نەوزاد هادی:ئاوارەكان 60 هەزار خانوویان لە هەولێر بەكرێ گرتووە

ئەو پڕۆژانەی وەستاون تا ئێستە دەستیان پێ نەكردووەتەوە، چونكە بودجەیان لەسەر بودجەی پەرەپێدان و پترۆدۆلار و وەبەرهێنان بووە، تا ئێستە هیچ یەك لەو بودجانە نەهاتووە، بڕێك پارە درا ئەویش چەكی ئەو بەڵێندەرانە بوو كە چەكی بانكیان پێ درابوو و پارەیان پێ نەدرابوو، ئەو پڕۆژانەیش كە بەردەوامن لەسەر قەرز دەكرێن، وەك شەقامی 120 مەتری و  پڕۆژەی شەقامی بەحركە و ڕێی هەولێر تا گومرگ بە قەرز كراون. ئەو پڕۆژانەی تریش لە وەرگرتنی 20% داهات كە دراوەتەوە وەزارەتی شارەوانی قیرتاوكردن و پڕۆژەی فرەجۆری پێ دەكرێ، ئەوەی دەبینرێ توانای دارایی حكوومەت بەرەو باشتر دەڕوات، ئومێد و ئاماژەكان  بەراورد بكەیت بە 2014 ڕەوشی ئابووری ئێستە باشترە.

لە هەولێر هیچ حاڵەتێكی لەو شێوەیە نەبووە و ئەمە تەنیا پڕوپاگەندە بوو، بەپێچەوانەوە نرخەكان دابەزیون و بەرز نەبوونەتەوە، دەرگەی بازرگانی و سنوور واڵایە و كێشەی نییە، هەندێك كاڵا هەیە وەرزییە، لەگەڵ گۆڕانكاریی وەرزەكان نرخەكەی گۆڕانی بەسەردا دێت، بۆ نموونە لەوكاتەی بەروبوومی جووتیارانی خۆمان پێ دەگەن، باج لەسەر ئەو بەروبوومانە لە سنوورەكان زیاد دەكرێ، قۆرخكاری نییە و هەولێر بووەتە چەقی هەناردە بۆ عێراقیش، چونكە ڕۆژانە كەلوپەلێكی زۆر لە ئیبراهیم خەلیلەوە دێنە كوردستان و بە هەولێردا دەڕۆن بۆ ناوچەكانی تری عێراق، بۆیە داخستنی سنوور بوونی نییە و كونسوڵگەی توركیایش وای گوت، كونسوڵگەی كۆماری ئیسلامی بە هەمانشێوە، ئەنجامدانی ڕیفراندۆم سەرپێچی یاساكانی نێودەوڵەتی نییە تا سزای لێ بكەوێتەوە، لەوانە وڵاتان بۆچوونیان جیاواز بێ، بەڵام ئەمە هۆكار نییە بۆ سزادانی خەڵكی كوردستان، شتی لەو جۆرە بوونی نییە.

لە هەموو دنیا شتی لەو جۆرە هەیە و بە تەواوی كۆنتڕۆڵ ناكرێ، بۆ نموونە ئێستە لە ئەوروپا لەسەر هێلكە كێشەیەكی گەورە هەیە، ئەوروپا كە سیستەمی زۆر پێشكەوتووی هەیە، نەیتوانیوە كۆنتڕۆڵی بكات، لیژنەكانیش بە بەردەوامی كاری خۆیان دەكەن و پاداشت بۆ كاری باش و سزا بۆ كاری خراپ هەیە، بۆیە ناتوانرێ كۆنتڕۆڵ بكرێ و بە ڕێژەی جیاواز هەیە.

نەوت و بەنزین لای وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەو پێوەست نییە بە ئێمەوە، ئەوان بڕیاری لەبارەوە دەدەن، چونكە بەرپرسن لە دابینكردنی بودجەی مووچە، بۆیە ئێستە لە كوردستان بازاڕی سووتەمەنی ئازادە و ئێمە لە پارێزگا مۆڵەت بە هەموو كەسێك دەدەین سووتەمەنی بهێنێت و ئاسانكاریشیان بۆ دەكرێ، لە هەمانكاتدا كوالێتیش ڕەچاو دەكرێ و پشكنین بۆ سووتەمەنییەكان دەكرێ، بۆیە نرخیش كراوەیە و بەنزین ڕەنگە 25 دینارێك زیاد یان كەم بكات، ئەوە نییە نرخ زۆر بەرز بێتەوە. بەگشتی ئەمە بازرگانییە و خەڵك بۆ قازانج ئەو كارە دەكات. 

