لەگەڵ ئەوەی بڕیارە سبەی چوارشه‌م، پرۆسەی جیاكردنەوەی دەستی دەنگەكەكان دەست پێ بكات، بەڵام سووتانی كۆگاكانی رەسافە، جارێكی مەترسی شەڕی ناوخۆی هێنایەوە پێشەوە و سەركردەی زۆرینەی لایەنە سیاسییەكان دووپاتی لێ دەكەنەوە، ئەمەش هاوكاتە لەگەڵ دەركەوتنەوەی داعش بە هێز و چالاكی زیاتر بەتایبەت لە حەوزی حەمرین.
دوای هەمواركردنەوەی یاسای هەڵبژاردن و بڕیاردان لەسەر بە دەست هەژماركردنەوەی كە سبەی یەكەم رۆژی پرۆسەیەكە، مەترسییەكانی شەڕی ناوخۆ لەلایەن هەردوو جەمسەری براوە و دۆڕاوی هەڵبژاردن بە بەردەوام قسەی لەسەر دەكرێت، كە ئەمەش هاوكاتە لەگەڵ دەركەوتنەوەی داعش و مەترسییەكانی تیرۆر.
پێوەند بەو پرسە لە نوێترین راپۆرتیدا "یۆنامی" رای گەیاند رێژەی 76% ژمارەی قوربانییانی سڤیل بە دەستی تیرۆریستانی داعش بە بەراورد بە ساڵی رابردوو كەمی كردووە، هاوكات 68%یش ژمارەی برینداران كەمی كردووە، ئەمە لە كاتێكدایە ساڵی رابردوو لەم كاتەدا داعش هێشتا مووسڵ و چەندان ناوچەی تری لە ژێر دەسەڵاتدا بوو.
راپۆرتەكەی یۆنامی كە دوێنێ 11ی مانگ بڵاو كرایەوە، هاوكاتە لەگەڵ چوارەمین ساڵی هاتنی داعش بۆ عێراق و داگیركردنی مووسڵ و چەندان ناوچەی تر لە مانگی حوزەیرانی 2014.
لە راپۆرتەكەی یۆنامی ئاماژە بەوە كراوە ئەگەرچی بە فەرمی سەركەوتن بەسەر داعش راگەیەنراوە، بەڵام هێشتا ئەو گرووپە لە هەندێك ناوچەی كەركووك و مووسڵ و سەڵاحەدین و بیابانە بەرفراوانەكەی رۆژئاوای سامەڕا و ئەنبار بوونیان هەیە و شارەزایانیش هۆشداری دەدەن لە دووبارە گەڕانەوە و داگیركردنەوەی ئەو ناوچانە.
میلیشا چەكدارەكانی شیعە و سوپای عێراق رۆژانەی هێرش دژ بە داعش ئەنجام دەدەن، ئەمەش دەری دەخات كە داعش هێشتا لە ناوچەكەدا ماوە، بەگوێرەی ئاماری یۆنامیش بێت دەریدەخات هێشتا 32%ی هاووڵاتییانی سڤیل بەهۆی هێرشە تیرۆریستییەكانی داعش بریندار دەبن و 24%یش بەو هۆیەوە دەكوژرێن.
عەمید یەحیا رەسووڵ گوتەبێژی ناوەندی راگەیاندنی تەناهی سەركردایەتیی ئۆپراسیۆنەكان دەڵێ، مەفرەزەكانی بەڕێوەبەرایەتی هەواڵگری سەربازی لە فرقەی 20 بە بەردەوام بە دوای گرووپ و چەكدارەكانی داعش دەگەڕێن، بە پشتبەستن بە زانیاری ورد و دروست.
ئاشكرای كرد كە دەستیان گرتووە بەسەر پێنج سندووقی گولەتۆپی عەیار 23 ملم و هاوەنی 60 ملم، لە یەكێك لە خانووەكانی ناوچەی سەلام.
