تا ئێستەیش هەلی بردنەوەی ماوەیەكی تری دەسەڵات لەلایەن حەیدەر عەبادییەوە یەكلا نەكراوەتەوە، ئەگەرچی قسەیەكی زۆر لەبارەی كۆكبوونێكی نێودەوڵەتی دەكرێت بۆ مانەوەی لە دەسەڵات بۆ چوار ساڵی تر، بەو پێیەی ئەو كەسایەتییەكی هاوسەنگە و هەندێك دۆسییە ماون كە پێویستە تەواویان بكات لە بواری تەناهی و ئابووری و چاككردنەوەی ئەو كێشە گەورانەی نووری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی لە ماوەی دەسەڵاتی لە عێراق دروستی كردن.
لە ناوخۆی عێراق ئێستە لایەنی كورد و سوننە باسی بوونی چەند مەرجێك دەكەن بۆ دانەوەی متمانە بۆ جارێكی تر بە عەبادی، لەو كاتەی چەند پارت و بارستەی شیعە لە هاوپەیمانی نیشتیمانی هەوڵی گەیشتن بە پۆستەكەی دەدەن، بەو هۆیەی لە ماوەی زیاتر لە 12 ساڵی رابردوو حزبی دەعوە پۆستەكەی قۆرخ كردووە و ئەنجوومەنی باڵا و سەدرییەكان و بارستەكانی تریشی وەلا ناوە، لەو كاتەی كە چەند سەرچاوەیەكی نزیك لە عەبادی نیگەرانی ئەو ناشارنەوە لە روودانی كاری ساختەكاری لە هەڵبژاردنەكان بەو هۆیەی كە مالیكی كۆنترۆڵی چەند كایەكی گرنگی ناو ئەنجوومەنی كۆمسیاران و لقەكانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لە پارێزگاكانی باشوور بە تایبەتی دەكات، سەرەڕای بوونی پاڵپشتییەكی فرەوانی جەماوەری بۆ عەبادی تەنانەت لەناو ناوەندی سوننەیشەوە.
پەرلەمانتارانی حزبی دەعوە كە عەبادی سەر بەو حزبەیە وای دەبینن كە عەبادی پێوەست بە نەهێشتنی گەندەڵییەوە هیچ دەستكەوتێكی وای نییە كە باس بكرێت، پەرلەمانتارانی سوننەیش دووپاتی دەكەنەوە كە گەیشتنی عەبادی بە خواستەكانی بۆ هەڵبژاردنەوە بۆ خولێكی تری سەرۆكایەتی وەزیران بە جێبەجێكردنی خواستەكانی سوننە و بەڵێنەكانی بۆیان بەستراوەتەوە دیارترینیان گەڕاندنەوەی ئاوارەكانە بۆ شوێنی خۆیان و قەرەبووكردنەوەویان لە رووی مادی و مەعنەوییەوە، هەرچی كوردە پرسیار لە نەبوونی حكوومەتی تەكنۆكرات دەكەن كە بەڵێنی داوە.
محەمەد سەیهوود، پەرلەمانتاری شیعە لەو بارەوە دەڵێت، ئەو ئاماژە و بەڵێنانەی عەبادی كە لە قسە و وتارەكانی گوێبیستی دەبین بەوەی جەنگی لەدژی گەندەڵی پێویستی بە كاتی زیاتر و بوێری هەیە، بە تەواوەتی رەتكراوەیە، چونكە ئەو دەیەوێت بڵێت كە ئەو ماوەی لە تەمەنی حكوومەتی ئێستە ماوە بەس نییە، بەوەش پەیامێك رەوانە دەكات بەوەی هەوڵی بەدەستهێنانی خولێكی تری سەرۆكایەتی دەدات و ئەوەیش ناراستەوخۆ دەستگرتنە بەسەر دەنگی دەنگدەران.
سەیهوود دووپاتی دەكاتەوە كە لە ماوەی ساڵانی رابردوو هیچ سەركەوتنێكی سیاسی یان ئابووری رووی نەداوە و تەنانەت سەركەوتنی سەربازیش هی عەبادی نییە، بەڵكو هی هێزە چەكدارەكانە كە جەنگی داعشیان كرد و دەریان كردن، بۆیە سەختە ناوی سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق پێشبینی بكرێت، چونكە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەرنەكەوتووە و دەنگدەران سەرۆك وەزیران و شێوەی پرۆسەی سیاسی لە عێراق دیاری دەكەن.