لەبارەی نەوتی سپی، بە هەمانشێوەیە، چونكە بەغدا نەوتی سپی بە ڕێژەی تەواو ڕەوانە ناكات و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانیش بەرهەمی ناهێنێت، بۆیە دەرگەی بازرگانیمان كردووەتەوە، تەنیا لە هەولێر پێویستمان بە 100 ملیۆن لیترە، ئەگەر هەر ماڵێك بەرمیلێكی بەسەر دابەش بكەین. لەبەرئەوە ئاسانكاری و كێبەركێ لە نێوان بازرگانان دروست كراوە، ئەو پشكە كەمەیش كە بەغدا دەینێرێ لە ناوچەكانی چۆمان و سۆران و باڵەكایەتی دابەشمان كرد.

جگە لە كەوروگۆسك و بازیان، هەموو پاڵاوگەكانی تری كوردستان نایاسایین، پێشتر وەزارەتی سامانە سروشتییەكان نەوتی خاوی دەدانێ و گازوایل و نەفتای لێ وەردەگرتنەوە بۆ دابینكردنی سووتەمەنی وێستگەكانی كارەبا، ئێستە كارەبا كەم بووە، هۆكارەكەی نەتوانینی توانای وەزارەتی سامانە سروشتییەكانە لە دابینكردنی گازوایل، هاوكات ئێستە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان نەوتی خاویش بەو پاڵاوگانە نادات، بۆیە ئەوان نەوت لە ناوچەكانی تری عێراق دێنن، بەتایبەت ئەو نەوتەی لە گەیارە دێ، ئەمە هۆی بۆنە ناخۆشەكەیە. 

ئێمە بەدواداچوونمان كرد كە ئەو نەوتەی لە گەیارە دێ ڕێژەی گۆگردی زۆرە و ئەو بۆنەی لێ دروست دەبێ، لەسەر ئەمە 23 پاڵاوگەی نایاسایی داخران، ئەو پاڵاوگانە گازوایلیان لەو نەوتە بەرهەم دەهێنا و دەیاندا بە مۆلیدەی گەڕەكەكانیش، بۆیە لە هەندێ گەڕەك ئەو بۆنە ناخۆشە بڵاو دەبووەوە، 25 مۆلیدەی ئەهلیش بەهۆی بەكارهێنانی ئەو جۆرە گازوایلە سزا دران، بەهەموو شێوەیەكیش قەدەغە كراوە و ئێستە بۆنەكە نەماوە.

بێگومان كەرتی گەشتیاری بەشێكی گرنگی داهاتە، ئێمە پشتیوانی ئەو كەرتەمان كردووە و هەولێر لە 2014 بووە پایتەختی گەشتیاری وڵاتانی عەرەبی، ئەمە لە ئەنجامی پێشكەوتن و گۆڕانكارییە زۆرەكان بوو كە لە هەولێر ڕووی دا، بەڵام بە داخەوە تەنگژەی بەدوادا هات، لەبەرئەوە سیاسەتی ئێمە لە پارێزگا هاندانی كەرتی گەشتیاری و پەرەپێدانی ژێرخانی گەشتیارییە لە مۆڵ و ڕێستۆرانت و تەلەفریك و شەقام و ئاو و كارەبا و نەخۆشخانە، هەموو پێوەستن بە ژێرخانی كەرتی گەشتیارییەوە، بۆ نموونە گەشتیاری زۆری نەخۆش لە ناوچەكانی تری عێراقەوە بۆ نەخۆشخانەكانی هەولێر دێن، ئاسانكاری بۆ كۆمپانیاكان كراوە و ئێستە هاتنی گەشتیار ڕێژەكەی زۆر باش بووە.

ئێمە تا ئێستە هیچمان لەوبارەوە نەزانیوە، لە میدیاكان بیستوومانە، بەڵام پێمان كارێكی زۆرباشە و هەموو هاوكاری و ئاسانكارییەكیش دەكەین ئەگەر شتێكی وا هەبێ.

دەتوانن لە لیژنەكەیش بپرسن، باشترین پێوەندی و ئیشكردن و ئاسانكاریمان كردووە، چونكە هەموومان یەك ئامانجمان هەیە كە بنبڕكردنی گەندەڵییە، بەردەوام هاوئاهەنگی و هاوكاری یەكتریمان كردووە و كارمان كردووە و ئەو دۆسیانەی لە هەولێر هەبووە كاری بەردەوام دەكەین بۆ چارەسەركردنیان.

