سێ یاریكەرەكەی پشت سەربەخۆیی كوردستان

:: PM:04:02:07/10/2017 ‌

نووسەر و خاوەنی كتێبی "ئەفسانەی تەنگژەی نەوت" لە بابەتێكدا ئاشكرای كرد، ریفراندۆم و پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان سێ یاریزانی سەرەكی جیهان و ناوچەكەی لە پشتە، ئەوان پشتیوان و هاندەری كوردستانن بۆ گەیشتن بە سەربەخۆیی خۆیان، كە خۆی لە "ئەمەریكا و ڕووسیا و توركیا" دەبینێتەوە، بۆ هەرچی ئەو سێ وڵاتە دژی كوردستان دەریببڕن ستراتیج نییە و تەنیا سیاسەتە.

پێگەی The Nationalی ئیماراتی بابەتێكی سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای "قەمەر ئینێرجی" و نووسەری پەرتووكی ئەفسانەی تەنگژەی نەوت "رۆبن میلز"ی بڵاو كردووەتەوە و تێیدا نووسەر دەڵێ، كوردەكان گوتەیەكی پێشینەیان هەیە كە دەڵێ، جگەلە چیاكان كەسێكی تر دۆستمان نییە. ئەوان ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستانیان ئەنجام دا، سەرەڕای ئەوەی تەواوی هێزە ناوچەیییەكان دژی ئەو هەنگاوەی كوردستان وەستانەوە، بڕیاردانی كوردەكان بۆ ڕیفراندۆم و هەوڵدان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆیی كوردستان پێوەستبوونێكی گەورە و گرنگی بە دۆسیەی نەوت و وزە هەیە كە لە ژێر خاك و چیاكانی نیشتمانەكەیاندایە، سێ یاریزانی سەرەكیش ڕۆڵی گەورە دەگێڕن و هۆ و پشتیوانن بۆ پێشڤەچوونی زیاتری كەرتی نەوت و وزەی كوردستان و سەرەنجامیش ئەمە بۆ پشتیوانی سیاسی وەردەگێڕن و هەنگاو بۆ سەربەخۆیی دەنێن.
ئەنجامی ڕیفراندۆم زیاتر 92% دەنگەكانی لە بەرژەوەندی سەربەخۆیی كوردستان بوو، كاردانەوە نێودەوڵەتییەكان لەسەر ئەو دۆسیەیە نرخی نەوتی لە بازاڕەكانی دنیا بەرز كردەوە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا كە هەست بە نیگەرانی زۆر دەكات لەو هەنگاوەی كوردەكانی عێراق، هەڕەشەی داخستنی لوولەی نەوتی كوردستانی كرد، كە نەوت لەو ڕێیەوە دەنێرنە بازاڕەكانی دنیا، ئەمەیش تاكە دەرچە و ڕێیە بۆ گەیاندنی نەوت بۆ بازاڕەكانی دنیا. جیا لەوە بەغدا گەشتە نێودەوڵەتییەكانی بە ڕووی فڕۆكەخانەكانی كوردستان داخست و هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنی دەروازە سنوورییەكان دەدات، هاوكات ئێران گەشتەكانی وەستاند، ریكس تیلرسن وەزیری دەرەوەی ئەمەریكایش لە بەیاننامەیەكدا ڕیفراندۆم و ئەنجامەكەی بە ناشەرعی لە قەڵەم دا و دووپاتی لە سیاسەتی ئەمەریكا كردەوە لە پشتیوانیكردنی یەكپارچەیی خاكی عێراق، ئەمەیش بووەتە جێی سەرسوڕمان كە ئەمەریكا و ئێران و توركیا و بەغدا لەسەر پرسێك "هاودەنگ و هاوڕان".
بەڵام جیاوازییەكان لە ژێرەوەن، ریكس تیلرسن خۆی پێشتر بەڕێوەبەری جێبەجێكاری كۆمپانیای ئیكسن مۆبیلی ئەمەریكی بوو، بە یاریزانێكی سەرەكی پشتیوانیكردنی كورد دادەنرێ بۆ دەست پێكردنی ئەو پرۆسەیە، ئەمەیش دوای ئەوەی لە 2011 بێ حیسابكردن بۆ بەغدا، ئیكسن مۆبیل چەندان گرێبەستی لەگەڵ كوردستان واژوو كرد، كە بەشێكیان دەكەوتنە ناوچە كێشەدارەكان، ئەمەیش وای كرد بەغدا بە تەواوی شكست بخوا لە دابڕینی هەولێر لە دنیا و خستنەوە ژێر كۆنتڕۆڵی خۆی. نووسەرەكە وا دەڵێ.
