مومتاز حەیدەری تەمەنێكی بە بەرهەمی لە رۆژنامەوانی كوردیدا هەبووە و ئێستەیش لە كاركردندا چالاكە، هەر كە نزیك دەبیتەوە لە ماڵەكەی، بۆنی گوڵ و مانای كتێب بەرەو رووت دێ، بۆیە هەر لە ماڵەكەی خۆی "وشە" لەبارە كتێبی "حەیدەرینامە" گفتوگۆیەكی لەگەڵ ئەنجام دا.
حەیدەری ئاماژە بەوە دەكات "بەبۆنەی 80 ساڵەی لەدایكبوونمەوە مەزنترین دیاری (حەیدەرینامە) لە جیاتی تێكڕای لایەنە پێوەندیدارەكان خۆم پێشكەشی خۆم دەكەم".
ئەو كتێبە لەلایەن نووسەر و رۆژنامەنووسی بەتەمەن و بەئەزموون مومتاز حەیدەری نووسراوە، چوار بەرگە و هەمووی بەسەریەكەوە بریتییە لە هەزار و 928 لاپەڕە بە قەبارەی A4, دیزاینی بەرگی لەلایەن مەحموود خۆشناو كراوە و لە بڵاوكراوەكانی كتێبخانە و ئەرشیڤی مومتاز حەیدەری ژمارە 3یە، بەرهەمی هەوڵ و ماندووبوون و شەونخوونی ماوەی دوو ساڵ و دوو مانگی حەیدەرییە.
لە سەرەتا و دەسپێكی بەرگی یەكەم لەبارەی "حەیدەرینامە"وە مومتاز حەیدەری ئەوەی خستووەتە ڕوو كە ئەم كتێبە جارێكی تر لە دەرگەیەكی گەورەوە خزمەتی وشەی ڕەسەنی كوردی دەكات، بگرە خزمەتی كولتووری نەتەوەیی و ڕووناكبیری دەكات. بە واتایەكی تر، ئەم كتێبە نموونەیییە و خزمەتی بەشێكی مێژووی شكۆداری كوردپەروەریی دەكات.
لە حەیدەرینامە چیت كردووە بۆ كورد؟
حەیدەرینامە بۆیە لە دایك بوو لەم ساڵانەی دوایی بە تایبەتی پاش ڕاپەرین، رۆشنبیران و رۆژنامەنووس و حزبەكان و خەڵك بەسەر كۆمەڵێك ڕەنگ و ئایدۆلۆجیای جیاواز دابەش بوون، لە ماوەی ئەو 100 ساڵەی دوایی تێكۆشانی كوردایەتیماندا كۆمەڵێك مرۆڤی گەورە بەهەردوو ڕەگەزەوە بە خوێن و فرمێسك ئەو ڕۆژەیان دروست كرد، بەڵام بەداخەوە فەرامۆش كران. مامۆستا هەژار شتێكی زۆر جوانی گوتووە، "مردوو لینگی درێژ دەبێت، پاش مردن ڕۆ ڕۆ بۆ ئەو مرۆڤە گەورانە دەكەن و تا لە ژیاندان هیچیان بۆ ناكەن و ڕێزیان لێ ناگێریت".
بەشبەحاڵی خۆم بۆ كۆمەڵێك كەس كە تا لەژیاندا بوون شتم بۆ نووسیون وەك مامۆستا عەلائەدین سەجادی و رەمزی مەلا عارف و دڵزار و كەریم شارەزا و عەزیز محەمەد، هەستم كرد ئێمە وەك بنەماڵەی حەیدەرییان لە سەرەتای چلەكانەوە لە هەولێر و ئاستی كوردستان بەگشتی كۆمەڵێ گەنجی خوێنگەرم، لەوانە براكانم (عاسم و ساڵح و جەمال و موهیب)، لە بنەماڵەی دزەییان (ئەحمەد حەمەدەمین دزەیی و موحسین دزەیی و ئەنوەر دزەیی و جەوهەری حوسێنی مەلا و یەحیا سەلیم) و كۆمەڵێك پێشتر لە حزبی هیوا مستەفا عوزێری، ئەوانە هەموویان فەرامۆش كرابوون.