گەورەترین ژمارەی ئاوارەكان عەرەبی سوننە و مەسیحییەكان و كوردانی ڕۆژئاوان، 115 هەزار كوردی ڕۆژئاوا لە هەولێر هەن، بەگشتی نزیكەی 700 هەزار ئاوارە لە هەولێردا هەن و ڕێژەی 43% ئاوارەكان پێك دێنن، لەڕووی مرۆیییەوە ئەمە كارێكی گەورە بوو لەلایەن كوردستان، هاوكات تێچوویشیان دەوێ، چونكە پێویستیان بە پڕۆژەی ئاو و كارەبا و تەندروستی و تەواوی بوارەكانی ترە، بەڵام ئەمە بووە هۆی ئەوەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی زۆر بەڕێزەوە تەماشای كوردستان بكەن، سەرەڕای شەڕی داعش و تەنگژەی ئابووری، ئێمە ئەو هەموو خەڵكەمان حەواندەوە، ئەمە كارێكی ئاسان نییە ملیۆنێك و 800 هەزار ئاوارە بحەوێنینەوە بێ ئەوەی كێشەیەكی ئەوتۆ ڕوو بدات، بە دڵنیایییەوە ئەوانیش بوونەتە بەشێك لە بازاڕ، چونكە ئەوانیش كەلوپەل دەكڕن و جموجۆڵ دەخەنە بازاڕەوە، بۆ نموونە لە سەرووی 60 هەزار خانوویان بەكرێ گرتووە.

ئەوەندەی ئاگەدارین ئەوانەی لە بواری نەوت كاریان دەكرد، بەشی زۆریان گەڕاونەتەوە، ئەوانەی تریش وەك بەڵێندەر كاریان دەكرد لە پڕۆژەكان، كە پڕۆژەكان وەستا بن، دێن و دەچن، بەڵام تا پڕۆژەكان دەست پێ نەكەنەوە، كار ناكەن.

یاسای ئەنجوومەنی پارێزگا خۆی لامەركەزییەتە و هەوڵ بۆ ئەوە هەیە دەسەڵاتەكانی ئەو لامەركەزییەتە زیاتر بكرێ، پێشتر لە ئەنجوومەنی وەزیران گفتوگۆی لەسەر كراوە و بڕیاربوو كۆمەڵێك دەسەڵاتی تر ئەنجوومەنی وەزیران بیدات بە پارێزگاكان جیا لەوەی لە یاساكەدا هاتووە، چەندی دەسەڵاتیش بێتە خوارەوە لە بەرژەوەندی خەڵك دەبێ، پێوەندی ئێمەش لەگەڵ ئەنجوومەنی پارێزگا لەوپەڕی باشیدایە و ئەوان متمانەیان بە ئێمە و بەڕێوەبەر و قایمقام و بەڕێوەبەری شارەدێكان هەیە، بۆیە لە هەموو كۆبوونەوەكان، هەم خۆم و جێگری پارێزگا و قایمقام و بەرپرسانی تر ئامادە بووین، لەسەر هەموو بابەتێك ڕوونكردنەوەیان هەبووە و پێكەوە ئیشكردن زۆر بەباشی بەڕێوە چووە.

هەولێر شارێكە كاسبی تێدایە، هەوڵ دەدرێ خەڵك هەلی كاری زیاتری بۆ بڕەخسێ، جگەلەوەش لە هەموو شارەكانی دنیا شتی لەو جۆرە هەیە، لە هەولێر یەك ئیسكان هەیە، شار مەرج نییە هەمووی بەیەك شێوە بێ، هەموو شارێكیش تایبەتمەندی خۆی هەیە، هیچی لەوەیتر ناچێت، هەریەك كولتووری جیاوازی هەیە، لە هەولێر عەرەبانچییەكان هەر هەبوون، لەوەتەی هەولێر هەیە، هەوڵی زۆر دراوە و لەو شوێنانەی پێویست بوون ڕێك خراون، ئەوانەی سەرپێچی دەكەن سزا دەدرێن و ڕۆژانە قایمقامیەت سزای سەرپێچیكاران دەدات، جگەلەوەش زۆرجار سەرپێچیكاران كە لێمان كۆڵیوونەتەوە، پێشمەرگە یان مووچەخۆر بوون، ئەو مووچەیەی هەیانە بەشیان ناكات و پەنایان بۆ كاری لەم شێوەیە بردووە تا بژێوی ژیانیان دابین بكەن.

ئەمە ڕێوشوێنی كارگێڕییە، هەیە سەركەوتووە و پێمان باش بووە لە شوێنێكەوە بچێتە شوێنێكی تر، هەیشە گۆڕانكاری تێدا كراوە، شارەوانیی شەش و سێ هاتوونەتە گۆڕین، گەورەترین گۆڕانكاری لە پۆستەكان لە هەولێر كراوە.