دوای هۆشدارییەكانی نەتەوە یەكگرتووەكان و رۆژئاوا لە لێكەوتەكانی كارەساتێكی مرۆیی دەرئەنجامی ئۆپراسیۆنی سەربازی بۆ سەر ئیدلب، رووسیا و توركیا لەسەر چارەنووسی شارەكە رێككەوتن و ئۆپۆزسیۆن و ئەمەریكا و ئێرانیش پێشوازییان لێی كرد. ئەمەریكایش هۆشداریدا لەهەر جوولەیەكی سەربازی لەلایەن رژێمی ئەسەد بۆ سەر شارەكە.
گوشارەكان بۆ وەستاندنی ئۆپراسیۆنی سەربازی بۆ سەر
ئیدلب دواجار ئەنجامی خۆی پێكا، ئێوارەی دوێنێ دووشەم 17ی ئەیلول/ سێپتێمبەر، لە كۆبوونەوەی نێوان پووتن و ئەردۆغان لە سوچی، رووسیا و توركیا رێككەوتن لەسەر دروستكردنی ناوچەیەكی داماڵدراو لە چەك لە نێوان ئۆپۆزسیۆنی چەكدار لە ئیدلب لەگەڵ ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی رژێمی ئەسەد.
پێوەند بە رێككەوتنەكە، كۆماری ئیسلامی ئێران هەرزوو پێشوازی لێكرد، بەهرام قاسمی گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رێككەوتنەكەی بە گرنگ ناوبرد بۆ كۆتایی هێنان بە پاشماوەی تیرۆر و دۆزینەوەی رێگە چارەی سیاسی لە سووریا.
قاسمی ئاماژەی بەوەكرد كە تاران پێشوازی لەو رێككەوتنە دەكات لە بارەی پێكهێنانی ناوچەیەكی داماڵدراو لە چەك و بەوەی هەردوو سەرۆك پووتن و ئەردۆغان پێی گەیشتوون، ئەو گوتی " سیاسەتی ئێران پشتگیریكردنی لە ناوبردرنی تیرۆریستانە لەو ناوچەیە لەگەڵ وەستانی شەڕ و رشتنی خوێن و هەموو جۆرە توندوتیژییەك".
ئەوەی خستەڕوو كۆبوونەوەكەی سوچی كە لە چوارچێوەی لووتكەی ئەستانەیە كارێكی ئەرێنی بووە، بەردەوامی دانە بە ئەنجامەكانی لووتكەی تاران كە سەرەتای ئەم مانگە بەڕێوەچوو، بۆیە وەها رێككەوتنێك یارمەتیدەر دەبێت لە گەڕاندنەوەی سەقامگیری لە سووریا و خێرا كردنی پڕۆسەی لەناوبردنی تیرۆریستان و هێزە توندڕۆكان بە خۆپاراستن لە خوڵقاندنی كارەساتێكی مرۆیی.
لای خۆیەوە محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران لە تویتێكدا رای گەیاند، دیپلۆماسییەتی كاریگەر دەتوانێت ببێتە رێگر لە سەرهەڵدانی شەڕ و ململانێ لە ئیدلب.
ئەوەیشی خستەڕوو هەوڵە دیپلۆماسییەكان كاریگەری خۆیان هەبوو، بەرهەمیشیان هەبوو كە ماوەی چەند هەفتەیەكە بەردەوامی هەیە، چ ئەوانەی پێش لووتكەی تاران لە ئەنقەڕە و دیمەشق، چ لە لووتكەی تاران و كۆبوونەوەی دوو قۆڵی سوچی.
واشنتن.. لەگەڵ پێشوازی هۆشداریش دەدات
لای خۆیەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا لەگەڵ پێشوازیكردن لە رێككەوتنی سوچی لە نێوان رووسیا و توركیا، دەڵێ پێشوازی لەهەر هەوڵێكی راستگۆیانە دەكەین كە ببێتە هۆی كەم كردنەوەی توندوتیژی لە سووریا.
گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا ئەوەشی خستەڕوو ئەمەریكا هیوادارە ئەو رێكككەوتنە بەردەوام بێت و ئارامی بۆ ئیدلب بگەڕێنێتەوە، گوتی " ئەمەریكا بەردەوام دەبێت لە چاودێریكردنی دۆخەكە لە ئیدلب و هەنگاوەكانی رژێمی ئەسەد".
زیاتر گوتی " هۆشداری دەدەینە رژێمی ئەسەد لە هەر هێرشێك بۆ سەر ئیدلب كە ببێتە هۆی نانەوەی شەڕێكی مەترسیدار لە ناوچەكە، بۆیە نیگەرانییەكانی ئەمەریكا بەرانبەر بە رژێمی ئەسەد بەردەوام دەبێت بەرانبەر بە نانەوەی نا سەقامگیری لە ئیدلب و ناوچەكانی تر".
ئەو هۆشدارییەی ئەمەریكا لە كاتێكدایە هەموو لایەنە پێوەندارەكان داوای خۆ بە دوور گرتن لە بژاردەی سەربازی دەكەن و داواش دەكەن بە دوای چارەسەری سیاسی بگەڕێن بۆ تەنگژەی سووریا بە پشت بە ستن بە دانوستاندنەكانی ژنێڤ و بڕیارەكانی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ژمارە 2254ی 18ی كانوونی یەكەم/ دیسێمبەری 2015ی پێوەندار بە وەستاندنی شەڕ لە سووریا و چارەسەركردنی كێشەكانی ئەو وڵاتە بە دانوستاندنی سیاسی.
