"ئهبوعهلاو المعری" ناوی (ئهحمهدی كوڕی عهبدوڵای سلێمان قهزای تهنوخی معهری)ه یهكێكه له شاعیر و فهیلهسوف و زمانهوان و ئهدیبه بهناوبانگهكانی عهرهب له سهردهمی دهوڵهتی عهباسیدا، له معهره نیعمان له باكوری سووریا له دایكبووه نازناوی (بارمتهی زیندانهكان) ی لێ نراوه، چونكه یهكهم زیندانى كوێربوونی بووه، زیندانى دووهمی گۆشهگیر بووه له ماڵهكهیدا و له خهڵك دوور كهوتووهتهوه دوای ئهوهی له بهغدا گهڕاوهتهوه لهو ماڵهدا ماوهتهوه تا كۆچى دوایی.
معهری له تهمهنی 11 ساڵییهوه دهستی كردووه به ھۆنراوه خوێندنهوه، ههروهها له شارهكانی حهلهب و ئهنتاكییه و شارهكانی تری سووریا خوێندوویهتی. زانستی زمانی خوێندووه.
ئهو زانای دینهكان بووه، بهوه ناسراو بووه كه زیرهكییهكی له ڕاده بهدهری ههبووه لهگهڵ تێگهیشتن و دهربڕیندا. معهری كۆتای ساڵهكانی 1007 میلادی چووهته بهغدا لهوێ چاوی به زاناكانی بهغدا كهوتوهه و سهردانی چهن خولی كتێبی كردووه، ساڵی 1009 میلادی گهڕاوهتهوه بۆ معهره نیعمان و له ماڵهكهیدا دهستی كردووه به نووسین.
دوای ئهوهی عهری دهستی به دابڕان كرد به شێوهیهك ژیاوه له ههموو جۆره خواردهمهنییهكی ئاژهڵی دوور كهوتووهتهوه له گۆشت و تهنانهت ههنگوین و ڕۆن و هێلكه و ماست. له تهمهنی ٨٦ ساڵیدا كۆچی دوایی كردووه و ههر له معهره نیعمان له ماڵهكهی خۆیدا نێژراوه .
ژمارهیهكی زۆر له قوتابی
١.لهسهر دهستی معهری گهووره بوون:
٢.ئهبو قاسم عهلی تهنوخی.
٣.ئهبو زهكهریا یهحیای تهبرێزی.
٤.ئهبو خهتابی عهلا كوڕی حهزمی ئهندهلوسی .
٥.ئهبو تاھیری ئهنباری.
كارهكانی معهری:
١.دیوانی (سقگ الزند) كه یهكهم كۆمهڵه ھۆنراوهیه كه لای زۆرینه به باشترین دادهنرێت.
٢.لزوم مالا یلزم أو اللزومیات .
٣.نامهی (الغفران ) كه تیایدا عهبقهریهتی شاعیری تێدا دهركهوتوه لهگهڵ فهلسهفه قوڵهكهی و زمانهوانیه جوانهكهی.
٤.كتێبی (فقرات و فترات) یان ( فصول و غایات)
٥.نامهی (الصاھل والشاحج).
٦.نامهی (الهناو).
٧.نامهی ( الملائكه).
٨.شی كردنهوهی دیوانی (الحماسه).
٩.(الأیك والغصون فی الأدب).
١٠.(معجزه أحمد)مهبهستی (ئهحمهدی كوڕی موتهنهبی)ه.
١١.(تاج الحره فی النساو وأخلاقهن و عڤاتهن).
١٢.عبپ الولید.
١٣.( چوو السقگ )یان ( الدرعیات).
قهسیدهكانی معهری:
١.إیّاكَ والخمرَ، فهی خالبهٌ.
٢.من لێ أن أقیمَ فی بلدٍ.
٣.إژا شِئتَ أن ێرْچی سجایاكَ ربُّها.
٤.رأیتُ قچاۆ الڵّه أوجَبَ خلْقَهُ.
٥.أگلّ صلیبُ الدّلو، بین نجومِه.
٦.إژا كُفّ صِلٌّ أُفْعوانٌ.
٧.إژا كان رُعبی یورپُ الأمنَ.
٨.لا تفرَحنّ بفألٍ، إنْ سمعتَ به.
٩.ڵعمْركَ! ما غادرتُ مگلِعَ هَچبهٍ.
١٠.إژا ما عراكُمْ حادپٌ، فتحدّپوا.
١١.إن یصحبِ الروحَ عقلی، بعد مَڤعنِها.
١٢.الڵّه لا ریبَ فیه، وهو مُحتجبٌ.
١٣.الأمرُ أیسرُ مما أنتَ مُچمرُهُ.
١٤.لو كنتمُ أهْڵ صَفْوٍ قال ناسبُكم.