خۆم وەك گەنجێكی كورد لە پەنجاكانەوە لەگەڵ كولتوور و رۆژنامەوانی و كوردایەتی دەژیم لە چوارچێوە گشتییەكەیدا، ئەوانیش فەرامۆش كرابوون، لەبەرئەوە پێش ئەوەی كۆچی دوایی بكەم و ماڵئاوایی لە ماڵ و كتێبخانەكەم و نیشتمان بكەم، بیرم كردەوە ئەوەی پێم دەكرێت ئێستە بیكەم، بۆیە ئەو كتێبە بەو شێوەیە لە چەند تەوەر و فایلێك لەدایك بوو .
بەپێی زانیاریمان سەرەتا ناوێكی تری هەبوو و دواتر گۆڕیت، بۆچی؟
پێشتر ناوم نابوو فەرهەنگی حەیدەری، بەڵام كاك دكتۆر نەجاتی عەبدوڵا گوتی بیكە حەیدەرینامە، خۆیشم هەستم كرد ناوەكە درێژە، بۆیە پێشنارەكەیم قبووڵ كرد.
بە بۆچوونی خۆت دەكرێت بەم بەرهەمە بگوترێت ئینسكلۆپیدیای بواری ڕۆشنبیری كوردی؟
بەڵێ لە جەوهەردا ئینسكلۆپیدیایە، ژمارەیەكی زۆر كەسایەتی لەو كتێبەدا ناویان هاتووە و چەندان بابەت و پرسی گرنگ لە حەیدەرینامەدا تیشكی خراوەتە سەر، ئەو فایلەی مەدالیای نەمری كە بە 69 كەسایەتی بەهەردوو ڕەگەزەوە بەخشراوە لە كۆن و ناوەڕاست و ئێستە، تا دەگاتە كۆبانێ و عەفرین، ئەو كەسە گەورانەی لە كتێبەكەدا ناویان هاتووە و مەدالیای نەمرییان پێ بەخشراوە، هەموویم بە وردی خستووەتە ڕوو، بۆیە پێویستە لە زانكۆكان بەتایبەتی بەشی ئەدەبیات و مێژوو و كۆمەڵناسیش، بخوێنرێن. چونكە بە سەدان ناو زیندوو كراونەتەوە، تەنانەت ناو و وێنەی ئەوانەی لە كتێبی قامووسی ناوە نەمرەكان هاتووە دووبارەم كردوونەتەوە، بۆ ئەوەی جارێكی تر بخرێتە بەرچاوی نەوەی نەوێ.
ئەو ڕۆژگارەی ئێمە تێیدا دەژین پاشخانێكی مێژوویی خوێن و فرمێسكی دایك و خوشك و براو هەموو كەسوكاری كوردستانی و نەتەوەییمانە، بۆیە من ناتوانم ناوی لێ بنێم، ئێوە دەتوانن كە ئایا كتێبی سەدەیە یان ئینسكلۆپیدیایەكی گەورەیە؟
بەپێی ئەو ئەزموون و بەردەوامییەی هەتە لە بواری رۆژنامەوانی، ئەم بوارە چۆن دەبینی ئایا رێزی لێ گیراوە؟
بەداخەوە تا ئێستە وەك پێویست ڕێز لە نووسەر و ماندوونەناسان نەگیراوە لای خۆمان، ڕاستە من بڕوانامەم نییە و لە وەختی خۆیدا نەمتوانیوە خوێندن تەواو بكەم، بەڵام پەروەردەی كتێبم و بە تەمەنترین رۆژنامەنووسم، پێش من سەعید ناكام بە تەمەنترین بوو، بەڵام منم، كەچی بەبیانووی نەبوونی بڕوانامە تا ئێستە موحازەرەیەكم لە بەشەكانی راگەیاندن نەگوتووەتەوە.
وشە/ هەولێر- شاخەوان شێخانی