دوای كوژرانی ژن و مێردێكی مەسیحی لە ناسڕییەی باشووری عێراق، هەروەها كوژرانی خێزانە پزیشكە مەسیحییەكە لە بەغدا و كوژرانی زێڕینگرە سابیئە مەندائییەكە لە ماوەی یەك هەفتەدا، كوشتن و لەناوبردن و بە ئامانجگرتنی پێكهاتە كەمینەكان جارێكی تر سەری هەڵدایەوە كە بەهۆیەوە پرسیار لەسەر توانای هێزە تەناهییەكان دروست دەكات لە پاراستنیان و دەرگەیشی بە رووی پشتگیریكاران و گرووپە میلیشیا چەكدارەكان كردەوە، كە كاری تیرۆری رێكخراو دژ بە پێكهاتەكان لە بەغدا و شارەكانی باشووری عێراق ئەنجام دەدەن.
رۆژی هەینی رابردوو خێزانێكی مەسیحی كە ژن و مێردێكی پزیشك بوون لە رۆژهەڵاتی بەغدا، لەسەر دەستی گرووپێكی چەكدار كوژران، ئەمەش وایكرد چالاك و رۆژنامەنووسان و پیاوانی ئاینیی مەسیحی لە بەردەم دەرگەی ماڵەكەیان گردبوونەوەی ناڕەزایەتی ئەنجام بدەن و داوا لە هێزە عێراقییەكان بكەن بە ئەركی سەرشانی خۆیان هەڵبستن لە پاراستنی هاووڵاتییان و پێكهاتەكان بە تایبەت و بكەرانیش راپێچی دادگا بكەن. نەك ئەوە نەكرا، بە دوایدا خێزانێكی تری مەسیحیش لە ناسڕییەی باشووری عێراق كرایە ئامانج و زێڕینگرێكی سابیئەی مەندائیش لە بەغدا كوژرا.
ماهی سەمەد رۆژنامەنووس بۆ "
عەرەبی جەدید" دەڵێ، گرووپە مافیا چەكدارەكان كە كەسایەتییەكانی پێكهاتە ئاینییەكان لەناو بەغدا دەكەنە ئامانج، ئەوا بێگومان پەیامێك لە پشت رووداوەكانەوە هەیە و كارێكی هەڕەمەكی نییە، چونكە نەگونجاوە لە ماوەی هەفتەیەكدا حەوت كەسی مەسیحی تەنیا لە بەغدا بكوژرێن.
روونی كردەوە خەڵكی بەغدا باش دەزانێت كێی ئەو گرووپە چەكدار و مافیایانە كە كەسایەتی و خەڵكی پێكهاتەكان دەكوژن، ئەوان لای هەمووان ناسراون، بەڵام كەس بوێریی ئەوەی نییە ناوەكانیان ئاشكرا بكات لە ترسی گیانی خۆیان، ئەمەشە وایكردووە بكەران و بكوژان بەردەوام بن لەسەر كوشتنی خەڵكی سڤیل بە تایبەت لە پێكهاتەی مەسیحی، چونكە ئەوان هەموو توانایەكی حكوومەتیان لە بەردەستە بۆ ئەنجامدانی كارەكانیان و چەكی مۆڵەت پێدراویان لە حكوومەتەوە هەیە كە خەڵكی پێ دەكوژن و ئۆتۆمبێلی تازەترین مۆدێلیان لایە كە ژمارەی حكوومی بەسەرەوەیە.
جارێكی تر لویس رافائێل ساكۆ بەتریركی كلدانی لە عێراق بەیاننامەی بۆ كوشتنی خێزانێكی تری مەسیحی دەكرد دوای ئەوەی شەمووی رابردوو بەیاننامەیەكی لەسەر كوژرانی خێزانە پزیشكە مەسیحییەكە دەركرد، داوای لە حكوومەت كرد بكوژانی راپێچی دادگا بكات و پێكهاتەی مەسیحیی دانیشتووی بەغدا و شارەكانی باشووری عێراقیش بپارێزێت.