لەو كاتەدا كە سەرچاوەیەكی نزیك لە عەبادی ئاشكرای دەكات كە كۆكبوونێكی نێودەوڵەتی لەسەر پاڵپشتیكردنی مانەوەی عەبادی لە دەسەڵات هەیە بەو مەرجەی بتوانێت دووری خۆی لە ئێران رابگرێت، كاتێك زۆرینەی وڵاتانی ناوچەكە و عەرەبی و بیانی پاڵپشتی لە سەركەوتنی عەبادی دەكەن بە مەرجی هیچ پەرەسەندنێك لە پێوەندییەكانی لەگەڵ ئێران روو نەدات و پێوەندییەكان لە ئاستێكی سنووردار بن و دوور بن لە سەر بە ئێرانیبوون.
سەرچاوەكە ئاماژەی كرد، هاوپەیمانی (فەتح) كە گرووپەكانی حەشدی شەعبی لەخۆ دەگرێت و هەوڵی گەیشتن بە دەسەڵات دەدەن، بیر لەوە دەكەنەوە كە هادی عامری سەركردەیان وەك ركابەری عەبادی بخەنە روو كە هەردووكیان لە 13ی مانگی رابردوو واژووی بەڵێننامەیەكیان كرد بۆ چوونە ناو یەكلیستی هەڵبژاردن بەناوی (نەسڕی عێراق)، كە دواتر هەڵوەشایەوە.
لای خۆیەوە ئینتسار جبووری، پەرلەمانتاری سوننە رای گەیاند كە عەبادی یان كەسێكی تر بیباتەوە پۆستەكە بۆ شیعەیە، تا ئێستە پێكهاتەی سوننە تا رادەیەك لە عەبادی رازین، بەڵام پاڵپشتی ئەوان بۆ عەیادی زیاتر دەبێت ئەگەر بەڵێنەكانی بێنێتە دی بە گەڕاندنەوەی ئاوارەكان و قەرەبووكردنەوەی زیانلێكەوتووانیان، دووپاتی كردەوە كە مانەوەی عەبادی یان نا پێوەستە بە تەوافوقی سیاسی لە نێوان پارت و پێكهاتەكانەوە، ئەگەر هەموو پێكهاتەكان مافی خۆیان وەرگرت و بەشدار بوون لە بەڕێوەبە ردنی دەوڵەت ئەوە دیاریكردنی سەرۆك وەزیرانی ئاسان دەبێت، بەپێچەوانەوە كێشە و تەنگژەی گەورە سەر هەڵدەدات.
لای خۆیەوە ئەشواق جاف، پەرلەمانتاری كورد لەو بارەوە دەڵێت، عەبادی پاڵەوانی لێدوانەكانی راگەیاندن و مافخۆری جووتیارانی كوردە و ئاماژەی كرد، لە ماوەی دەسەڵاتی عەبادی كە خەریكە كۆتایی دێت تەنیا لێدوانمان لێی بیست و ئاماژەكردنی بەردەوامیشی بۆ نەهێشتنی گەندەڵی راستەقینە نەبوو، چونكە ئەوە یەكەم كەس كە خۆی لە جێبەجێكردنی دەستوور دەدزێتەوە كە ئەوەیش بەشێكە لە گەندەڵی، گەلی كورد گەیشتووەتە قۆناغی بێزاربوون لە بەڵێنەكانی عەبادی بەتایبەتی جووتیاران كە ماوەی سێ ساڵە پارەی خۆیان وەرنەگرتووە، بۆیە ئەو گەلی كوردی لەدەست دا و پرسیاری ئەوەی كرد كە ئەو حكوومەتە تەكنۆكراتەی سەری ئێمەی پێ گێژ كردبوو، تا ئێستە نەهاتووەتە دی، ئەی چۆن لە دوای هەموو ئەوانە بیر لە بردنەوە بە ماوەیەكی تری دەسەڵات دەكاتەوە؟.