شوكری زەینەدین كێ‌ بوو و چۆن كوژرا؟

شوكری زەینەدین ساڵی 1973 لە دایك بووە، ئەو خەڵكی گوندی "سیریە"ی سەر بە شارۆكەی ئامێدی بوو لە پارێزگای دهۆك. شوكری ستۆدیۆیەكی وێنەگری لە شارۆكەی ئامێدی هەبوو، ئەو ئاهەنگی هاوسەرگیری تۆمار دەكرد و هاوكات وەك كامێرامان بۆ كەناڵی كەی ئێن ئێن سەر بە كۆمپانیای وشەی زمانحاڵی بزووتنەوەی گۆڕان كاری دەكرد.

شوكری خێزاندارە و هەشت كچ و كوڕی هەیە. ئەو چوارشەمی رابردوو لەگەڵ یەكێك لە هاوڕێیەكانی بەمەبەستی گەشت و راوكردنی ئاژەڵی كێوی دەچنەوە گوندەكەیان لە دەڤەری رێكان، بەڵام پاش دوو رۆژ هەواڵی كوژرانی شوكری میدیا ناوخۆیی و تۆڕەكانی كۆمەڵایەتی تەنی.

هەفتەی رابردوو شەپۆلێكی بەفر و باران ناوچە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستانی گرتەوە. لە سنوورەكانی دەڤەری ئامێدی وەك یەكێك لە ساردترین ناوچەكانی كوردستان، بەفرێكی زۆر باری. بەگوتەی میرزا رێكانی هاوڕێی شوكری زەینەدین، هەردووكیان بەیەكەوە بڕیار دەدەن دۆخەكە بقۆزنەوە و بەمەبەستی گەشت و راوكردن روو لە دەڤەری رێكان بكەن.

میرزا رێكانی بە "وشە" دەڵێ‌، "من و شوكری بەفربارینەكەمان قۆستەوە و بەمەبەستی گەشت بۆ گوندەكەمان لە دەڤەری رێكان چووین، دوو رۆژ ماینەوە".

لەكاتێكدا میرزا و شوكری هەریەك بەلایەكدا لە راو و گەڕاندا دەبن، لەناكاو میرزا رێكانی گوێی لە دەنگی فیشەك دەبێت، دەنگی تەقەكە لەو شوێنەوە دێت كە شوكری زەینەدینی لێیە. میرزا بەخێرایی روو لە شوێنەكەی شوكری دەگەڕێتەوە. "تا من گەیشتمە لای شوكری، ئەو خوێنێكی زۆر لەبەر رۆیشتبوو، بەسەختی بریندار بووبوو، لە نزیكیدا بەرازێكی كوژراو كەوتبوو، هەستم كرد بەرازەكە پەلاماری داوە و بە سەختی برینداری كردووە و بەهۆی خوێنبەربوونی زۆرەوە گیانی لەدەست داوە".

رێكانی پاشتر تەرمەكەی شوكری جێدێڵێت و بەمەبەستی گەیاندنی هەواڵەكە بە خێزانەكەی بەرەو شیلادزێ‌ دەگەڕێتەوە. پاش گەیشتنی هەواڵەكە، كەسوكار و هاوڕێیەكانی بەرەو پیری تەرمەكەی دەچن و دەیهێننەوە.

میرزا رێكانی هاوڕێی شوكری پێی وایە، ئەو بەرازەی كە بە كوژراوی لە نزیك تەرمەكەی شوكری كەوتووە، شوكری كوشتووە. ئەو دەڵێ‌، "شوكری خۆی تەقەی كردووە تا من ئاگەدار بكاتەوە و بە هانایەوە بچم، منیش هەر بە دەنگی تەقەكە بە پیرییەوە چووم، بەڵام ئەوەندەش لێی نزیك نەبووم، تا من گەیشتم خوێنی زۆری لەبەر رۆیشتبوو و گیانی لەدەستدابوو".

میرزا رێكانی بە دیتنی تەرمی هاوڕێیەكەی، بەتەواوەتی دەشڵەژێت، تا ئەوكاتەی بۆ شیلادزێ‌ و لای كەسوكاری شوكریش دەگەڕێتەوە، هەر پێی وا بووە كە شوكری بە فیشەك كوژراوە و هەرواش بە كەسوكارەكەی رادەگەیەنێت، بەڵام دواتر بۆیان دەردەكەوێت كە شوكری بە فیشەك نەكوژراوە.

پاش گەیشتنی هەواڵی گیان لە دەستدانی شوكری، براكانی و چەند هاوڕێیەكی بەیەكەوە بۆ هێنانەوەی تەرمەكەی، دەچنە شوێنەكە.

