ڕاجی، ناوی تەواوی (مەلا عەبدوڕڕەحمانی كوڕی مەلا ئیبراهیم)ـە، لە تیرەی مكایەڵی هۆزی جافی شارەزوورییە، باپیری ناوی مەلا مەحمودی كوڕی بارامە، كە ناسراو بوون. لە ساڵی ١٩١٢ لە شاری (كۆیە) لە دایك بووە، دایكی ناوی (هەمین)ـە، كچی حاجی قادری كۆیییە، بەڵام نەك حاجی قادری شاعیر.
لەساڵی ١٩٢٠ و لە تەمەنی هەشت ساڵیدا لەلای باوكی دەستی بە خوێندن كردووە لە دێی (گەڵنێری)ی سەر بە ناحیەی (چناران)ی قەزای ڕانیە.
دوای ئەوەی هێزێكی لە خوێندن وەرگرتووە، چووەتە كۆیە لە قوتابخانە ناوەندییەكان خوێندوویەتی، لە ساڵی ١٩٢٦دا بۆ هەوڵی خوێندن لە ناوچەكانی (مەرگە و سولەیمانی و خۆشناوەتی)دا گەڕاوە. لە ساڵی ١٩٢٩دا هاتووەتەوە بۆ قوتابخانە گەورەكانی كۆیە، بەڕاستی بە هەموو زانستەكانەوە خەریك بووە و موتاڵای كتێبەكانی قوتابخانە ڕەسمییەكانیشی كردووە وەك (حیساب و هەندەسە و جەبر و جیۆگرافیا و... تاد). زۆر تێكۆشاوە، كە گیروگرفت و مونافەسەی نێوان قوتابی دینی و قوتابی ڕەسمی لابەرێ و برایەتی زانیاری پەیدا ببێ تا بەچاوی خۆی دیتی.
ڕاجی، لە زانستی (نحو، صرف، منتق، بەلاغە، بەیان، عەقائید، ئوسوڵ و فروع) شارەزایی پەیدا كردووە، لە ساڵی ١٩٣٧دا، بڕوانامەی دوایی مەجلیسی عیلمی وەرگرتووە لەلای جەنابی (مەلا بەهائەدین كوڕی مەلا شێخ تەیب - ئیمام و خەتیبی مزگەوتی بایزاغای كۆیە) و لای ئەندامانی مەجلیس، كە بریتی بوون لە (مەلا سادقی دایە خەجێ) و (مەلا عەلی باداوەیی) و (حاجی مەلا ئیبراهیمی زینۆیی) و (وەكیلی قازی شەرعی) و (كاتبی عەدل)، بڕوانامەكەی لەلایەن ئەو بەڕێزانەوە بە ژمارەی ( 56) لە مێژووی (29/4/1937 زاینی) بەم دەرەجانەی خوارەوە، تەسدیق و ئیمزا كراوە.
ڕاجی لە ٢٢ی نۆی ١٩٣٩دا، ژنی هێناوە، كە ناوی (مامزی كچی عەبد) بووە لە شاری كۆیە. لەساڵی ١٩٤٠ لە كۆیە دەرچووە و بووەتە مەلای ئەهلی لە دێی (قوڵقوڵە)، لەساڵی ١٩٤١دا، چووەتە دێی (خەرابە) و بووەتە مەلای ئەهلی لەلای (عەزیز ئاغای صاڵح ئاغای غەفووری). لە ساڵی ١٩٥٤دا، لە (خەرابە) باری كردووە و بە مەلایەتی چووەتە دێی (گەڵنێری)، لە ڕۆژی ٢٦ی ١٠ی ١٩٥٨دا، بەهۆی ژێر ئاو كەوتنی گوندەكە بەژێر ئاوی حەوزی دوكانەوە، لە گەڵ بەشێك لە خەڵكی ئەو گوندە بە فەرمانی میری گواستراوەتەوە بۆ دێی (سابوراوای تازە).
لەناحیەی سورداش و لە خانووی ژمارە حەوت نیشتەجێ كراوە.