لە بەیاننامەی ئەمجارەیدا بەتریرك وێڕای راگەیاندنی پرسەنامە، داوای لە پێكهاتەی مەسیحی دانیشتووی عێراق كرد كە پەڕۆی رەش لەسەر سنگیان بدەن وەك دەربڕینی پرسەنامە و ناڕەزایەتی.
لە بەیاننامەكەی كە ئێوارەی رۆژی دووشەم بڵاوی كردەوە و كۆپییەكەی دەست "وشە" كەوتووە، دیسان داوا لە وەزارەتی ناوخۆ دەكات لێپرسینەوە لە رووداوەكان بكات و ئەنجامدەرانیشی بۆ رای گشتی ئاشكرا بكات.
هێشتا هێزە تەناهییەكانی عێراقی هیچ كەسێكیان بە تۆمەتی كوشتنی ئەو دوو خێزانە مەسیحییە نەگرتووە، كەچی تاوانێكی تری كوشتن دژ بە زێڕینگرێكی سابیئەی مەندائی لە بەغدا رووی دا لە ناوچەی سەبع ئەبكار باكوری بەغدا.
كەسێكی نزیك لە خێزانەكە بۆ "عەرەبی جەدید" دەڵێ، سەرەتا زێڕینگرەكە و خێزانەكەی رفێنران لە رۆژی سێشەمی رابردوو، پاشان رفێنەرەكان زێڕینگرەكەیان ناچار كرد بچێتە دووكانەكەی و هەرچی زێری هەیە بۆیان بێنێت، بۆ ئەمەش رفێنەرەكان خێزانی زێڕینگرەكەیان وەك بارمەتە لای خۆیان دانا.
حەوت سەعات دوای ئەوەی پیاوەكە تەواوی زێڕەكەی بۆ هێنان، تەلەفۆن بۆ كەسێكی نزیكی زێڕینگرەكە كرا و وێنەی تەرمی ژن و مێردە سابیئە مەندائییەكەیان بە كوژراوی بۆ ناردبوو، كە بەگوێرەی وێنەكە دەركەوت ئەوان لە سێدارە دراون تا گیانیان سپاردووە.
پۆلیسی ناوچەی شەعبی باكوری بەغدا، دۆسیەكە دادەخات دوای ئەوەی زانیارییان بەدەست گەیشت كە گرووپێكی چەكداری عەسائیب ئەهلی حەق و كەتائیبی حزبوڵا لە پشتەوەی رووداوەكەن. كەسە نزیكەكەی خێزانەكە وا دەڵێت. ئەوەشی خستەڕوو كە ئەو دوو گرووپە دەستیان بەسەر باكوری بەغدا و بازاڕی بەغدا جەدیدە گرتووە و كەس ناوێرێت بێ پرسی ئەوان یەك هەنگاو بهاوێژێت. گوتی "تەنانەت پۆلیسیش خۆیان لەو دوو گرووپە میلیشیا چەكدارەی حەشدی شەعبی دەپارێزن".
لەسەر ئەو پرسە، جۆزێف سڵێوە پەرلەمانتاری پێكهاتەی مەسیحی لە لێدوانێكی تایبەت بە "وشە" دەڵێ، تیرۆریستان ئەوانەی دوو خێزانە مەسیحی و خێزانە سابیئە مەندائییەكەیان كوشتووە، گرووپی چەكداری عێراقین و سەر بە وڵاتانی هەرێمایەتین، كاریان نانەوەی ئاژاوە و لێدانە لە فرە پێكهاتەیی و ئاینی و بیروباوەڕ لە عێراق. گوتی "ئەوان كاریان جێبەجێكردنی ئەجێندای دەرەكییە كە نایەوێت عێراق ببێتە وڵاتێكی بەهێزی فرەڕەگەز و ئاین و رەچەڵەك".
