شەڕ لە نێوان ئێران و ئەمەریكا دروست بێ لە چەند خولەكێك چی ڕوو دەدا؟

:: AM:10:12:07/01/2018 ‌
چەند پسپۆڕێكی بواری سەربازی و هەواڵگری و ئێران هێما بۆ ئەگەرەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی ئێران و ئەمەریكا دەكەن و دووپات لەوە دەكەنەوە، كە شەڕی ئەو دوو وڵاتە زۆر خوێناوی و كارەساتبار دەبێ، زیانی گەورە بە ئابووریی دنیا دەگەیەنێ و ئەمەریكایش دەتوانێ لە چەند خولەكێك بە ستراتیجێكی ورد تواناكانی ئێران تێك بشكێنێت و بەردەوامی بە پرۆسەی لەناوبردنی تاران بدات.

لە ساڵی 2013ەوە دۆناڵد ترەمپ بە ئاشكرا ڕای گەیاند، جیا لە جەنگ، ئەمەریكا هیچ ڕێچارەیەكی تری نییە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئێران، بەڵام ئەوكات جۆن كێری وەزیری دەرەوەی حكوومەتی ئۆباما ڕەخنەی لە ترەمپ گرت و گوتی، ئەمە كاندیدی سەرۆكایەتیی ئەمەریكایە، پێویستە بزانێ چی دەڵێ و شێوازی قسەكردنی لە بێزاركردنی بەرانبەر دوور بخاتەوە، بەڵام ترەمپ لە هەڵمەتی هەڵبژاردنی 2016 بەڵێنی دا كە كۆتا بەو ڕێككەوتنە دەهێنێ كە ئۆباما لەگەڵ ئێران كردوویەتی، لەسەر پرسی پیتاندنی یۆرانیۆم و دروستكردنی چەكی ئەتۆمی، هەنگاوەكانی ترەمپ لە سەرەتاوە دیار بوون، ئەو تەواوی ئەو سیاستكارانەی هێنا ناو كابینەی حكوومەتەكەی و پۆستی باڵای پێدان كە بە تەواوی دژی ئێرانن، لە نێویان جێمس ماتیسی وەزیری بەرگریی ئەمەریكا، كە بە یەكێك لە سەرسەختترین دوژمنەكانی ئێران هەژمار دەكرێ.

دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ ئەركی سەرۆكایەتی ئەمەریكای وەرگرت، حووسییەكانی سەر بە ئێران لە یەمەن، هێرشیان كردە سەر كەشتییەكی سعوودی و دوو كەسیان كوشت، كۆشكی سپی بە ڕوونی دووپاتی كردەوە، ئەمە هێرشی ئێران بوو بۆ سەر سعوودیە، ترەمپ لە تویتەری خۆی هێمای بۆ ئەوە كرد، ئێران لە ڕووحی ڕێككەوتنەكە نەگەیشتووە و بەردەوام پێشێلی دەكات، كاتێك لە ناوەڕاست ئایار/مایۆی ڕابردوویش دۆناڵد ترەمپ گەیشتە ڕیاز و بەشداری لووتكەی 50 وڵاتی ئیسلامی كرد و سعوودیەی بە تەواوی هان دا دژی ئێران بوەستێتەوە، هاوكات لە سەردانەكەیشی بۆ ئیسرائیل بە تەواوی هێرشی كردە سەر ئێران و ڕەخنەی زۆری لە تاران گرت. چەند ڕۆژێك دوای ئەوە ئێران مووشەكی بالیستی ئاراستەی  تیرۆریستانی داعش كرد لە ڕۆژهەڵاتی سووریا، لە بەرانبەریش ئەمەریكا فڕۆكەیەكی ڕژێمی سووریای خستە خوارەوە. ئەمەیش بە تەواوی پێوەندییەكانی ترەمپ و ئێرانی خستە چوارچێوەیەكی تەنگترەوە و ئەندرۆ ماكلۆید چالاكوانی مافی مرۆڤ لەوكاتەدا لە ڕۆژنامەی "ئیندپێندت"ی بەریتانی دووپاتی لەوە كردەوە، ئەمەریكا هەنگاو دەنێ تا لە دوو ساڵی داهاتوو هێرشی ئەتۆمی بكاتە سەر ئێران.

ئەحمەد ماجدیار بەڕێوەبەری پڕۆژەی "ئێران لە ژێر چاودێری دا" لە دامەزراوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لە پەڕاوێكی توێژینەوە ئاماژەی داوه، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا و ئێران لەسەر ڕێی بەریەككەوتنن لە عێراق و سووریا، بۆیە دوای شكستی داعش، شەڕی ئەمەریكا دژ بە چەكدارەكانی سەر بە ئێران دەست پێ دەكەن. ئەو دەڵێ، ئەگەر دەستوەردانی ئێران لە عێراق و سووریا و یەمەنیش نەبووایە، ئەمەریكا پێوەندییەكانی هەر بەمشێوەیەی ئێستە دەبوو لەگەڵ تاران دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ هاتە سەر تەختی سەرۆكایەتیی ئەمەریكا، پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا بە كردەیی ئەمەریكا بۆردمانی ئێران دەكات؟ ئەگەر بۆردمانی بكات، لە ماوەی چەند خولەكێك چی بەسەر ئێران دێت، چی ڕوو دەدات.

ماجدیار و ستیڤن زۆنسن پسپۆری پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان و عومەر لامرانی شرۆڤەكانی سەربازی  لە كۆمپانیای هەواڵگری سەربازی "ستراتفۆر"ی ئەمەریكی باس لە ئەگەر و مەترسییەكانی شەڕی ئەو دوو وڵاتە دەكەن.