رۆژهاد لوقمان یەكێك لەو هاوڕێیانەی كە لەگەڵ براكانی شوكری، یەكەم كەس بوون گەیشتنە سەر تەرمی شوكری بە "وشە" دەڵێ‌، "كاتێك ئێمە گەیشتین، لە نزیك تەرمەكەی شوكرییەوە، بەرازێكی كوژراو كەوتبوو، بۆمان دەركەوت ئەو تەقانەی كراون، لەلایەن شوكرییەوە بۆ ئاگەداركردنەوەی هاوڕێیەكەی كراون، بەڵام مەرج نییە بەرازەكە شوكری كوشتبێت، رەنگە گیانداری تر بووبێت یان شوكری بەسەر شاخ و بەرددا كەوتبێت، بەهۆی ئەوەی بەرازە كوژراوەكە لە نزیك تەرمەكەی بووە، لە سەرەتادا گومانمان بۆ ئەوە چوو كە ئەو بەرازە شوكری كوشتبێت".

لوقمان لەبارەی گەیاندنی هەواڵی كوژرانی شوكری بە هاوڕێ‌ و كەسوكارەكەی، دەڵێ‌ "میرزا رێكانی زۆر شڵەژابوو، ئەو گوتی كە شوكری بە فیشەك كوژراوە، بەڵام كە ئێمە گەیشتنە سەر تەرمەكەی، بینیمان بە فیشەك نەكوژراوە و بۆ ئاگەداركردنەوەی هاوڕێیەكەی هەر خۆی تەقەی بە ئاسماندا كردووە".

ئەو ناوچەیەی شوكری رێكانی تیایدا گیانی لە دەستدا، بە درێژایی 75كم دەكەوێتە قووڵایی سنوورەكانی ژێر دەسەڵاتی پارتی كرێكارانی كوردستان/پەكەكە. بردنی چەك بۆ ئەو سنوورە بەتەواوەتی قەدەغەیە و لە بازگەكانی پەكەكەوە رێگە بە هەڵگرتنی چەك نادرێت، بەڵام شوكری چۆن توانیویەتی چەك بۆ ئەوێ‌ ببات؟

نیعمەت زەینەدین تەمەن 35 ساڵ و برای شوكری زەینەدین بە "وشە" دەڵێ‌، "ئەو چەكەی شوكری لەو ناوچەیەدا بەكاری دەهێنا، دوو ساڵ زیاتر دەبوو هەر لەوێ‌ شاردبوویەوە، كاتێك بۆ دەڤەری رێكان دەگەڕایەوە، چەكەكەی بەمەبەستی راوكردن دەردەهێنایەوە".

راوكردن لە دەڤەری رێكان و لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی پارتی كرێكارانی كوردستان/پەكەكە قەدەغەیە، بەڵام راو بە نهێنییەكی زۆرەوە هەر دەكرێت.

هەڤاڵ عەلی فەرماندەی پارتی كرێكارانی كوردستان لە دەڤەری ئامێدی بە "وشە" دەڵێ‌، "ئێمە وەك پارتی كرێكارانی كوردستان بەپێی هەندێك رێنوینی رێگە بە هاووڵاتییان و میدیاكاران دەدەین بۆ چوونە ئەو دەڤەرە، بەڵام بۆ هیچ كەسێك نییە بە چەكەوە بچێتە ئەو شوێنە و راوكردنیش بەهەر شێوەیەك قەدەغەیە".

ئەو لەبارەی چەكەكەی شوكری و راوكردنەكەیەوە ئاشكرای دەكات، "راستە، پێشتر شوكری هاوڕێیەتی زۆری لەگەڵ ئێمە هەبووە، پێم وایە بۆ چەكەكەی پێشتر لەلایەن هەڤاڵانەوە دەستوور درابێت".

تەرمی شوكری رێكانی لە سەعات 10ی بەیانی رۆژی 2ی تشرینی دووەمی 2016 لە ناوچەی رێكانەوە گەیشتە شارەدێی شێلادزێ‌ و لەوێ‌ بۆ پزیشكی دادی دهۆك رەوانە كرا. دوای ئەنجامدانی پشكنینەكان، تەرمی شوكری رێكانی رادەستی كەسوكارەكەی كرایەوە.

لە سەعات 8:00ی ئێوارەی هەمان رۆژدا، تەرمی شوكری رێكانی، گەیەنرایە كۆمەڵگەی سیریێ‌ و لە مزگەوتی گەورەی سیریێ‌ لەلایەن مەلا ئەحمەد رێكانی شووشترا.

مەلا ئەحمەد رێكانی كە تەرمەكەی شوكری شووشتووە و كفنی كردووە، بە "وشە"ی گوت، "ئەگەر پزیشك و پۆلیس و خەڵك و كەسوكارەكەشی راستگۆ نەبن لەگەڵتان، من راستییەكانتان پێدەڵێم".

