خوێنڕێژی كە لە ناوچەكە هەیە.
ڕوونی كردووهتهوه، لە ناوەی عێراق دوای دەنگدان بۆ سەربەخۆیی دووبارە پێوەندییەكان لەگەڵ بەغدا ڕێك دەخرێنەوە وەك ڕێككەوتنی نێوان دوو وڵاتی خاوەن سەروەری، یەكگرتنی بە زۆرەملێ لەگەل بەغدا چەوتی بەسەردا دێنێن و هەوڵەكانمان چڕ دەكەینەوە لە شەڕی دژ بە تیرۆریستان، ئەمە سەرەڕای ئەوەی لەوكاتەی تیرۆریستان هێرشیان كردە سەرمان، بەغدا ڕێگری كرد لەوەی وڵاتانی ڕۆژئاوا هاوكاریمان پێ بگەیەنن. ئەو ڕێگەیە وا دەكات هەموومان لە مەترسیدا بین، دۆخێكی نەخوازراو دروست دەكات، حكوومەتی ناوەند پێویستی بە ملیاران دۆلاری ترە بۆ ئاوەدانكردنەوە و خزمەتگوزاری ناوچەكان كە لە ژێر دەستی داعش دا بوون، پشكی هەریچمی كوردستانیشی لە بودجە بڕێوە.
له بهشێكی تری وتارهكه هاتووه، لە مانگی ئەیلوول/دیسێمبەری 2016 من بەشێك بووم لە شاندی باڵای كورد سەردانی كۆشكی سپیمان كرد بۆ گفتوگۆ لەسەر پرسە نیشتمانییەكان، لەمیانەی ئاڵوگۆڕی هاوسۆزییەكان داوامان لێكرا دامەزراندنی دەوڵەت دوا بخەین، لە پێوانی جەنگی عێراق دژ بە تیرۆریستانی داعش، ئەو بیانووەمان زۆر جار گوێ لێ دەبێتەوە. ئێمە لە 2003 ڕەزامەند بووین لەسەر داوای ئەمەریكییەكان بۆ ئەوەی دەرفەتێكی تر بە دەوڵەتی عێراق بدەین، بەڵام لەو كاتەوە بەغدا شكستی خواردووە و پێوەست نەبووە بە بەڵێنەكانی لە هاوبەشایەتی ڕاستەقینە لە بەڕێوەبردنی وڵات و پێدانی مافەكانمان، ئێمە ئەوە ڕەت دەكەینەوە كە سەربەخۆییمان ببێتە تێكچوونی ئارامی وڵاتەكە، بۆخۆی دۆخی عێراق لە نائارامیدایە و ئەو تەنگژانەی هەیەتی بەردەوام هەڕەشەی پارچەبوونی دەكەن و دوای لەناوبردنی داعشیش هەڕەشەكان كۆتاییان نایەت، سیستەمی سیاسی لەسەر ئەو ڕەوتە بەردەوام دەبێ و تایبەتمەندی زیاتر بە سەرۆكی میلیشیا شیعییەكان دەدا و پێكهاتە و كەمینەكان پەراوێز دەخرێن، لە نێویاندا عەرەبە سوننەكانیش، ئەمە دۆخی سیاسی كوشندەی عێراقە و ئەو دۆخەش وای كرد دەوڵەتی داعش بگاتە عێراق.
له كۆتایی نووسینهكه عهزیز ئهحمهد نووسیویهتی، لە شەش مانگی رابردوو تیرۆریستانی داعش بە تەواوی لە ڕووی سەربازییەوە تێكشكان، دەبوو بەر لەوەی هەڵەكانی ڕابردوو دووبارە بكەنەوە، دەست بە هەڵسەنگاندنی واقیعەكە بكرێ لە لایەن هەولێر و بەغدا و واشنتن، لەسەر جیابوونەوەی داهاتوو كە هیچ چارەسەرێكی نییە، هەرچەندە ناكۆكی لەسەر سنوورەكان نییە، بەڵام رێككەوتنی بنەڕەتی هەیە كە بەیەكەوە بژین وەك دوو دەوڵەتی سەربەخۆی و دراوسێ. ئەو هەنگاوە نابێتە هۆی گۆڕانكاری لە سنووری دەوڵەتی عێراق، بەلچكو دەبێتە هۆی بەهێزبوونی پێوەندییەكان لەگەڵ بەغدا و دراوسێكانی لەسەر بنەمای بەرژەوەندی ئابووری و ئاسایش و بازرگانی، هیچ كات هەولێر و بەغداش دەستوەردانیان لە هەڵبژاردنی ئێران و ریفراندۆمی توركیا نەكردووە، بەڵكو هەمیشە ویستوومانە بە ئاشتی بەیەكەوە لەگەڵ دراوسێكان بەها هاوبەشەكان بپارێزیرین و یاساكان بە سەروەری بهێلینەوە.