لەبەر ئەوەی لە ژنی یەكەم خوا هیچ منداڵی پێ ڕەوا نەدیت، زۆر سارد و گەرمی لە تەمەنی خۆیدا چێشت و درەختی ژیانیشی بەرەو پیری دەڕۆیشت، بۆیە لە ڕۆژی ٢٨ی سێی ١٩٥٢دا، ژنێكی تری هێنا بە ناوی (زبێدە مستەفا حەمەد). (ڕاجی، لە ژنی دووەمی چوار كچ و پێنج كوڕی بووە بەناوەكانی: بەیان، زوهرە، شۆڕش، شیرین، ئیسماعیل، ئازاد، كاوە، سەلاح و سەباح).
راجی له‌گونده‌كانی قوڵقوڵه وخه‌رابه و گه‌ڵه‌نێری سابوراوا و كرژه و به‌كره‌جۆ به‌مه‌لایه‌تی و كاری جووتیارییه‌وه ژیانی گوزه‌راندووه، تا له رۆژی شه‌مه مێژووی شەشی ١٢ی ١٩٦٩دا، بەهۆی نه‌خۆشییه‌وه كۆچی دوای كردووە، له گۆرستانی به‌كره‌جۆ به خاك سپێردراوه.
بەشێک لە چوارینەکانی ڕاجی شاعیر:
سەربەخۆ، سەرخۆشی بەزم و مەیکەدە
پڕ بکە جەرگ و دڵ و گیان و گەدە
خۆت بەحەق بسپێرە، بێرە بیری سۆز
دەس لە داوێنی نیگارت بەرمەدە
پەخشی هێزتکە و نەمێنێ کردەوە
تێبگە خولدانی ئەم ڕۆژ و شەوە
بۆ تووە یان بەرد و دار و وەحشییە
یەک ڕووە، دەرکا سەری لەم دوو ڕووە
شاهی کانی شار و بازاڕ و کەنار
هەر ئەوە توانا بە گشتی کاروبار
خۆی لە دەوری خۆی ئەسوڕێنێ هەبوون
هەر دەمێ شەیدا ئەکا یارێک بە یار
هیچ لەدەس خۆما نەبێ کار و مشوور
ڕەت نەکەم دەرد و بەڵا و مەرگی سوور
چیم لە ڕۆژی حەشر و پرد و هەڵزەلین
چیم لە ئازار و لە شادی و نار و نوور
تا بە هەنگڵدا نەکەی کووپەی شەراب
تا دەماخت پڕ نەکەی چەنگ و ڕوباب
ناگەیە دۆستانی مانا و ڕاست و حەق
باوەشت بۆشە وەکو دنیای خەراب
ئاگر و ئاو و هەوا و خاک بوو
پاش خولی دوو زەڕڕە، خوا بێباک بوو
گیانلەبەر سووڕێکی داو و نیشتە خاک
لوقمەیی مار و مەل و خاشاک بوو
تا بکەی هۆش و تکا و پاڕانەوە
تا بکەی شەرم و حەیا و پاشمانەوە
ڕووی ژیان ماچکە و بنۆشە ئاوی سور
بەسییەتی مەکر و ڕیا و پاڕانەوە
داخی کردم ئاگری ماڵ و مناڵ
گەرم و سارد و عادەتی چوار فەسڵی ساڵ
هەر تەوژمێ بوو تەوژمێکی شکاند
لینگە فڕکەم بێبەشی هێنامە پاڵ
ئێستە خەڵکیش تێنەگا من تێئەگەم
بەو پیاڵەی سۆزە تازە پێئەگەم
ئیحتیلامم بۆچ بە شەیتان بێ لە خەو
بۆچمە خەون و جنۆکە و پێچ و خەم
گەر هەژار و بێنەوا و سەوداسەرم
دەوڵەمەند و ماهیر و دانشوەرم
هەر دەکەم جێیەک لە خاکا ئاوەدان
بێگومان، گەر شاهم و گەر نۆکەرم
سەرچاوە/ دیوانی ڕاجی، مەسعوود محەمەد پێشەکی بۆ نووسیوە، محەمەدی مەلا کەریم پێیدا چووەتەوە، د. عوسمان دەشتی، ئیسماعیل ڕاجی، یەکەم چاپی ٢٠١١.