ئەگەر بتەوێت لە عێراق لە هێماكانی سەركەوتنی ئێران لەو وڵاتە بگەڕێیت، پێویست ناكات زۆر خۆت ماندوو بكەی و بچیتە بنج و بنەوانی رووداوە سیاسی و تەناهییەكان، بەڵكو لە شتی زۆر ساكار دەردەكەوێت ئێران بە چ شێوەیەك هەژموونی سیاسی، ئابووری، بازرگانی و تەناهی خۆی بەسەر عێراقدا سەپاندووە.
لە تاكسییە رەنگ زەردەكانی بەغدا و بەسڕەوە بگرە تا دەگاتە ساردكەرەوە و پێداویستی كارەبایی و بیناسازی، ئێران باڵی بەسەر بازاڕەكانی عێراقدا كێشاوە. لە هەمووی گرنگتر سەردەمانێك كە عێراق گرنگترین وڵاتی هەناردەكەری خورما بوو، ئێستە ئەو كاڵایەشی بەدەستەوە نەماوە چونكە بازاڕەكانی عێراق پڕ بوون لە خورمای ئێرانی.
عێراق كە لە دنیادا گەورەترین بەرهەمهێنەری خورما بوو، بەهۆی جەنگە یەك لەدوای یەكەكان و كەمتەرخەمی حكوومەتەكان ئەو بەرهەمە تارادەیەكی بەرچاو كەمی كردووە. دوایین هەنگاوی عێراق بۆ پارێزگاریكردن لە بەرهەمی خورمای ناوخۆ، ئەوە بووە رێ لە هاوردەی خورمای ئێران بگرێت و پێی بڵێ لانی كەم لێم گەڕێ با خورماكەی دەستی خۆم بخۆم ئەگەر پێشم هەناردە ناكرێت.
سەرەڕای ئەو رێوشوێنەی لە عێراق گیراوەتە بەر، بەڵام هیشتا بازاڕەكانی عێراق پڕن لە خورمای ئێرانی، هۆكارەكەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە ئێران بە قاچاخ ئەو بەرهەمە بۆ عێراق دەنێرێت. ئەمە دەریدەخات ئەگەر عێراق نەتوانێت رێگری لە هاوردەكردنی خورما بۆ وڵاتەكەی بكات، چۆن دەتوانێت كۆتا بە دەستێوەردانی سەربازی و تەناهی ئێران لە كاروباری ناوخۆی وڵات بگرێت.
مەهدی حەقیقەت كە خاوەنی كۆمپانیایەكی بەرهەمهێنانی خورمای ئێرانییە دەڵێت، سێ ساڵ لەمەوبەر ٢٠٪ی بەرهەمی خورمای ئەو كۆمپانیایە بۆ عێراق هەناردە دەكرا، بەڵام ئێستە ٩٠٪ی بەرهەمەكانی بۆ عێراق هەناردە دەكرێن.
بازرگانێكی عێراقی لە بازاڕەكانی بەغداش دەڵێت، "ئێران سیاسەت و ئابووری عێراقی كۆنترۆڵ كردووە، كەچی حكوومەتی عێراق لەوبارەیەوە بێدەنگە."
لە لایەكی ترەوە عێراق گۆڕەپانێكی گرنگی جەنگیشە لە نێوان ئێران و سعوودیە و هەردوو وڵات لە رێی عێراقەوە دەیانەوێت خۆیان بەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زاڵ بكەن، ئەوان لە یەمەن، سووریا و لبنانیش لە ركابەریدان.
لە دەیەی هەشتای سەدەی رابردوو و لە سەردەمی رژێمی بەعسدا ئێران و عێراق بە سەرسەخترین دوژمنی یەكتر هەژمار دەكران و بۆ ماوەی هەشت ساڵ دژی یەكتر جەنگان و بە ملیۆنان كەسیش لەو جەنگە درێژخایەنە بوونە قوربانی، بەڵام ئێستە ئەو دوو وڵاتە خەریكە دەبن بە یەك وڵات و ئێران وەك پارێزگایەكی خۆی لە عێراق دەڕوانێت و خەریكی رمبازێن و تەراتێنی خۆیەتی.
لە چەند ساڵی رابردوودا ئەگەر هەریەك لە سعوودیە و ئێران هەوڵی نزیكبوونەوە لە ئێرانیان دابێت، ئەوا ئێران لەو بوارەدا لە سعوودیەی بردووەتەوە.
بەگوێرەی "
رادیۆ فەردا" لە ٢٠١٥ەوە واتە ٢٥ ساڵ دوای داگیركردنی كوێت لە لایەن عێراق، سعوودیە كە پێوەندییەكانی لەگەڵ عێراقدا پچڕاندبوو، هەوڵی نزیكبوونەوە لەو وڵاتە دەدات. بەڵام ئێران لە ٢٠٠٣ەوە خۆی لە عێراق نزیك كردووەتەوە و سعوودیە زۆری ماوە بگاتە ئەو ئاستە لە هەژموونی ئێران لە عێراق هەیەتی.
ئێران لە پرسی جەنگ دژی تیرۆر لە لایەك و پرسی سەربەخۆیی هەرێمی كوردستان پێگە و هەژموونی خۆی لە بەغدا زۆر زیاتر پەرە پێ داوە. ئەوەی وای كرد بەغدا بەرانبەر بە هەولێر خۆی بەهێز بكات، ئەوا ئێران بوو و هەر ئێرانیش بوو توانی لە زۆر بواردا یارمەتی حكوومەتی عێراق بدات لە جەنگی دژایەتیكردنی داعش و رزگاركردنی بەشێك لە شارەكان.
دیپلۆماتكارێكی رۆژئاوا دەڵێت، ئەو شێوازەی ئێران پێڕەوی دەكات شێوازێكی زیرەكانەیە، ئێران لە لایەك یارمەتی عێراق دەدات و لە لایەكی تر لە بری ئەو یارمەتییانە داوای لێ دەكات رێ بدات دەرگە لە بەردەم بازرگان و كۆمپانیاكانی ئێران لە عێراق واڵا بكرێت.
ئێستە ئێران بە گەورەترین هاوبەشی بازرگانی ئێران هەژمار دەكرێت و قەبارەی بازرگانی ئەو دوو وڵاتە دەگاتە ١٢ ملیار دۆلار، لە كاتێكدا قەبارەی بازرگانیی نێوان عێراق و سعوودیە لە ساڵێكدا بە نزیكەی شەش ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت.
بەرپرسانی عێراق دەڵێن هەر هەنگاوێك كە دەینێن ناتوانن ئاستی بەرهەمی ناوخۆیی لە كوالێتیدا بگەیەننە ئاستی ئێران، لە كاتێكدا سەردەمانێك دوو لەسەر سێی خورمای هەموو دنیا لە لایەن عێراقەوە دابین دەكرا. ئێستە ٥٪ی ئەو خورمایەی لە دنیا هەیە هی عێراقە و لە رووی بەرهەمهێنانیشەوە لە پلەی یەكەمەوە بۆ پلەی هەشتەمی وڵاتانی بەرهەمهێنەری خورما لە دنیا دابەزیوە.
هەندێك بازرگانی عێراقی لەو دۆخەی بازاڕی خورما قازانجی باشیان پێ دەگات و دەڵێن ركابەری خورما لە عێراق هۆكار بووە لەوەی نرخی كیلۆیەك خورما لە سێ هەزار دینارەوە بۆ هەزار دینار داببەزێت. ئەوەی لێرەدا زیانی پێ گەیشتووە جووتیارانی عێراقن.