بكوژەكان پێش ئەوەی ئەو خەڵكە بكوژن، هەڕەشەیان لێ دەكەن و هەرچی ماڵ و سامانە هەیەتی لێیان دەدزن ئینجا دەیانكوژن. سڵێوە وای گوت. ئەوەشی خستەڕوو كە حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران بەرپرسی یەكەمی تەواوی ئەو رووداوانەیە.
لەسەر ئەو پرسە كۆمەڵەی مافەكانی مرۆڤی عێراقی دەڵێ، بەگوێرەی ئاماری بێسەروشوێنان لە عێراق لە هەموو پێكهاتەكان، دەركەوتووە 81%ی مەسیحین.
كۆمەڵەكە لە بەیاننامەیەكدا كە رۆژی دووشەم بڵاوی كردەوە و وێنەیەكی دەست "وشە" كەوتووە، دەڵێ هێزی شەڕ و مافیای چەكدار باشترین جۆری ئۆتۆمبێلیان لایە كە زۆرینەیان تابلۆی حكوومەتی عێراقیان لەسەرە، ئەو چەكەشی بەكاری دەهێنن لەلایەن دەوڵەتەوە مۆڵەتی هەڵگرتنی هەیە.
بەگوێرەی ئامارەكانی كۆمەڵەكە، لە 2003ەوە تا ئێستە عێراق 81%ی مەسیحییەكانی لە دەست داوە و 94%ی سابیئەی مەندائی لە دەست داوە و 18%ی ئێزیدییەكانی لە دەست داوە.
حارس ئەلحارسی پەرلەمانتاری پێكهاتەی سابیئەی مەندائی دەڵێ، بە ئامانجگرتنی پێكهاتەكان لەگەڵ نزیكبوونەوەی هەڵبژاردن، هەوڵێكە كە هەندێك هێز پێویستیان بەوە هەیە جۆرێك لە بەڕەڵایی هەبێت.
ئەو پەرلەمانتارە كە بۆ "عەرەبی جەدید" قسەی كردووە و دەڵێ، لە ماوەی هەفتەی رابردوو چوار كەسی پێكهاتەی سابیئە رفێنراون و پاشان كوژراون، وەك پێكهاتەی سابیئە لەسەر ئەوە راهاتووین كە پێش هەڵبژاردن ئەو بەڕەڵایییە روو لە ئێمە دەكات وەك چۆن لە هەڵبژاردنەكانی رابردووش روویان داوە".
جێی باسە لە 2006ەوە تا ئێستە هەزاران هاووڵاتیی مەسیحی و سابیئە و پێكهاتەكانی تری عێراقی روویان لە هەرێمی كوردستان كردووە و ناوچەكانی خۆیان جێ هێشتووە لە ترسی بە ئامانجگرتنیان، ئەوان لە هەرێمی كوردستان بە ئازادانە پێڕەوی لە ئاین و پیرۆزییەكانی خۆیان دەكەن و بەشی زۆری پێكهاتەكانیش لە وەزارەتی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لە كوردستان نوێنەرایەتی تایبەت بەخۆیان هەیە، ئەمە وایكردووە ژینگەی هەرێمی كوردستان بۆ ئەوان و پاراستنی گیان و پێكهاتەی خۆیان زۆر لە بار بێت. بەشێكیش لە مەسیحییەكان و سابیئەكانی شارەكانی تری عێراق، بەرەو دەرەوەی عێراق بە یەكجاری كۆچیان كردووە.
جێی باسە میلیشیاكانی حەشدی شەعبی دوای شەڕی داعش، بەشێكی زۆریان گەڕاونەتەوە بەغدا و شارەكەیان كۆنتڕۆڵ كردووە، تەنانەت بەگوێرەی زانیارییەكان گەڕەكەكانی بەغدا لە نێوان ئەو میلیشیایانە دابەش كراوە وەك ناوچەی هەژموونی خۆیان لێی دەڕوانن، پۆلیس و هێزە تەناهییەكانیش بە هیچ شێوەیەك ناتوانن بەرەو روویان ببنەوە.