سێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق بەهیچ شێوەیەك پابەند نەبوونە بە مادەی 18ـی دەستووری عێراق، هەوڵی ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەرانیش پەك دەخەن تا فریشتەی ڕزگارییان لە دەست نەچێت و ڕەگەزنامەی دووەمیان لە گیرفان بمێنێت. ئەوان كە متمانەیان بە پۆستەكانیان نییە، خەریكی بەدەستەوەدانی عێراقن بە ئێران و بەریتانیاش رەزامەندە بەو كارەیان.
هەریەك لە كەسە یەكەمەكانی پۆستە باڵاكانی عێراق، قوئاد مەعسوود سەركۆمار، ئیبراهیم جەعفەری وەزیری دەرەوە و حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران، رەگەزنامەی بەریتانیایان پێیە و ئەوەیش هاووڵاتیی و سیاسەتوانانی عێراقی تووشی بێ متمانەیی كردووە بەو وڵاتەی سەرۆكەكانی ئامادە نین دەستبەرداری رەگەزنامە بیانییەكانیان بن بۆی.
عێراق لە دوای 2003 و بەدیاریكراوی لە 2009ـەوە كە مالیكی دووەم گەڕی سەرۆكایەتییەكەی وەرگرتەوە و دواتریش كە عەبادی پۆستەكەی وەرگرت، هەركات ناوی هاتبێت وەك وڵات ناوی ئێرانیشی لە پاڵدا بووە وەك داپۆشەری وڵاتێك كە بەریتانیا نەخشەی كێشاوە و پێدەچێ بەم خۆبەدەستەوەدانەی بەغدا بۆ تاران خۆشحاڵ بێت. بۆیە لێپرسینەوە لە هاووڵاتییە دەسەڵاتدارەكانی لە عێراق ناكات.
زانا ڕۆستایی ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەران لە لیژنەی یاسایی، بۆ "وشە" روونی دەكاتەوە كە بەگوێرەی دەستوور هەر كەسێك پۆستێكی حكوومەتی وەردەگرێت، دەبێت دەستبەرداری ڕەگەزنامەی دووەمی وڵاتەكەی بێت و تەنیا هەڵگری ڕەگەزنامەی عێراقی بێت.
"بۆیە هەوڵێك هەبوو لە ڕێی پڕۆژەیاسایەكەوە دەستبەردار بوون لە رەگەزنامەی دووەم بخرێتە چوارچێوەیەكی یاسایی، بەڵام كۆمەڵێك لەو كەسانە بەر لە خوێندنەوەی دووەمی پڕۆژەیاساكە، بە بیركردنەوەیەكی بەرژەوەندخوازانە، پڕۆژەیاساكەیان پەك خست" رۆستایی وای گوت.
ئەو پەرلەمانتارە كوردە ئەوەش دەخاتە ڕوو كە "ڕێككەوتنی عێراق لەگەڵ وڵاتێكی تر ئەو چوارچێوەیە دیاری دەكات كە ئایە ئەو بەرپرسە دوای تەواوبوونی پلەكەی ئەگەر دۆسیەی گەندەڵی لەسەر بوو، لێپرسینەوەی لەگەڵ دەكرێت یان نا، نزیكیی عێراق لەگەڵ ئەو وڵاتە ئەو چوارچێوەیە دیاری دەكات، وەك فەلاح سوودانی وەزیری پێشوو كە ئێستە لە لبنان دەستبەسەرە".
رەگەزنامەی دووەم بۆ سیاسییەكانی عێراق زیاتر هی وڵاتانی ئەوروپایە، بەڵام بەرپرسانی سەربازیش ژمارەیەكی بەرچاویان رەگەزنامە و پلەی سەربازییان لە سوپای ئێرانیشدا هەیە. بۆیە لەكاتی لێپرسینەوەدا دەتوانن ئەو عێراقە جێبێڵن كە بەهی خۆیانی نازانن و تاڵانی دەكەن.
ئەشواق جاف ئەندامی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ئاشكرای دەكات، ژمارەیەكی زۆر لە وەزیر و بەڕێوەبەری گشتی لە چەند پلەیەكی جیاواز، ڕەگەزنامەی دووەمیان هەیە، هەروەها بەپێی دەستووری عێراق بەندێكی تێدایە نابێت ئەو كەسەی پۆستێك وەردەگرێت، هەڵگری دوو ڕەگەزنامە بێت.