ئەو زیاتر گوتی، "سەیری تەرمەكەی شوكریم كرد، برینێكی قووڵ لە قاچی راستی شوكری هەبوو، برینەكە بەوە دەچوو كە شوێنی گازگرتنی گیانەوەرێكی وەك بەراز بێت، برینەكە قووڵ بوو، دەمارەكانی قاچی بە تەواوەتی پچڕاندبوو، روون بوو كە بەهۆی ئەو برینە قووڵەوە تووشی خوێنبەربوون هاتووە".

كومەڵگەی سیریێ‌ سەر بە شارۆكەی ئامێدی، سەرووی 15 هەزار دانیشتووانی هەیە كە لەرووی ئینتیمای سیاسییەوە زۆرینە پارتی و یەكگرتووی ئیسلامین و تاك تاك لایەنگری یەكێتی و گۆڕان و لایەنەكانی تریش هەیە. شوكری رێكانی لە بنەڕەتدا خەڵكی گوندی "بانسرێ‌"یە، بەڵام ئەو گوندە لە ساڵی 1970 چۆڵ كراوە و دانیشتووانەكەی بۆ كۆمەڵگەی سیریێ‌ گواستراونەتەوە.

كەسوكاری شوكری و ئەو هاوڕێیانەی كە بۆ یەكەمجار گەیشتنە سەر تەرمەكەی شوكری، دووپات لەوە دەكەنەوە كە تەنیا نزیكی بەرازێكی كوژراو لە تەرمەكەی شوكری، ئەو گومانەی دروست كردووە كە شوكری بەهۆی گازگرتنی ئەو بەرازەوە گیانی لە دەست دابێت، بەڵام ئەوە روون نییە كە ئایا بەرازەكە شوكری كوشتووە یان گیانداری تر.

رۆژهات لوقمان هاوڕێیەكەی شوكری كە لەگەڵ دوو لە براكانی و سێ‌ كەسی تر، تەرمەكەی شوكرییان هێنایەوە، دووپاتی دەكاتەوە، "ئەو بەرازەی بە كوژراوی لەشوێنێكی نزیك لە تەرمەكەی شوكری، دۆزرایەوە، تەنیا گومان دەكرێت بەهۆی ئەو بەرازەوە شوكری بریندار بووبێت، بەڵام مەرج نییە ئەو بەرازە بووبێت و رەنگە گیانداری تر بێت".

رائید هێمن سلێمان گوتەبێژ و بەرپرسی راگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتی گشتی پۆلیسی دهۆك بۆ "وشە"ی روونكردەوە، "بەپێی راپۆرتی پزیشكی دادی، شوكری بەهۆی رووداوێكەوە گیانی لە دەستداوە، ئەوەی روونە هیچ شوێنەوارێكی گوللە بەجەستەوە نەبووە و بە فیشەك نەكوژراوە".

ئەو زیاتر دەڵێ‌، "لەبارەی ئەوەی دەگوترێت كە بەرازێك شوكری كوشتووە، ئەو بابەتە لەوێوە دروست بوو كە خێزانەكەی و ئەو هاوڕێیانەی تەرمەكەیان هێنایەوە، باسیان لەوە كرد كە بەرازێك لەنزیك تەرمەكەی هەبووە و رەنگە ئەو بەرازە شوكریی كوشتبێت، بەڵام دیار نییە كە ئەو بەرازە شوكری كوشتووە یان گیانداری تر یان ئەوەی شوكری هەڵدێراوە و بەو هۆیەوە بریندار بووە و گیانی لە دەستداوە".

تیمی پزیشكی دادی كە لێكۆڵینەوەی لەسەر تەرمەكەی شوكری كردووە، لە هەریەك لە پزیشكی تایبەتمەند، پۆلیس و خێزانەكەی شوكری رێكانی پێك هاتبوو.

نیعمەت زێدانی برای شوكری رێكانی پاڵپشتی لە گوتەی هاوڕێیەكەی شوكری و پۆلیس و پزیشكی داد دەكات و دەڵێ‌، "رووداوەكەم بەچاوی خۆم دیوە و قسەی هەمووان راستە".

ئەو دەڵێ‌، "هەر قسەیەك لەبارەی تیرۆركردنی شوكری بەتەواوەتی رەت دەكەینەوە، چ لەلایەن میدیاوە بێت یان حزبی سیاسیی. با چیتر لەوە زیاتر بریندارمان نەكەن، میدیاكان تا ئێستە سەردانی ئێمەیان نەكردووە، پاش ئەوەی كە راستی رووداوەكە دەركەوت".

