تەنیا گۆڕەپانی سیاسی چاودێر نییە بۆ ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان بۆ سەربەخۆیی لە عێراق، بەڵكو بازاڕەكانی نەوت گرنگی تەواو بەو پرسە دەدەن، بەو پێیەی ریفراندۆمەكە تەنیا پێوەست نییە بە پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، بەڵكو بە ناوچە كێشەلەسەرەكانیش و لە سەروویانەوەش كەركووك كە كورد لە 2014 لەدوای هەڵاتنی سوپای عێراق بەهۆی هاتنی داعش كۆنترۆڵی كرد.
بەم دواییە دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان رایان گەیاند كە ئەو ناوچانەی دەكەونە ژێر دەسەڵاتی، خاوەن یەدەگێكی نەوتی خاوە كە بە 45 ملیار بەرمیل دەقەبڵێنرێت، ئەوەش دەكاتە نزیكەی سێیەكی یەدەگی نەوتی خاوی عێراق كە دووەم بەرهەمهێنی نەوتە لەناو رێكخراوی ئۆپیك، بە پێی رێكخراوی ئۆپیك ئاستی یەدەگی وڵاتانی ئەندامی دەگاتە 142.5 ملیار بەرمیل.
بەر لە گەڕانەوەی كەركووك بۆ هەرێمی كوردستان، حكوومەتی هەرێم خاوەنی 6%ی یەدەگی نەوتی عێراق بوو، لەو كاتەی 30%ی یەدەگی نەوتی عێراق لە كەركووكە و 70%شی لە باشووری ئەو وڵاتە.
ئێستە هەرێمی كوردستان رۆژانە توانای بەرهەمهێنانی 600 هەزار بەرمیل نەوتی هەیە كە نزیكەی دوو لەسەر سێی لە كێڵگەكانی كەركووكەوە بەرهەم دێت، بە پێی زانیارییەكانی بلومبێرگ و ئەو ئاستەش وا دەكات كە ئەو دەوڵەتە نوێیە ئەگەر كورد جیابوونەوەیان هەڵبژارد، بگاتە ئاستی وڵاتانی ئیكوادۆر و قەتەڕ و نایجیریا كە ئەندامی ئۆپێكن.
لەو كاتەی روونە كە كێڵگە نەوتییەكانی كەركووك چۆن دەبنە سەرچاوەیەكی زەبەلاح بۆ ئابووریی كوردستانی سەربەخۆ، لە هەمان كات زیانێكی گەورە دەبێت بۆ بەغدا كە بەدەست تەنگژەیەكی گەورەی دارایییەوە بەهۆی دابەزینی نرخی نەوتەوە دەناڵێنێت، ئەوەش بەهۆی وەستانی داهاتەكانی لەو نەوتەی كەركووك كە لەدوای سەربەخۆبوونی كوردستان كۆتای پێ دێت.
بۆڕیی نەوتی كوردستان بەرەو توركیا تەرازووی بەرژەوەندییەكان بەئاراستەی كورد دەشكێنێتەوە، چونكە توركیا لەو رێیەوە داهاتی گرنگی دەبێ، بۆیە ئەگەرچی هەڵوێستی سیاسی توركیا رەتكردنەوەی ریفراندۆمی كوردستانە بەهۆی كاریگەری بۆ سەر دۆزی كورد لە توركیا، بەڵام ئەگەرێكی دوورە تا ئێستە زمانی هەڕەشەی توركیا بەرەو وەرگرتنی رێوشوێن بۆ بەكارهێنانی لوولە نەوتییەكان وەك كارتێكی پاڵەپەستۆ بۆسەر هەرێم بەكار بێت و تاكە دەروازەی هەرێمیش دا بخات.
لە بەرامبەر داواكانی عێراق لە كۆمپانیا نەوتییەكان بۆ مامەڵە نەكردن لەگەڵ نەوتی هەرێم، ئەو كۆمپانیایانە لە بری ئەوەی وەبەرهێنان و جموجۆڵیان لە كوردستان كەمتر بكەنەوە، ئەوان زیاتریان كرد و بەم دواییە كۆمپانیای "شیڤرۆن"ی ئەمەریكایی دەستی بە كارەكانی كردەوە لە دوای وەستانی بۆ ماوەی دوو ساڵ، هەرچی "ئیكسۆن مۆبیل"ە ئێستە لە كێڵگە نەوەتییەكانی كەركووك كار دەكات لەپاڵ "تۆتال"ی فڕەنسایی و "غاز بڕۆم"ی رووسیایی.
لە سەرووی ئەوانەشەوە بەرژەوەندییەكانی رووسیا هاتە پێشەوە و گەورە كۆمپانیای "رۆس نێفت"ی رووسیایی بەڵێنی بە هەرێم داوە بە پەرەپێدانی لوولەكانی گواستنەوەی نەوت و زیادكردنی قەبارەی هەناردن بۆ ئەوەی بتوانێت رۆژانە ملیۆنێك بەرمیل بگوازێتەوە كە ئێستە تواناكەی 700 هەزار بەرمیلە، لەپاڵ دامەزراندنی لوولەی گواستنەوەی غاز بە توانای 30 ملیار سێجای ساڵانە لە 2019 كە ئەوەش پێویستییەكی گرنگە بۆ ئەوروپا و توركیا.