ژمارەی ناوچەكانی عێراق كە لە دوای ئازادكردنەوەیان لە داعش بە فەرمی بە كارەساتبار لە قەڵەم دراون گەیشتووەتە 20 شار و شارەدێ، ئەوەیش بەپێی دەنگدانێكی ئاشكرای پەرلەمانی عێراق، كە حكوومەتی بەغدا پابەند دەكات بە پێشخستن و گرنگیدانی زیاتر بەو ناوچانە لە رووی دابینكردنی یارمەتی و پڕۆژەكان و پێدانی راستەوخۆی خەرجییەكان، بەڵام چاودێران و پەرلەمان و حكوومەت بەوە تۆمەتبار دەكەن بە گۆڕینی یاساكە بۆ تەنیا مرەكەبی سەر كاغەز و هیچی تر.
بەپێی لێكدانەوەی یاسایی عێراق لە 1957 بۆ دەستەواژەی كارەساتبار بریتییە لەو پارێزگا و شارۆكە و شارەدێ یان گوندانەی رووبەڕووی زیانی گەورە لە گیانی و ژێرخان و پێویستییە سەرەكییەكانی ژیان هاتوونەتەوە، ئەوەیش بەهۆی رووداو و كارەساتی سروشتی وەك لافاو یان بڵاوبوونەوەی پەتا و رووداوەكانی تری ئاسایی یان بەهۆی جەنگ و هێرشی دەرەكییەوە، بە پێی یاساكە پێویست دەكات لەسەر حكوومەت لە دوای دەنگدانی پەرلەمان بە دابینكردنی هەموو توانا و یارمەتییەكان بۆیان لەوانەیش بودجەی فریاگوزاری یان گواستنەوەی پارەی زیاتر لە وەزارەتێكەوە بۆ یەكێكی تر بۆ یارمەتیدانیان و راگەیاندنی باری فریاكەوتن لە هەموو وەزارەتە خزمەتگوزارییەكان و وەستاندنی پڕۆژە نا پێویستەكان لە سەرانسەری وڵات و گرنگیدان بەو ناوچانە.
بەڵام ئەوانە هەموویان لە عێراق روویان نەدا كە دەتوانرێت ئەوە بە پێشێلكردنی یاسایی و دەستووری بۆ حكوومەتەكەی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق دابنرێت، هەروەها چاوپۆشینێك لەلایەن سەلیم جبووری سەرۆكی پەرلەمان بەو پێیەی ئەو بەرپرسە لە بەدواداچوون بۆ جێبەجێبوونی بڕیارەكانی پەرلەمان، كە تا ئێستە مووسڵ و رومادی و بێجی و شنگال و فەلوجە و قائیم و شارەدێكانی سەرووی فورات و حەویجە و دەشتی نەینەوا و جورف ئەلسەخر وەك ناوچەی كارەساتبار دیاری كراون كە رێژەی وێرانكاری تیایاندا 70%ی تێپەڕاندووە، جیا لەوەی دەیان هەزار لە هاووڵاتییانی ئەو ناوچانە لە نێوان كوژراو و بریندار و ونبوو و رفێنراو بەدەستی داعش و میلیشیاكانی تر و هەڵەكانی سوپای عێراق بوونەتە قوربانی، لەو كاتەی پێنجشەمی رابردوو پەرلەمانی عێراق دەنگ دا بۆ حسێبكردنی ناوچەكانی بەعاج و تەل عەبتە و عەیازییە و عنە و راوە و گوندەكانیان وەك ناوچەی كارەساتبار و داوایش لە حكوومەت كرا بە دابینكردنی یارمەتی بەپەلە بۆ ئەو ناوچانە بەهۆی ئەو وێرانكارییانەی دووچاری هاتوونەتەوە بەهۆی كردە سەربازییەكانی سوپای عێراق لەكاتی وەدەرنانی چەكدارانی داعش لێیانەوە.
بەپێی بەرپرسێكی باڵای وەزارەتی پلاندانانی عێراق، نەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخراوە عەرەبی و ئەوانەی كەنداو و ئەوروپایی زیاتریان پێشكەیش خەڵكی ئەو ناوچانە كردووە لە یارمەتییەكان بە بەراورد بە حكوومەتی عێراق، سەرەڕای پەسندكردنی یاساكە بە كارەساتبار حسێبكردنی ئەو ناوچانە و روونی كردەوە كە حكوومەت بە ئەركی خۆی هەڵنەستاوە لەو بارەوە، بەڵكو مووچەی فەرمانبەرانی زۆرینەی ئەو ناوچانەیشی خەرج نەكردووە بە پاساوی لێوردبوونەوە لە ناوەكان.
زیاتر گوتی، راپۆرت و سكاڵای حكوومەتەكانی ناوخۆ لە پارێزگاكانی ئەنبار و نەینەوا و سەڵاحەدین و كەركووك و بەغدا دووپاتی دەكەنەوە كە تا ئێستە حكوومەتی عێراق پارەی تایبەتی بە دانیشتوان نەداوە كە بڕەكەی ملیۆنێك دینارە، ئەگەرچی ئەو پارەیە لەگەڵ بودجەی 2017 هاتە پەسندكردن و پێویستە بۆ هەر خێزانێك خەرج كرابێت.
هەروەها وەزارەتی تەندروستیی عێراق نووچی خوارد لە كوتانی نزیكەی دوو ملیۆن منداڵ و زیاتر لە ملیۆنێك ئافرەت لە ناوچە ئازادكراوەكان، هەروەها ئەو وەزارەتە نەجوڵایەوە بۆ رووبەڕووبوونەوەی پەتاكان لەو ناوچانەدا وەك هەوكردنی جگەری ڤایرۆسی و پەككەوتەیی منداڵ و تالاسیمیا و هەستیاریی پێست و میكرۆبی چاو و ئەو نەخۆشیانەیشی بەهۆی مێروو و قرتێنەرەكانەوە دەگوازرێنەوە.
جیا لە دابین نەكردنی شوێنی نیشتەجێبوون بۆ ملیۆنێك و 900 هەزار كەس كە خانووەكانیان وێران بووە و چارەسەركردنی كەمئاوی و بڕانی كارەبا و نەبوونی خزمەتگوزاری سەرەكیی تەندروستی، بۆیە ئەو بەرپرسە بانگەشەی هەڵبژاردن بە كارتێكردنێكی نەرێنی بۆ دۆخی ئەو ناوچانە و هەستی هاووڵاتییانی وەسف كرد و ئاماژەی كرد كە عەبادی و وەزیرەكان لە شوێنی خۆهەڵبژاردنیان جموجۆڵ دەكەن نەوەك لە ناوچە كارەساتبارەكان.
هەر لەو بارەوە سەرحان سلیڤانی، پەرلەمانتاری كورد رای گەیلاند كە یاسای ناوچە كارەساتبارەكان تەنیا وەك مرەكەبی سەر گاغەز ماوەتەوە و هیچی لێ جێیەجێ نەكراوە كە یاساكە بۆ ئەوە پەسند كرا بۆ یارمەتیدانی ئەو ناوچانە، بەڵام هیچ جێبەجێ نەكرا.