زیاتر دەڵێ‌، "هەر لە سەرەتای هەواڵی مەرگی شوكرییەوە، بەهۆی ئەوەی میدیاكان رووداوەكەی بە تیرۆر ناوبرد، ئێمەش هەروا تێگەیشتین كە براكەمان تیرۆر كراوە، بەتایبەت كە شوكری لە تەواوی ئامێدی بە كەسێكی راستگۆ و چاونەترس دەناسرا و زۆر بوێرانە كارەكانی بۆ  دەكرد و لەولاشەوە كە هاوڕێیەكەی شوكری، هەواڵی كوژرانی براكەمانی بە ئێمە راگەیاند، ئەوەندەی تر ئەو باوەڕەمان بۆ دروست بوو كە شوكری كوژراوە، بەڵام دواتر كە بەدواداچوونمان كرد و چووینە سەر تەرمەكەی، بۆمان دەركەوت بە رووداوێكی قەزا و قەدەر گیانی لە دەستداوە".

ئەو برایەی شوكری داوای ئەوەش دەكات، " ھەر کەنالێک لەلای خۆیه‌وە با ھەواڵ و راپورت لەسەر دۆسیەی براکەم دروست نەکات و زامدارمان بکات، بەڵکو با پێوەندی بە ئێمەوە بکەن بو ئەوەی ھیچ ھەڵەیەک روونەدات".

كەسوكار و هاوڕێیەكانی، شوكری رێكانی وەك كەسێكی بوێر و بە هەڵوێست و نیەتپاك دەناسێنن. 

بەرقی رێكانی یەكێك لە هاوڕێ‌ نزیكەكانی شوكری رێكانی كە هاوكات پەیامنێری كەناڵی سپێدەیە لە ئامێدی، بە "وشە" دەڵێ‌، "لە هەموو بۆنە نەتەوەیی و ئاینی و رووداوەكانی ناوچەكە ئاگەداری یەكترمان دەكردەوە و بەیەكەوە رووماڵمان دەكرد. هیچ كاتێك رێگرییەك لە كارەكانی ئێمە نەبووە، بە پارتیشەوە كە باڵادەستی ناوچەكەیە".

لە بەرامبەردا نیعمەت زەینەدینی برای شوكری، ئەوە دەگێڕێتەوە كە لەو ساڵانەی رابردوودا، چەندان جار شوكری زەینەدین لەلایەن ئاسایشی ناوچەكەوە بانگ كراوە.

ئەو بۆ "وشە" دەڵێ‌، "شوكری وەك كەسێكی ئازاد كاری دەكرد و 13 تا 14 جاریش لەلایەن ئاسایشی ناوچەكە بانگ كراوە، دوو ساڵ نەیتوانی بۆ دەڤەری رێكان بگەڕێتەوە كە زێدی لە دایكبوونیەتی. شوكری كەسێكی راستگۆ بوو، كێشەی لەگەڵ هیچ كەس و لایەنێكدا نەبوو".

بەرقی رێكانی پەیامنێرەكەی كەناڵی سپێدە و هاوڕێی نزیكی شوكری دەڵێ‌، "هەر رێگرییەك لەسەر كارەكانمان هەبووبێت، رێگرییەكی گشتی بووە، بۆ نموونە بەگشتی رێگە بە هیچ كەناڵێك نەدراوە رووماڵی پرسێك بكەن، بەڵام هیچ كاتێك بەهۆی كاری راگەیاندنەوە هیچ هەڕەشەیەك لەسەر شوكری نەبووە، ئەگەر كێشەیەك هەبووبێت رەنگە پێوەندی بە كێشە سیاسییەكانەوە هەبێت، بەڵام كێشەی رۆژنامەوانی نەبووە".

شوكری رێكانی وەك كامێرامان بەشێوەی پاداشت كاری بۆ كەناڵی كەی ئێن ئێن كردووە، بەڵام بەهۆی ئەوەی پاداشتەكە كەم بووە، زیاتر پشتی بە ستۆدیۆ وێنەگرییەكەی بەستووە كە لە كۆمەڵگەی سیریێ‌ كردوویەتییەوە.

براكەی دەڵێ‌، "شوكری بە ستۆدیۆی وێنەگرتنەكەی دەژیا، ئەو وێنەی بۆنەكانی هاوسەرگیری و بۆنەی ئاینی و نەتەوەیییەكانی دەگرت و داهاتێكی پەیدا دەكرد، بەڵام بژێوی باش نەبوو، چونكە هیچ مووچە و هاوكارییەكی نەبوو، براكەم نموونەی تاكێكی ئازادی كوردستانە كە هەموو رێگەكانی كار و بژێوی لەبەردەم سنووردار كرابوو".

شوكری رێكانی دوای خۆی هاوسەر و هەشت منداڵی جێهێشتووە كە گەورەكەیان 15 ساڵە. وەك براكەی دەڵێ‌، "كوڕە گەورەكەی دەتوانێت لە ستۆدیۆیەكەی باوكیدا كار بكات و بژێوی بۆ خێزانەكەیان پەیدا بكات".