تا ئێستەیش زانیارییەكان لەبارەی هۆكار و نهێنی خۆپێشاندانەكانی عێراق و ئاراستە و كۆتاییان و ئەوانەی دەیانجوڵێننەوە بەشێكی زۆری تەنیا لەسەر بنەمای شرۆڤەی سیاسەتوان و شارەزایان بنیات نراوە، حكوومەتی ئێستەی عێراق هەوڵ دەدات تا دروستبوونی حكوومەتی نوێ دۆخەكە هێور بكاتەوە كە چەندان شیكردنەوە لەخۆ دەگرێت، بەڵام خۆپێشاندانەكان كەی بەكۆتا دێن؟.
رۆژنامەی "هئارتیس"ی ئیسرائیلی لە راپۆرتێكی لەو بارەوە باس لەو دۆخە سەختە دەكات كە عێراق پێیدا تێپەڕ دەبێت و ئاماژە بۆ ئەوە دەكات كە ئەو توڕەییەی جەماوەر تا مانگی ئەیلوولی داهاتوو بەردەوام دەبێت، كاتێك پلەكانی گەرما دادەبەزن ئاستی توڕەیی جەماوەریش دادەبەزێت.
رۆژنامەكە دەڵێت، ئەو توڕەییەی ساڵانێكە كەڵەكە بووە بەرەو دەرەوە تەقیوەتەوە، بەڵام پێ ناچێت كە ئەو گەرمییەی هەیە بتوانێت خۆپێشاندەران لە دەرەوەی ماڵەكانیان بیڵێتەوە، ئاماژە دەكات كە 70%ی نەوتی عێراق لە پارێزگاكانی باشوور بەرهەم دێت بەتایبەتی لە بەسڕە و ئەو چەندان ملیار دۆلارەی ساڵانە كۆمپانیاكانی بیانی لەو ناوچانە رای دەكێشن، دەبوایە گیرفانی هاووڵاتییانی پارێزگاكەی پڕ كردبایە و خزمەتگوزاری پلە یەكی بۆ دابین بكردانایە، بەڵام دەركەوت كە نەوتەكەی هی ئەوان نییە.
بەپێی ئەو رۆژنامە داهاتی نەوتەكە بۆ حكوومەت دەچێت و 50 هەزار كرێكاری بیانیش تەنیا لە بەسڕە كار لە دامەزراوەكانی نەوتی دەكەن و مووچەی هەریەكەیان دەگاتە زیاتر لە سێ هەزار دۆلاری ئەمەریكایی، جیا لەوەی حكوومەتی عێراق پێشتر پارەی دادایە سەرۆك هۆزەكان كە بیرە نەوتەكان لەسەر خاكی ئەوانە وەك قەرەبوویەك لەبەرانبەر بەكارهێنانی زەویەكانیان.
وەك راپۆرتەكە ئاماژە دەكات لە بەسڕە چوار زانكۆ هەن، بەڵام دەرچوانیان شوێنی كاركردنیان نییە، نە لە كۆمپانیاكانی نەوت و نە لە دامەزراوەكانی حكوومەت، لەو كاتەی عێراق دەیتوانی پێداویستی خۆی و وڵاتانی تریش دابین بكات ئەگەر ئەو ملیار دۆلارانە بۆ گیرفانی تایبەت نەرۆیشتانایە.
رۆژنامەكە دەڵێت، حكوومەتی عێراق بڕی 40 ملیار دۆلاری بۆ نۆژەنكردنەوەی تۆڕی كارەبا و ئاو لەوەتەی 2004ەوە تەرخان كردووە، بەڵام تەنیا لەسەر كاغەز بووە و ئێستەیش پێویستە خەڵكەكە ئاو بكڕێت و عێراق خاوەن زیاتر لە 112 ملیار دۆلار قەرزی دەرەكییە، بۆیە پێویستە چاوەڕوانی مانگی ئەیلوولی داهاتوو بكەین كە پلەكانی گەرما دادەبەزن تا توڕەیی خەڵكەكە دادەبەزێت.