ڕووبەڕووبوونەوەی ئێران لە سووریا و كردەی تیرۆر
ئەگەر دۆخی ئێران و ئەمەریكا گەیشتە دوا ئاست و بەیەكتردا تەقینەوە، ئەوا سووریا مەترسیدارترین خاڵی دەسپێكی جەنگی ئەمەریكا و ئێران دەبێ، چونكە تاران دەیەوێ بەردەوام بێ لە بازرگانیكردن و گەیاندنی كەلوپەل بە كەناراوەكانی دەریای ناوەڕاست لە لبنان و كار دابینكردنی ئاسایشی تەواوەتی ڕێی تاران بەغدا بۆ دیمەشق و گەیشتن بە لبنان دەدا، ئەمەیش بە تەواوی سەرئێشە بۆ ئەمەریكا دروست دەكات و بەهیچ شێوەیەك قبووڵی ناكات، ئەگەرێكی تر ئەنجامدانی تەقینەوە و كردەی تیرۆریستییە لە باڵوێزخانەیەكی ئەمەریكا لە وڵاتانی ئەوروپا.

لامرانی دەڵێ، ئێران خاوەنی گەورەترین شانەی نهێنییە لە سەرانسەری دنیا، بۆیە ئەنجامدانی كارێكی لەوشێوەیە و تێوەگلانی ئێران بەو كردە تیرۆریستییە دۆخەكە بە بنبەست دەگەیەنێت و شەڕی لێ دەكەوێتەوە.

هێرشكردنە سەر دامەزراوە ئەتۆمییەكانی ئێران
زۆنس دەڵێ، بیرۆكەی ئەم بابەتە بریتی دەبێ لە بۆردمانكردن و هەوڵدان بۆ وێرانكردنی تەواوی دامەزراوە ئەتۆمی و شوێنە ستراتجییەكانی ئێران، ئەم بیرۆكەیە پێشتر لەلایەن سیناتۆری ئەمەریكی تۆم كۆتۆن لە 2015 خراوەتە ڕوو، ئەو هێمای بۆ ئەوە كردووە، دەتوانرێ وەك هەڵمەتی گورگی بیابان كە لە ساڵی 1998 بیل كلینتن بڕیاری لێ دا دژ بە ڕژێمی سەدام، هەمان سیناریۆ دووبارە بكرێتەوە.

 لامرانی دەڵێ، هەواڵگری ئەمەریكا هەموو زانیارییەكی وردی لە بەردەستە و بە تەواوی خۆی بۆ ئامادە كردووە، دەتوانێ لە ڕێی هێزی ئاسمانی یان دەریاوە بە كەشتی جەنگی فڕۆكەهەڵگری جۆری "بی تو" گەورەترین مووشەكی بێ كڵاوەی ئەتۆمی بهاوێژێتە ئێران.

ئێران هێزی دەریایی جووڵە پێ دەكات
لە بەرانبەر هەر هەڵمەتێكی ئەمەریكا، ئێران هێزی دەریایی بە جووڵە دەخات و سەرجەم كەشتییە بچووكەكانی ئەمەریكییەكان لە ئاوەكانی كەنداو بۆردمان دەكات، یا دەیانگرێت، وەك ئەوەی لە 2016 ڕووی دا، ئێران چەندان كەشتی بچووكی ئەمەریكی لە كەنداو ناچار كرد، ڕێڕەوی خۆیان بگۆڕن و ترامپیش دووپاتی كردەوە، هەر كەشتییەكی تری ئێرانی هەوڵی گۆڕینی ڕێڕەو و ڕووبەڕووبوونەوەی هێزەكانمان بدات، ئاگربارانی دەكەین.

لە هێزی دەریاییشدا ئەمەریكا تواناكانی زۆر بەهێزن و دەتوانن بە خێرایی هێزەكانی دەریایی ئێران تێكبشكێنن، بۆیە تاكە دەرفەت لە بەردەم ئێران ئەوەیە زۆر بەخێرایی گورزی خۆی بهاوێژێ، بە پێچەوانەوە ناتوانێ هیچ بكات و ئەمەریكا هەموو كەشتییەكانی دەسووتێنێت.

بازرگانی نەوتی جیهان دەوەستێت
ئەگەر ئێران نەتوانێ ڕووبەڕووی هێزی دەریایی ئەمەریكا ببێتەوە، ئەوا بێ كێشە دەتوانێ بازرگانی نەوت لە كەنداو بوەستێنێت، لە ڕێی گەرووی هورمزەوە دەتوانێ بە تەواوی بەسەر ناوچەكە زاڵ بێ و ڕێگر بێ لەوەی نەوتی نیمچە دوورگەی عەرەبی بچێتە بازاڕەكانی دنیاوە، ئەمەیش ئابووری دنیا تووشی شۆك دەكات، زیانی گەورە لە ئابووری وڵاتانی ناوچەكە و دنیا دەدا و نرخی نەوتیش زۆر بەرز دەكاتەوە.

وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێوەدەگلێن
ئەمەریكا بنكەی سەربازی لە زۆربەی وڵاتانی ناوچەكە هەیە، بۆیە ئێران هەوڵی بۆردمانی ئەو بنكە سەربازییانە دەدا، ئەمەیش دەبێتە شەڕی ئێران لەگەڵ ئەو وڵاتانە، چونكە مەترسی هەیە خەڵكی ئەو وڵاتانەیش لە ئەنجامی بۆردمانەكان ببنە قوربانی، بۆیە بنكە سەربازییەكانی ئەمەریكا لە قەتەر و عێراق لە مەترسی گەورەدا دەبن و دواتریش وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە شەڕەكە دەگلێن و زۆر گەورە و كارەساتبار دەبێ.

سەرچاوە/ vice



وشە - باز ئه‌حمه‌د