قسەكانی عەمید یەحیا، پشتڕاستی جموجۆڵەكانی داعش دەكاتەوە بە تایبەت لە باشووری مووسڵ و حەوزی حەمرین و بیابانەكانی سامەڕا و ئەنبار.
پێوەند بە مەترسییەكانی داعش و ئەگەری شەڕی ناوخۆ، حاكم زاملی سەرۆكی لیژنەی تەناهی و بەرگری لە پەرلەمانی عێراق دەڵێ، ئەگەرچی لە رووی سەربازییەوە داعش شكستی خواردووە، بەڵام هێشتا گەورەترین مەترسییە بەسەر عێراق.
زاملی كە قسەی بۆ "
شەرق ئەوسەت" كردووە، دوای شكستی داعش تا ئێستە، هیچ رۆژێك تێنەپەڕیوە داعش هێرشێكی تیرۆریستی ئەنجام نەدابێت، تەنیا لەم ماوەیەی رابردوودا داعش لە رۆژئاوای سامەڕا زۆرترین چالاكی هەبووە و بەهۆیەوە ژمارەیەكی زۆری چەكدارانی سەرایای سەلامیان كوشتووە.
زیاتر گوتی "راستە سوپای عێراق زیانێكی زۆری لە داعش داوە، بەڵام لە رووی هزرییەوە هێشتا ماوە، بۆیە هەر تێكچوونێكی رەوشی سیاسی لە عێراق بەتایبەت دوای هەڵبژاردن و رەتكردنەوەی هەڵبژاردن یان هەر هۆكارێكی تر بێت ئەگەری زۆرە داعش سوودی لێ وەربگرێت جموجۆڵی زیاتر ئەنجام بدات، لە رۆژانی داهاتووشدا ئەمە بە روونی دەبینین".
لەدوای رزگاركردنی تەواوی خاكی عێراق بەدەست داعش كە حەویجە دوا شارۆكە بوو، عەبادی سەركەوتنی بەسەر داعش راگەیاند، بەڵام دوای چەند مانگێك ئەو گرووپە دەستی كردەوە بە چالاكی تیرۆریستی و ئێستە مەترسییەكی گەورەی لەسەر عێراق دروست كردووە.
ئێستە داعش لە عێراق لەسەر دوو ئاراستە ئیش دەكات، یەكەمیان لە ناوچە زیندووەكانی دیالە لەسەر رێی گەشتیاری بەهرۆز و نەهرەوان تا دەگاتە سنووری كارگێڕی بەغدا. دووەمیان لە چیای حەمرین، زەرگە و غالبیە و راشدیە و حوسەینییە و ناوچەی نەهرەوان، هێرش دەكەنە سەر سوپای عێراق.
ئەگەرچی هەردوو رێی بوونی گرووپە چەكدارەكانی داعش ئاشكران و ئەو ناوچانەش تەنراون بە سوپا و پۆلیسی فیدڕاڵ، بەڵام نەیانتوانیوە نەك ناوچەكە بپارێزن، بەڵكو خۆیشیان پێ ناپارێزێت و ماوە ماوە داعش گورزی كوشندەیان لێ دەدات و بە دەیانیان لێ دەكاتە قوربانی.
عەلا نشوع شارەزای ستراتیجی و سەربازی دەڵێ، بوونی داعش لە عێراق بوونێكی ناچارییە لەم قۆناغەدا، نەك بوونێكی سەربازی وەك پێشتر كە خاكی بە دەستەوە مابێت، هۆكاری بۆ نەبوونی هیچ سەركردەیەكی باڵای داعش لە ریزی ئەو گرووپە چەكدارانەی ئێستەی داعش دەگەڕێنێتەوە كە دەیانەوێت خۆیان بسەلمێنن هێشتا ماون.
