بۆشایی یاسایی عێراق بەرەو كوێ دەبات؟

:: PM:06:55:10/06/2018 ‌


پەرلەمانی عێراق كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی سڕ كرد و دەنگەكان بەدەست هەژمار دەكرێتەوە كە دەستەیەك لە دادوەران سەرپەرشتی دەكەن، پڕۆسەكە زیاتر لە مانگێك دەخایەنێت، ئەمەیش هاوكاتە لەگەڵ كۆتایی هاتنی تەمەنی پەرلەمان لە كۆتایی ئەم مانگەدا كە حكوومەت دەبێتە حكوومەتی كاربەڕێكەر.
 
شەوی شەموو نۆی حوزەیران، فوئاد مەعسووم سەرۆك كۆماری عێراق لەگەڵ سەلیم جبووری سەرۆكی پەرلەمان و بەشێك لە سەرۆك لیست و سەركردەی لیستەكان لەسەر پرسی مەترسییەكانی بۆشایی یاسایی لە عێراق كۆبووەوە، لەو كۆبوونەوەیەدا حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران ئامادەی نەبوو.

لە كۆبوونەوەكەدا، كێشەكانی تەنگژەی هەژماركردنەوەی دەنگەكان بە دەست كە لێكەوتەی هەموواری یاسای هەڵبژاردن بوو، گفتوگۆی لەسەر كرا.

 بە گوێرەی بەیاننامەی سەرۆكایەتی كۆمار كە رۆژنامەی "شەرق ئەوسەت" لە راپۆرتێكدا باسی كۆبوونەوەكەی كردووە، گفتوگۆ لەسەر پابەند بوون بە دەستوور و گرنگی پاراستنی سەقامگیری سیاسی و تەناهی، هەروەها رێزگرتن لە دەنگی دەنگدەران كراوە و هۆشداریش دراوە كە عێراق نەكەوێتە بۆشایی یاساییەوە.

 سەلیم جبووری سەرۆكی پەرلەمان دوای كۆبوونەوەكە رای گەیاند كە ناكۆكی قووڵ لەنێوان لایەنەكان هەبووە و رای گەیاند، بۆچوونی لایەنەكان هاوكۆك نەبووە، ئەگەرچی هەموولا كۆك بوون لەسەر ئەوەی بە دەرچەیەكی یاسایی ئەو قۆناغە تێپەڕێنین.

 لای خۆیەوە ئەمیر كەنانی راوێژكاری سەرۆك كۆمار رای گەیاند، لە كۆبوونەوەكەدا گفتوگۆ لەسەر بڕیارەكانی پەرلەمان كراوە كە رێگەچارەیەك دەستنیشان بكرێت بۆ دەرچوون لەم قۆناغە.

زیاتر گوتی "هەژماركردنی دەنگەكان بە دەست كاتێكی زۆر دەخایەنێت، ئەمە عێراق دەباتە بۆشایی یاسایی و حكوومەت بە تەنیا دەمێنێتەوە و یاری بە چارەنووسی عێراق دەكات و كەسیش نییە بەسەریەوە چاودێر بێت".

لە بارەی ئامادە نەبوونی عەبادی لە كۆبوونەوەكەیش، روونی كردەوە كە هەڵوێستی عەبادی بەرانبەر بە سەرۆكایەتی كۆمار نەرێنییە و ئەمەش هۆكاری ئامادە نەبوونی بوو، ئەگەرچی سەرۆكایەتی كۆمار هەڵوێستی بەرانبەر بە عەبادی ئەرێنییە، گوتی "ئەمەش یەكەمجار نییە ئامادەی وەها كۆبوونەوەیەكی گرنگ نابێت".
 
پێوەند بەو پرسە، نووری مالیكی جێگری سەرۆك كۆماری رای گەیاند، لە كۆبوونەوەكە گەیشتوونەتە كۆمەڵێك چارەسەر، بۆ بڕیاردان لەسەر ئەو پێشنیارانە و كار پێكردنیان پێویستە لێكتێگەیشتن لەناو پەرلەمان و دادگای باڵای فیدڕاڵ هەبێت.

گوتی "پێویستە رێكار بگیرێتەبەر بۆ راستكردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردن، بەڵام دەبێت لەكاتی دیاریكراودا كۆتاییان پێ بێت".

هاوپەیمانی سائروون بە سەرۆكایەتی موقتەدا سەدر كە بەپێی ئەنجامی هەڵبژاردن 54 كورسی هێناوە لە پلەی یەكەم دێت، بەڵام بەهۆی هەموواری یاسای هەڵبژاردن، ئەنجامەكان رەت كرانەوە.

هاوپەیمانی سائروون لەبارەی رێوشوێنەكانی هەژماركردنەوەی دەنگەكان بە دەست، هۆشداری دەدات لەوەی عێراق بچێتە بۆشایی یاسایی و دەستووری.

لە بەیاننامەیەكدا رۆژی پێنج شەمی رابردوو لەلایەن ماڵپەڕی "ئیرم" بڵاوكراوەتەوە، سائروون رای دەگەیەنێت گرنگە پابەندی كاتی دەستووری ببین تا وڵات نەچێتە بۆشایی دەستووری كە 30ی ئەم مانگە تەمەنی پەرلەمان كۆتایی دێت و هیچ دەرچەیەكی دەستووریش نییە تا بتوانرێت مامەڵە لەگەڵ پێشهاتەكانی دوای 30ی مانگ بكرێت، بۆیە ترس هەیە رووداو و پێشهاتەكان بە نەرێنی بەسەر وڵات بشكێنەوە.