لە بەشێكی تری وتارەكەیدا ئاماژەی بەوە داوە، لەلایەكی ترەوە ئەنكەرە وەك یاریزانی دووەم و كارا لە پشت سەربەخۆیی كوردستانەوەیە، كوردستان لە ڕێی پشتیوانی ئەنكەرەوە بوو بە پێگەیەكی بەهێز و باشتر لە ناوچەكە، بۆیە توركیا دەتوانێ بە تەواوی پشتی پێ ببەستێ و بەسەر ویستە نەتەوەیییەكاندا زاڵ ببێ و بە تەواوی پابەندی ئەو ڕێككەوتنە ستراتیجییە بێ كە لە نێوان هەولێر و ئەنكەرە لەبارەی وزەوە هەیە، توركیا نزیكەی سێ ملیار دۆلاری لە ڕێی كۆمپانیاكانی لە كەرتی نەوتی كوردستان خەرج كردووە و كۆمپانیاكانی كەرتی وزەی توركیا بەشدارن لە پرۆسەی گەڕان و بەرهەمهێنانی نەوتی كوردستان، بۆیە بە هیچ شێوەیەك توركیا كاری لەو جۆرە ناكات كە بەردەوام بێ لە هەڕەشەكردن لە كوردستان بە داخستنی سنوور و لوولەی گواستنەوەی نەوت بۆ بەندەری جەیهان. جگەلەوەیش، توركیا بە دەست بەرزیی نرخی نەوتەوە دەناڵێنێ و یەكێكە لە بەكاربەرە سەرەكییەكانی وزە و بودجەی ساڵانەی كورتهێنانی زۆری هەیە و پێویستی تەواوی بە كوردستانە، لە ساڵی 2014 بەغدا سكاڵای دژی توركیا بەرز كردەوە بۆ وەستاندنی هەناردەكردنی نەوتی كوردستان، بەڵام هیچ گوێی پێ نەدا.
ئەو نووسەرە لەبارەی یاریزانی سێیەمی كەرتی نەوتی كوردستان كە وا دەكەن كوردستان بەرەو سەربەخۆیی هەنگاو بنێ، دەڵێ: سێیەم یاریزان بریتییە لە ڕووسیا، لەناو هەموو وڵاتانی دنیا بۆچوونی مۆسكۆ ناڕوون و شاراوەیە، ئەمەیش دەرخەری ئەوەیە رووسیا بە تەواوی پشتیوانی كوردستانە و بەر لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم كوردستان دەستی بە هەڵمەتێك لەو بوارە كرد و تەواوی قەرزەكانی كۆمپانیاكانی دایەوە و ڕێككەوتنێكی گەورەتری لەگەڵ كۆمپانیای رۆسنەفت بە بڕی سێ ملیار دۆلار واژوو كرد و پارەی كۆمپانیای دانەگاز و كۆمپانیای هیلال و دی ئێن ئۆ و گەنەل ئینێرجی و تەواوی كۆمپانیاكانی تری دایەوە.
رۆسنەفت بەشداری لە چەندان كێڵگەی نەوتی كرد كە بەشێكیان كەوتوونەتە ناوچە كێشە لەسەرەكان، بۆیە ئێستە كوردستان زۆرترین هەوڵی بۆ بەرهەمهێنانی نەوتی كەركووكە بەشێوەیەكی فرەوانتر بۆ ئەوەی ڕێژەی 600 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانە بە بەردەوامی هەناردە بكات، ئەمەیش بڕەكەی زیاترە لە بڕی نەوتی هەناردەی رۆژانەی وڵاتی ئیكوادۆری ئەندامی ڕێكخراوی "ئۆپێك"، جگەلەوەیش رۆسنەفت ملیارێك دۆلاری تری لە دانانی لوولەی گواستنەوەی گازی سروشتی بۆ توركیا خستە گەڕ، كە ساڵانە توانای هەناردەكردنی 30 ملیار مەتر سێجا گازی سروشتی دەبێ، ئەمەیش 70% پێداویستی توركیا پڕ دەكاتەوە، لە كاتێكدایە ئێستە 57% گازی سروشتی توركیا لەلایەن ڕووسیاوە هەناردە دەكرێ. نووسەر وا دەڵێ.
بەگوتەی ئەو، ئەوانە وای كردووە كوردەكان پشتیوانییەكی سیاسی تەواویان لە ڕووسیاوە بۆ مسۆگەر ببێ، ڕووسیاش بەم هەنگاوە دەیەوێ بە تەواوی كاریگەری لەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دابنێ، دوای ئەوەی لە ڕێی پشتیوانیكردنی ڕژێمی ئەسەد شوێنپێی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست جێگیر كرد، ئێستە دەیەوێ كوردەكان لە هاوپەیمانە دێرینەكەی ئەمەریكاوە بۆ لای خۆی ڕابكێشی و لە ململانێكانی لەگەڵ ئەمەریكا لە ناوچەكە ئەوان بۆ بەرژەوەندی مۆسكۆ یەكلا بكاتەوە و سوود لە ئێران و توركیاش وەربگرێ لە ڕێی پرسی سووریا و چارەسەركردنی ئاشتییانەی دۆخی ئەو وڵاتەوە، بە تایبەت كە سیاسەتی هەمیشەیی ئەمەریكا بەرامبەر بە عێراق بەهۆی ناواقیعیبوونی بەرەو لێكهەڵوەشانەوە دەچێ، ئەمەیش بە تەواوی لە بەرژەوەندی ڕووسیایە و گەلی كوردستانیش نابێ پەلە بكا بۆ گەیشتن بە ویستەكەی، بەڵكو پێویستە چاوەڕێ بكات، تا بە تەواوی هەڵوێستی دۆست و بەرهەڵستكارەكانی بۆ ڕوون دەبێتەوە، ئینجا هەنگاو بنێ.



وشە - باز ئه‌حمه‌د