جاف بۆ "وشە" گوتی، "ڕەگەزنامەی دووەم دەیپارێزێت لە هەر سەرپێچییەكی یاسایی و گەندەڵی، بۆ نموونە دوو وەزیری پێشوو گەندەڵییان كردبوو، یەكیان ڕەگەزنامەی بەریتانی و ئەوەیتر ئەمەریكی هەبوو، دەرباز بوونە".
جاف لەبارەی هەڵگرتنی ڕەگەزنامەی دووەم لەلایەن عەبادی و فوئاد مەعسووم و جەعفەری گوتی، "بەگوێرەی دەستوور ئەوە یاسایی نییە، وەك ماف ئاسایییە دوو ڕەگەزنامەی هەبێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی دۆخی عێراق دۆخێكی تایبەتە و گەندەڵییەكی زۆری تێدایە، دەبوو سەرۆكایەتییەكان و پلەكانی تریش جێبەجێیان بكردایە و دەستبەرداری ڕەگەزنامەی دووەم بوونایە".
شێخ محەمەد سیانە ڕاوێژكاری پێشووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ئاشكرای دەكات، تا ئێستە دوو هەوڵ هەبووە تا ئەنجوومەنی نوێنەران یاسایەكی تایبەت دەربكات تا ڕەگەزنامەی دووەم لە پلە تایبەتەكان بسەنرێتەوە.
ئەو ڕاوێژكارە، بۆ "وشە" دەڵێت، "هەوڵەكان شكست دێنن، دواین هەوڵیش حزبی دەعوەی ئیسلامی لە كۆبوونەوەی لیژنەی ئاسایی پڕۆژەكەی پەكخست و هەڕەشەی لە سوننەكان كرد بەوەی پڕۆژەیاسای نەتەوەكان و دەسەڵاتەی نەتەوەیی لە بەرانبەر پڕۆژە یاسای ڕەگەزنامەی دووەم دەردەكەن، بۆیە عەرەبە سوننەكان دەستبەرداری بوون".
"بوونی باڵادەستیی گەندەڵكاران، نەیتوانیوە ئەنجوومەنی نوێنەران و بەرپرسانی باڵا ناچار بكات یاسایەك دەربكەن، هەروەها ئەو دەستبەرداربوونەی فوئاد مەعسووم لە ڕەگەزنامەی دووەم، تەنیا زارەكییە و لە گەشتی دواین جاری بەڕەگەزنامەی دووەم چووەتە ئەوروپا". شێخ سیانە وای گوت.
دكتۆر كامەران محەمەد هەڵگری پسپۆڕی یاسا نهێنییەك ئاشكرای دەكات بەوەی ئەگەر پێداچوونەوەیەك تەنیا بە بڕوانامەی عەبادی بكەی، جگە لە ڕەگەزنامەكەی، دەبینیت بڕوانامەی ددان پێدراوی یاسایی نییە.
محەمەد بۆ "وشە" گوتی، "عەبادی لە كۆتای ساڵی 1977 بڕوانامەی ماستەری بە دەست هێناوە، بەپێی یاسا بڕوانامەی دكتۆر بەبێ هیچ دیراسەیەكی ئەزموونكراو، پێویستی بە چوار ساڵە، بەڵام عەبادی لە ساڵی 1980 بڕوانامەی دكتۆرای بە دەست هێناوە كە ساڵێك ونبوونی هەیە و بڕوانامەكەی لەگەڵ یاساكانی عێراق و خوێندنی زانستی دنیا قبووڵكراو نییە و یەكناگرێتەوە".
ئەو شارەزایە دەڵێت، "عەبادی باش دەزانێت دوای ئەو بەهارەی دێت، لە چوارچێوەی عێراق هیچ جێیەكی بۆ نەماوەتەوە، بۆیە دەستبەرداری ڕەگەزنامەكەی نابێت، پێشێلێكی یاسایی و دەستووریی مادەی 18ـی دەستووری عێراق دەكات كە پێویستە كەسانی دەسەڵاتدار دەستبەرداری ڕەگەزنامەكانیان بن. ئەوەشی فوئاد مەعسووم گوتی دەستبەرداری ڕەگەزنامەی بەریتانی بووە، هیچ بنەمایەكی یاسایی نییە، چونكە پێویستە بەشێوەیەكی فەرمی داوایەك بەرز بكاتەوە بۆ دادگای بەریتانیا نەك بۆ گەلی عێراق".