لە بەیاننامەكەیاندا هیوا دەخوازن رێوشوێنەكانی گیراونەتەبەر وڵات بەرەو ئاڵۆزی و كێشەی سیاسی زیاتر نەبات بەتایبەت عێراق بە دۆخێكدا تێپەڕ دەبێت كە رەوشی ناوخۆ و دەرەكی هیچ لە بەرژەوەندیدا نییە، بۆیە پێویستە "هەموو لایەنە سیاسییەكان لە ئاستی بەرپرسیاریەتیدا بن".

هاوپەیمانی سائروون پابەندی خۆی بۆ قۆناغەكانی دوای هەڵبژاردن لە چوارچێوەی یاسا و دەستوور رادەگەیەنێت بۆ پاراستنی ئەنجامی هەڵبژاردن بە شێوازێكی دروست، داوایشی لە لایەنە بەرپرسەكان كرد كە دڵنیایی بدەنە شەقامی عێراق بەوەی كە روودەدات لە داهاتوودا، بەوەی هەوڵەكان بۆ پاراستنی دیموكراسی بێت نەك لێكەوتەی نەرێنی بەسەر یاسا و سیستەمی سیاسی وڵات لێ بكەوێتەوە.

جێی باسە پەرلەمانی عێراق یاسای هەڵبژاردنی بۆ جاری سێیەم هەمووار كردەوە، بەمەیش بڕیاری هەژماركردنی دەنگەكان بە دەست درا لە جێگەی هەژماری ئەلكترۆنی كە رەخنەی زۆری لەسەر هەبوو، ئەو پڕۆسەیەش لەژێر چاودێری دەسەڵاتی دادوەری دەبێت.

بڕیارەكەی پەرلەمان لە كاتێكدا بوو كە حكوومەتی عێراق لە ئاستی ناوخۆدا گیرۆدەی دەیان كێشەیە، لە ئاستی هەرێمایەتیشدا رووبەڕووی گەورەترین تەنگژە لەگەڵ توركیا و ئێران بووەتەوە بە بڕینی بەشە ئاوی عێراق لە رووباری دیجلە لەلایەن توركیا و ئەو 11 زێیەی لە ئێرانەوە دەڕژێنە عێراق كە ئێستە هەڕەشەكانی بەسەر زیاتر لە پێنج پارێزگای عێراق لێ كەوتۆتەوە.

هاوكات ئەیاد عەللاوی جێگری سەرۆك كۆمار هۆشداری لە دواكەوتنی پێكهێنانی حكوومەت راگەیاند بەوەی ئەو حكوومەتە دەچێتە بۆشایی یاسایی و دەستووری.

عەللاوی لە بەیاننامەیەكدا كە ماڵپەڕی "كیتابات" بڵاوی كردۆتەوە، باس لە ئەزموونەكانی پێشتر دەكات و داوا لە لیستە براوەكان دەكات كە هاوپەیمانی پێك بهێنن بۆ پێكهێنانی حكوومەت بۆ دەرچوون لە بۆشایی دەستووری.

عەللاوی گوتی "پێویستە بڕیارەكە عێراقی بێت، پێویستە سەرەتا رێككەوتن هەبێت لەسەر شێوازی ئەو دەوڵەتی دروست دەكرێت، پاشان كار بۆ پێكهێنانی بكرێت بۆ گەیشتن بە هاوبەشی و هاوسەنگی و تەوافوق".

سەرۆكی هاوپەیمانی نیشتمانی هۆشداری خۆیشی لە بۆشایی یاسایی نەشاردەوە كە مەترسی گەورە بەسەر عێراق دەهێنێت، بۆیە بە گرنگی دەزانێت كە لیستە براوەكان لەسەر گفتوگۆكانیان بۆ پێكهێنانی حكوومەتی نوێ بەردەوام بن و كێشە و تەنگژەكانیش چارەسەر بكەن پێش ئەوەی قسە لەسەر ئەوە بكرێت كێ دەبێتە سەرۆك وەزیرانی داهاتوو.

بەگوێرەی دەستووری عێراق، حكوومەتی كاربەڕێكەر دەسەڵاتێكی سنوورداری هەیە و لە دەستووری وڵاتاندا بە روونی دەسەڵاتەكانی باس كراوە.

لە دەستووری عێراقدا دۆخێكی لەمجۆرە روون نەكراوەتەوە ئەگەر دوای هەڵبژاردن پێكهێنانی حكوومەت دوا بكەوێت و حكوومەت بكەوێتە بۆشایی دەستووری و یاسایی، بەڵام رۆژنامەی "مەدا" وتارێكی هادی عەزیز عەلی دادوەر و لێكۆڵەر بڵاوكردۆتەوە باس لە حكوومەتی كاربەڕێكەر دەكات.

بەگشتی واباوە كە حكوومەتی كاربەڕێكەر دەسەڵاتی هەموواری بەندەكانی دەستووری نییە، ناشتوانێت پڕۆژە یاسا پێشكەش بكات و ناتوانێت پەیماننامە نێودەوڵەتییەكان واژوو بكات، ناتوانێت قەرزی نێودەوڵەتی وەربگرێت و پەیماننامە ببەستێت، ناتوانێت نرخی شتومەك دەستنیشان بكات، ناتوانێت هیچ كەسێك دامەزرێنێت، ناتوانێت دەستكاری هەیكەلی ئابووری وڵات بكات و ناتوانێت هیچ بڕیار و رێوشوێنێك بگرێتەبەر كە شایستەی دارایی بخاتە سەر حكوومەتی داهاتوو.

جێی باسە هاوپەیمانی سائروون بەگوێرەی ئەنجامی هەڵبژاردنی رەت كراوە، بە 54 كورسی براوەی هەڵبژاردن بوو، هاوپەیمانی فەتح بە 47 كورسی و هاوپەیمانی نەسڕ بە 42 كورسی لە پلەی دووەم و سێیەم بوون.



وشە - فه‌رمان سادق