لە كاتێكدا سزاكانی ئەمەریكا بۆ سەر ئێران بووەتە هۆی داڕمانی دراوی ئەو وڵاتە، بەهۆی پێوەندی و قەبارەی بازرگانی نێوانیان مشتومڕ لەسەر داڕمانی ئابووری عێراقیش دەكرێت. شارەزایانیش پێیان وایە دەكرێت عێراق سزاكان لە بەرژەوەندی خۆی بەكار بێنێت.
هەڵوێستەكانی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی عێراق مشتومڕی لە نێوان لایەنگر و نەیارانی بەرژەوەندیی ئێران لە عێراق هێناوەتە پێشەوە، بەشێك پێیان وایە پابەندبوونی عێراق بە سزاكانی ئەمەریكا زیانی زۆری بۆ عێراق خۆی دەبێت، بەو پێیەی قەبارەی ئابووری نێوان ئەو دوو وڵاتە كە هەزار و 300 كیلۆمەتر سنووری هاوبەشیان هەیە و زیاتر لە پێنج دەروازەی سنووری لە نێوانیان هەیە، بە پێی ئامارەكانی ساڵی رابردوویش قەبارەی ئابووری نێوانیان 13 میار دۆلار بووە، كە لەو بڕە تەنیا 700 ملیۆن هەناردەی عێراق بووە بۆ ئێران، ئەوەی تری هەمووی لە ئێرانەوە هەناردەی عێراق كراوە.
عێراق لە دوای 2003، ژێرخانی پیشەسازی بچووك و مامناوەند تا دەگات بە گەورە، هەمووی لە دەست دا، جگە لەمە لە سێكتەری كشتوكاڵیش پاشەكشەی زۆری كرد، لە بەرانبەر ئەمەدا پشتی بە هاوردەی ئێران لە رووی خۆراكی و پیشەسازی پلاستیك و سیڕامیك و كەرەستەی بیناسازی، ئەمەیش وای كرد نەتوانرێت هیچ پڕۆژەیەكی ژێرخانی لە عێراق سەركەوتوو بێت.
هەندێك لە شارەزایان پێیان وایە عێراق دەتوانێت تا ئاستێكی زۆر سوود لەو سزایانەی ئەمەریكا بۆ سەر ئێران وەرگرێت، ئەگەر سەركردە سیاسی و ئابوورییەكانی وەك پێویست مامەڵە لەگەڵ پێشهاتەكان بكەن و ترسیان لە ئاراستەكانی تر نەبێت. بەڵام بەشێكی تر ترسیان لە بەرزبوونەوەی نرخی دۆلار هەیە بەرانبەر بە دیناری عێراقی بەهۆی هەوڵەكانی ئێران لە رێگەی حزب و میلیشیا چەكدارەكانی سەر بە ئێران لە عێراق لە بردنی دۆلاری عێراق بۆ ئێران.
ئێوارەی دوێنێ، عەبادی دوای گەڕانەوەی لە توركیا رای گەیاند كە وڵاتەكەی پابەندە بەوەی بە دۆلار مامەڵەی بازرگانی لەگەڵ ئێران نەكات، گوتی "ئێمە پابەندین بەوەی مامەڵەی بازرگانی بە دۆلار لەگەڵ ئێران نەكەین، ئێران خۆیشی بەوە پابەندە، بۆیە دزە پێكردنی دۆلاری عێراقی بۆ ئێران، ئەوا زیان لە دەوڵەتی عێراق و هاووڵاتییانی دەدات".
رۆژنامەی "
شەرقولئەوسەت" لە راپۆرتێكیدا كە بۆچوونی چەند شارەزایەكی ئابووری عێراقی وەرگرتووە، لە بارەی ئەوەی عێراق چەندە دەتوانێت سوود لە سزاكانی ئەمەریكا بۆ سەر ئێران وەربگرێت، دكتۆر سەلام سمیسم شارەزای ئابووری پێی وایە عێراق دەتوانێت لە چەندان ئاستەوە سوود لە سزاكانی ئەمەریكا بۆ سەر ئێران وەرگرێت.
ئەو شارەزایەی ئابووری دەڵێ بە بوونی ئەو سزایە لەسەر ئێران وڵاتانی تر ناتوانن هەناردەكانی ئێران بۆ بازاڕەكانی جیهانی بكڕن، بەڵام تایبەتمەندیی جوگرافی عێراق وا دەكات ببێتە دەروازەیەكی ئابووری باش بۆ ئێران، گوتی "عێراق دەبێتە بازاڕی یەكەمی بەرهەمەكانی ئێرانی و ئەمەیش دەرفەتێكە بۆ عێراق كە زۆرترین سوودی لێ وەربگرێت بەوەی گوشار بخاتە سەر ئێران بۆ دەستخستنی دەستكەوتی زیاتر، جگە لەمە گەمارۆ خستنە سەر نەوتی ئێرنی، ئەمەیش وا دەكات بەهای نەوت لە بازاڕەكان بەرز ببێتەوە و لەمەشدا عێراق سوود دەبینێت".