عەلا لە لێدوانێكی تایبەت بۆ "وشە" ڕوونی كردەوە كە زیادبوونی كردە تیرۆریستییەكانی داعش لە ماوەی رابردوودا بۆ چەند هۆكارێك دەگەڕێتەوە، لە سەرووی هەموویانەوە ململانێ سیاسییەكان لە نێوان حزبەكان بەتایبەت دوای هەڵبژاردن و یەكتر تۆمەتباركردن بە ساختەكاری، جگە لەمەش ناوچەی جیۆگرافی سەڵاحەدین و دیالە و كەركووك و مووسڵ و ئەنبار، وایكردووە ئەو گرووپە تیرۆریستییانە لەسەر یەك هێڵ بە ئازادانە جووڵە بكەن و كردەی تیرۆریستی ئەنجام بدەن.
سەرەڕای ئەوەش هیچ سەركردەیەكی سەربازی نیشتمانی لەو ناوچانە نین، میلیشیاكانی حەشد خۆیان بە خاوەنی خاكەكە نازانن و بڕیار لە ئێران وەردەگرن، هۆكارێكی تریش ئەوەیە بڕیاری سیاسی عێراق لە دەستی ئێرانییەكانە كە ئەوان نایانەوێت ئەو گرووپانە كۆتایان پێ بێت.
ئەوەشی گوت، "دڵنیا بن داعش كۆتای پێ نایەت، ئەوان دەیانەوێت هێڵێكی ئارام لە نێوان ئەو شارانە دروست بكەن بۆ هاتوچۆیان، تەنانەت بۆ گەیشتن بە بەغداش، بۆیە دەبینین داعش خەریكە دەبێتە گرووپێكی تیرۆریستی سیاسی لە كاتی تەنگژەكاندا دەردەكەوێت، بۆیە ئەگەر فڕۆكەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی نەبووایە، ئەوا عێراق بەسەر داعش سەرنەدەكەوت".
هاوكات محەمەد غەسوب سەركردە لە لیستی موتەحدوون قسەی بۆ "
غەد پرێس" كردووە، دەڵێ دەركەوتنەوەی چالاكییەكانی داعش بەتایبەت لە ناوچە دابڕاوەكان، دەگەڕێتەوە بۆ بۆشایی تەناهی كە هێزی پێشمەرگە و ئاسایش لەو ناوچانە بەجێیان هێشت.
ئەو سەركردە سوننەیە پێی وایە نەبوونی رێككەوتن و هاوئاهەنگی لە نێوان هەولێر و بەغدا بۆشایی تەناهی دروست كردووە، وەك پێش رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەر ئەو ناوچانە تەواو ئارام بوون و هیچ كردەیەكی تیرۆریستی تێیاندا رووی نەدەدا، بەهۆی هەبوونی هاوئاهەنگی لە نێوان هەردوولا.
زیاتر گوتی "بەڵام ململانێی سیاسی لە ناوچەكەدا بەتایبەت دوای هەڵبژاردن و سووتاندنی سندووقی دەنگدان، هانی داعشی دا چالاكی ئەنجام بدات، ئەگەر هێزی ئەمەریكییەكان لە عێراق نەبوونایە، رەنگە سیناریۆی 2014 دووبارە بووبووایەوە".
دەركەوتنەوەی مەترسییە سەربازییەكانی داعش لە كاتێكدایە هەموو سەركردە سیاسییەكان دوای هەمواری یاسای هەڵبژاردن لەلایەن پەرلەمان لە هەفتەی رابردوو، هەروەها بڕیاردان لەسەر بەدەست هەژماركردنەوەی دەنگەكان لەلایەن لیژنەیەكی ئەنجومەنی دادوەری كە بڕیارە سبەی پێنجشەم 13ی مانگ دەست بەكار بكەن، هۆشداری ئەگەری سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆ دەكەن لە سەرووی هەموویانەوە عەبادی سەرۆك وەزیران و مالیكی جێگری سەرۆك كۆمار و سەدر براوەی هەڵبژاردن و عەلاوی و ئەوانی تریش، ئەمەش راستی هەڕەشە گەورەكەی داعش و شەڕی ناوخۆی لە عێراق دەسەلمێنێت ئەگەر هێزی ئەمەریكییەكان لە عێراق نەبوونایە، دەمێك بوو ئەو شەڕە سەری هەڵدابوو.