لای خۆیەوە واسق هاشمی سەرۆكی كۆمەڵەی عێراق بۆ توێژینەوەی ستراتیجی دەڵێت، دۆخی عێراق كۆنترۆڵ كراوە و ئەمەریكا و رووسیا و وڵاتانی تر پاڵپشتی لە عێراق دەكەن، هەروەها دروستبوونی كێشە لە عێراق زیانی بۆ هەموو ناوچەكە هەیە، بەڵێ خۆپێشاندان هەیە و رەنگە ژمارەیەك پارتی شیعە بەوە هەستابن و سەرەتایەك بێت بۆ ململانێی شیعە-شیعە و رەنگە ئەجیندای دەرەكی بێت بەمەبەستی نانەوەی دووبەرەكی لەناو شیعە، بەڵام وای دەبینم كە كارەكە بەو قۆناغە ناگات و ئەمەریكایش رێگە بە روودانی ئەو سیناریۆیە نادات.
هاشمی ئاماژە دەكات كە ئەوەی ئێستە دەیبینین چوار ئاراستە لەناو خۆپێشاندانەكان هەیە، یەكەمیان هاووڵاتییانی بەدەست كێشەی نەبوونی خزمەتگوزارییەوە دەناڵێنن كە داواكاری راستەقینەن، و دووەم گرووپەكانی لەیاسا دەرچوو كە هەوڵی دزی و تاڵانی و تێكدانی ژێرخانی وڵات دەدەن و سێیەم هێڵی سیاسی كە خۆی لە سووتاندنی بارەگای پارتە شیعەكان و دۆڕاندنی بەشێك لە كەسایەتییەكان لە هەڵبژاردن دەبینێتەوە، چوارەمیش هیڵی دەرەكییە كە هەوڵی نانەوەی كێشە لە سایەی پەرەسەندنی ئاڵۆزییەكانی نێوان ئێران-ئەمەریكا و ئێران-سعوودیە دەدات كە بێگومان كاریگەری بۆ سەر عێراق دەبێت.
دووپاتی كردەوە كە جۆرەكانی سێیەم و چوارەم مەترسیدارترینیانن لەسەر پرۆسەی سیاسی لە عێراق لە وڵاتێك زۆرینەی پارتەكانی چەكیان بەدەستەوەیە، ئاماژەی كرد كە دەستووری عێراق لە مادەی 38دا مافی خۆپێشاندان و داواكردنی مافەكانی بۆ هاووڵاتییان فەراهەم كردووە و ئەوەیش پێویستە، چونكە ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانیمان نییە كە كەموكوڕییەكانی حكوومەت راست بكاتەوە، بۆیە پێویستە گەل خۆی ئەو كارە بكات و داوای مافەكانی بكات.
زیاتر گوتی، هەموو هێزە سیاسییەكان تووشی ترازان و جیابوونەوە دەبنەوە و پاڵەپەستۆی ئێرانیش بۆ سەر موقتەدا سەدر هەیە بەمەبەستی گەڕانەوەی بۆ ناو ماڵی شیعە، بۆیە لە قۆناغی داهاتوودا گۆڕانكاری گەورە و زۆر لە عێراق دەبینین، بەڵام خۆپێشاندانەكان لە رۆژانی داهاتوو بەرەو هێوربوونەوە دەچن.
ئەو ناڕەزایەتییانەی دوایی عێراق دروستبووی ئەو ساتە نین، بەڵكە لە ئەنجامی كەڵەكەبوونی توڕەیی چەندان ساڵانێكن كە بە پاساوی جەنگی داعش هەڵپەسێردرابوون، هیشام هاشمی شرۆڤەكاری سیاسی لەو بارەوە دەڵێت، حەیدەر عەبادی خۆی ستەمی لە كۆتایی خزمەتە سەركەوتووەكەی لە رووی سەربازییەوە كرد كە لەسەری حسێب دەكرێت.
زیاتر گوتی، سەرەڕای ئەوەی بەمدواییە چەند بڕیارێكی گرنگی لەبارەی پارێزگای بەسڕە دا، بەڵام بەڵێنەكانی قەناعەت بە خۆپێشاندەران ناهێنن، بەتایبەتی كە عەبادی لە كۆتایی ماوەی دەسەڵاتەكەیەتی و ئەو راكێش راكێشە سیاسییەی هەیە تا ئەو ساتە مسۆگەری خولێكی تری دەسەڵاتی بۆ ناكەن كە بەڵێنەكانی تیادا بێنێتە دی، ئەو شرۆڤەكارە پێشبینی بەردەوام نەبوونی ناڕەزایەتییەكانی كرد، چونكە سەركردایەتی و ناسنامەی سیاسی و پاڵپشتیان بۆ نییە.