لای خۆیەوە ئەمەریكا دووپاتی لە پشتگیری وڵاتەكەی بۆ هەموو هەوڵێكی پاراستنی هاووڵاتییانی سڤیلی سووریا خواست لەگەڵ رێگرتن لە نوێكردنەوەی توندوتیژی لە سووریا.
شون روبرتسوون گوتەبێژ بەناوی وەزارەتی بەرگری ئەمەریكا رای گەیاند، وڵاتەكەی پشتگیری هەر هەنگاوێك دەكات كە رێگە چارەی سیاسی بۆ تەنگژەی سووریا بێنێتە پێشەوە و كۆتایی بە گرووپە تیرۆریستییەكانیش لە سووریا بهێنێت، گوتی " واشنتن پشگیری لە بڕیارەكانی دانوستاندنەكانی ژنێڤ دەكات".
كۆتایی هاتن بە خەونی رووسی ئێران
لای خۆیەوە بەڕێوەبەری مەكتەبی سیاسی "لیوای موعتەسەم"ی سەر بە سوپای ئازاد، رێككەوتنەكە بە گرنگ دەزانێت ئەگەر باكوری سووریا لە دەستی ئۆپۆزسیۆن بمێنێتەوە و چەكیش بە دەستی سوپای ئازاد بێت و خاڵە چاودێرییەكانی سووپای توركیایش لە سووریا ببن بە بنكەی سەربازی جێگیر.
ئەو گوتی "چەك و زەوی تاكە گەرەنتین بۆ گواستنەوە بۆ قۆناغی سیاسی و كۆتایی هاتنی خەونی رووسیا و ئێران بە گرتنەوەی تەواوی خاكی سووریا و حوكم كردنەوەی بەشاڕ ئەسەد".
زیاتر گوتی "بەرەی نیشتمانی بۆ تەحریری كە گەورە گروپە چەكدارییەكانی سوپای ئازاد لە خۆی دەگرێت لە ئیدلب، بۆیە ئەوەی لە سوچی رێككەوتنی لەسەر كراوە رێگری كردنە لە رژێمی ئەسەد كە تاوانی زیاتر دژ بە گەلانی سووریا ئەنجام بدات و هەروەها مانەوەمان وەك هێزێكی چەكدار لە باكوری رۆژئاوای سووریا، گوتی "ئەوەی كراوە باشترین چارەسەرێكە"، زیاتر گوتی "بۆیە پێشوازی لەوەها رێككەوتنێك دەكەین".
هاوكات یەحیا عرێزی گوتەبێژ بەناوی دەستەی دانوستكاری باڵا پێشوازی لە رێككەوتنەكە كرد و لەسەر تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسبووك لە پۆستێكدا دەڵێ، ئیدلب چاوەڕێ ژیان كردن دەكات لە جێگەی كوشتن و شەڕ.
هاوكات سەركردەیەكی سوپای سووریای ئازاد دەڵێ، رێككەوتنەكە تەواوی پیلانەكانی ئەسەدی هەڵوەشاندەوە لە سەپاندنی هەژموونی خۆی بەسەر هەموو سووریا.
جێی باسە دوای راگەیاندنی ئاگربەست و رێككەوتن لە نێوان رووسیا و توركیا، چەندان رێپێوانی دەربڕینی خۆشی لە ئیدلب بەڕێوەچوو بەتایبەت لە بنشن كە خەڵكی شارەكە هەموویان رژانە سەر شەقامەكان بۆ دەربڕینی خۆشی خۆیان بە رێككەوتنی سوچی.
رێككەوتن لەسەر چی كرا؟
پوتین و ئەردۆغان، ئێوارەی دوێنێ دووشەم لە سوچی، رێككەوتن لەسەر وەستاندنی ئۆپراسیۆنی سەربازی رژێمی ئەسەد بۆ سەر ئیدلب، بەپێی ناوەڕۆكی رێككەوتنەكە ناوچەیەك دەستنیشان دەكرێت كە دەبێتە ناوچەیەكی داماڵدراو لە چەك.
بەپێی رێككەوتنەكە بە قوڵایی 15 بۆ 20 كیلۆمەتر لەسەر هێڵی بەریەككەوتنی ئۆپۆزسیۆنی چەكدار لەگەڵ سووپای سووریا دەبێت لە چەك چۆڵ بكرێت تا 15ی تشرینی یەكەم/ ئۆكتۆبەری داهاتوو، دەبێت تەواوی چەكدارانی ئۆپۆزسیۆن بە بەری نوسڕەوە ئەو ناوچەیە چۆڵ بكەن و هێزەكانی رووسیی و توركی چاودێری ئەو ناوچەیە دەكەن.
لای خۆیەوە سێرگی شویگو وەزیری بەرگری رووسیا رای گەیاند، هێزەكانی سووریا و هاوپەیمانانی هیچ ئۆپراسیۆنێكی سەربازی نوێ دژ بە ئیدلب ئەنجام نادەن، هاوكات گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش پشتڕاستی لەوە كردەوە كە هیچ ئۆپراسیۆنێكی سەربازی بۆ سەر ئەو شارە ئەنجام نادرێت.