خاتوو سەلام سمیسم پێی وایە عێراق دەتوانێت ببێتە وێستگەی هەناردەكانی ئێران بۆ وڵاتانی تر، بە جۆرێك دەتوانێت كەلوپەلی ئێرانی هاوردە بكاتەوە بەناوی عێراقەوە، لەمەیشدا سوود دەبینێت لەو بڕە پارەیەی دەیخاتە سەر كەلوپەلی ئێرانی، بۆیە دەتوانێت هەمان رۆڵی ئوردن بگێڕێت لەو كاتەی گەمارۆی ئابووری لەسەر عێراق بوو، بە رەزامەندی ئەمەریكا، ئوردن تاكە دەروازەی نێوەندگیری ئابووری بوو لە نێوان عێراق و دنیا.
سەبارەت بە زیانەكانیش، ئەو شارەزایەی ئابووری هێما بۆ ئەو لایەنە سیاسیی و ئابووری بەر دەستانەی عێراقی دەكات كە سەر بە ئێرانن، ترسی خۆی ناشارێتەوە كە ئەوان سەرمایەكانیان بكەنە دۆلار و بیبەن بۆ ئێران لە بڕی ئەوەی وەبەرهێنانی لە عێراق پێ بكەن، ئەمەیش كاریگەری دەبێت لەسەر بەهای دراوی عێراقی بەرانبەر بە دۆلاری ئەمەریكی.
لای خۆیەوە عەبدولرەحمان مەشهەدانی، مامۆستای پێوەندییە ئابوورییە نێودەوڵەتییەكان لە زانكۆی عێراقی، پێی وایە سزاكان وەك شمشێرێكی دوو سەرە وان، دەكرێت زیانێكی زۆر گەورە یان سوودێكی ئێجگار گەورە بە عێراق بگەیەنن.
لە دیدی ئەو مامۆستایەی زانكۆ، سوودی عێراق لەو سزایە ئەوەیە داوا لە ئەمەریكا بكات عێراق وەك تاكە دەروازەی ئێران بە رووی دنیا قبووڵ بكات بۆ دابینكردنی پێویستییەكانی، هەروەك ئوردن كاتی خۆی بەرانبەر بە عێراق ئەنجامی دا وەك نێوەندگیری بازرگانی.
سەبارەت بە زیانەكانیش، مەشهەدانی پێی وایە داخستنی دەروازە سنوورییە فەرمییەكان لەگەڵ ئێران وا دەكات چالاكی دەروازەكانی دزە پێكردنی كەلوپەل بۆ ئێران زیاد دەكات، بەمەیش دەوڵەت سوودمەند نابێت لە وەرگرتنی باج، ئەمە جگە لەوەی هەر لەو دەروازانەوە مادەی هۆشبەریش بازرگانی پێوە دەكرێت تا دەگات بە مامەڵەكردن بە دراوی دۆلاری ساختە كە مافیاكانی سەر بە ئێران لە عێراق ئەنجامی دەدەن بۆ دەستخستنی دۆلاری ئەمەریكی.
مەشهەدانی باس لە ترسناكترین مەترسی دەكات كە رووبەڕووی عێراق دەبێتەوە، ئەگەر عێراق پابەند نەبێت بە سزاكان، ئەمەیش واتای زیانگەیاندن بە بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا بۆ بەرژەوەندیی ئێران، لەو كاتەدا عێراق رووبەڕووی كارەساتێكی زۆر گەورە دەبێتەوە.
لەبارەی مەترسییەكانی لە دەستدانی ئەو هەموو كەلوپەل و خۆراكەی لە بازاڕەكانی عێراق هەیە كە زۆرینەی رەهای ئێرانین، مەشهەدانی ئەوە بە ترس نابینێت و پێی وایە عێراق دەتوانێت پێویستییەكانی لە توركیا یان ئوردن یان وڵاتانی كەنداو دابین بكات، بۆیە لەمەدا هیچ ترسێك لەسەر عێراق نییە.
لای خۆیەوە باسم جەمیل ئەنتوان، شارەزای ئابووری باس لە تای تەرازووی قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان عێراق و ئێران دەكات كە لە كۆی 13 ملیار دۆلار تەنیا 700 ملیۆن دۆلاری هەناردەی عێراقە بۆ ئێران، ئەوەی تر هەمووی هاوردەی ئێرانییە بۆ عێراق.
ئەو شارەزایە پێی وایە عێراق دەتوانێت تای تەرازووەكە لە بەرژەوەندیی خۆی بگۆڕێت بەو مەرجەی گرنگی بە چالاكییە بازرگانی و كشتوكاڵی و پیشەسازییەكانی ناوخۆی بدات و بڕیار بە دەستدانی عێراق كار بۆ بەرژەوەندی عێراق بكەن نەك ئێران.