خامنەیی پیاڵە ژەهری دووەم لە مێژووی كۆماری ئیسلامی دەخواتەوە

سێ هەفتە ماوە گەڕی دووەمی سزاكانی ئەمەریكا لەسەر ئێران جێبەجێ بكرێت، بەڵام دەسەڵاتدارانی تاران وەك هەوڵێك بۆ رێگرتن لە جێبەجێكردنی، شەوی رابردوو پەرلەمانی ئەو وڵاتە دوای خوێندنەوەی نامەیەكی خامنەیی رابەری كۆماری ئیسلامیی ئێران لەلایەن عەلی لاریجانی سەرۆك پەرلەمان، كە تێیدا پاشگەزبوونەوەی تێدا بوو لە دژایەتیكردنی كۆمەڵە یاسای پێوەندار بە بەرەنگاربوونەوەی كۆمەكی دارایی بۆ گرووپە تیرۆریستییەكان " CFT"، رێنوێنیی دایە پەرلەمان كە رەزامەندی نیشان داوە لەسەر تێپەڕاندنی لە پەرلەمانی ئێرانی، بەمەش پەرلەمانی ئەو وڵاتە، ئەو پەیماننامە نێودەوڵەتییەی خستە دەنگدان و بە 143 دەنگ بەرانبەر بە 120 دەنگی دژ، پەسندی كرد.

پەسندكردنی ئەو لیستی یاسایانە بەلایەن پەرلەمانی ئێران، دەرگای ئەندامبوونی لە رێككەوتنامەی گرووپی چاودێری كۆمەككردنی دارایی "FTF" بۆ ئێران دەكاتەوە، ئەگەرچی چەند لایەنێك لەناو حكوومەت و سوپای پاسداران دژی بوون، بەڵام محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە ئاشكرای كرد كە رووسیا و چین كە دوو وڵاتی گرووپی G8ن، بە تارانیان راگەیاندووە كە ناتوانن مامەڵەی بانكی لەگەڵ ئێران بكەن تا ئەو كاتەی نەبێتە ئەندام لە گرووپی نێودەوڵەتی چاودێری كاری دارایی.

شەوی رابردوو، پەرلەمانی ئێران دەنگی بۆ یەكێك لە چوار یاساكە دا كە حكوومەت مانگی ئاداری رابردوو پێشكەش بە پەرلەمانی كردبوو، بە ئامانجی سڕینەوەی ناوی ئێران لە لیستی رەشی ئەو وڵاتانەی كە هاوكاری گرووپی چاودێری كاری دارایی ناكەن.

جێی باسە تا ئێستە تەنیا كۆریای باكور و ئێران واژوویان لەسەر پەیماننامەی گرووپی چاودێری كاری دارایی نەكردووە، ئەو گرووپە تا ئەم مانگە مۆڵەتی بە ئێران دابوو كە واژووی پەیماننامە نێودەوڵەتییەكە بكات، بۆ تەواوكردنی چاكسازییەكان بە مەبەستی خۆ لادان لە سزادان كە رەنگە ببێتە رێگر لەوەی وەبەرهێنەرە بیانییەكان سەردانی ئێران بكەن.

ناكۆكییەكانی هەردوو رەوتی داواكار بە كرانەوە بە رووی رۆژئاوا كە پشتگیری لە سیاسەتی حكوومەت دەكەن، لەگەڵ رەوتی نزیك لە سوپای پاسداران كە دژایەتی دەكەن، بووە هۆی پەكخستنی دەنگدان بەو رێككەوتننامە نێودەوڵەتییانە بۆ ماوەی زیاتر لە سێ مانگ.

لە 20ی حوزەیران/ یۆنیۆی رابردوو، عەلی خامنەیی رابەری باڵای كۆماری ئیسلامیی ئێران پشتگیری لە هەوڵەكان كرد و داواشی لە پەرلەمانتارە ناڕازییەكان كرد كە دەنگی پێ بدەن، بەمەش پەرلەمانی ئێران لە كۆبوونەوەی ئاسایی خۆیدا كە لە كۆی 290 ئەندام تەنیا 271یان ئامادە بوون، بە زۆرینەی 143 دەنگ بەرانبەر بە 120 دەنگی دژ و دەنگ نەدانی پێنج پەرلەمانتار، دەنگی لە بەرژەوەندی یاساكە دا.

پێوەند بەو باسە، محەمەد جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی ئێران رای گەیاند، نە من و نە سەرۆك كۆماریش ناتوانین گرەنتی ئەوە بەشداربوون لە رێككەوتنامەی "FTF" بكەین كە چارەسەری كێشەكان دەكات، بەڵام ئەوە دەزانین ئەگەر نەچینە ناو رێككەوتنەكە، ئەوا دەرفەت بۆ ئەمەریكا دەڕەخسێنێت بۆ زیاتركردنی كێشەكان لەسەر ئێران.

حكوومەتی حەسەن روحانی هەوڵی ئەوە دەدات دڵنیایی بداتە وەبەرهێنە بیانییەكان كە ژینگەی ئێران ئارامە بۆ كاری وەبەرهێنان و هیچ مەترسییەكیان لەسەر نییە، بەڵام ئەوانەی رەخنە لە بڕیارەكە دەگرن، پێیان وایە دەبێتە هۆی رێگرتن لە چالاكییەكانی سوپای پاسداران، بەتایبەت كۆمەككردنی گرووپە چەكدارەكانی دەرەوەی ئێران كە فەیلەقی قودس سەركردایەتی دەكات و دیارترینیان حزبوڵای لبنانییە كە ئەمەریكا لە لیستی تیرۆر دایناوە، بەڵام ئەوانەی دەنگیان پێی داوە، پێیان وایە دەبێتە هۆی هەنگاونانی حكوومەت بە ئاراستەی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و شەفافیەت، هیوای ئەوەش دەخوازن هاوكار بێت بۆ چالاككردنی جووڵەی ئابووری ئێران.

 دوای پەرلەمانی ئێران، ئەو پرسە لەلایەن ئەنجوومەنی هەمواری دەستوور گفتوگۆی لەسەر دەكرێت، عەباس كدخدایی گوتەبێژ بەناوی ئەنجوومەنەكە رای گەیاند، هەفتەی داهاتوو ئەنجوومەن لەسەر ئەو پرسە كۆ دەبێتەوە.

هەر پێوەند بەو پرسە، پەرلەمانتارەكانی نزیك لە سوپای پاسداران ناڕەزایەتییان لە بەردەم پەرلەمانی ئێران دژ بە پەسندكردنی یاساكە دەربڕی، بەڵام حكوومەت دەڵێ ژمارەی ئەوان تەنیا 100 پەرلەمانتار بووە.

هاوكات پەرلەمانتارانی ئێران دووپاتی دەكەنەوە كە یاساكەیان بە مەرجێ پەسند كردووە بەوەی چوونە ناو ئەو پەیماننامە نێودەوڵەتییە مانای ئەوە نییە ئێران ددانی بە ئیسرائیل نابێت وەك دەوڵەت، بۆ ئەمە عەلی نەجەفی خشروودی گوتەبێژی لیژنەی تەناهی و بەرگری و سیاسەتی دەرەوەی لە پەرلەمان دەڵێ، مافی ئەوەمان هەیە مەرجمان هەبێت، ئێران پابەندی هیچ رێوشوێنێكی نێودەوڵەتی نابێت ئەگەر پێچەوانەی بەرژەوەندییە نیشتمانی و تەناهی و بەرگرییەكانی ئێران بێت، هیچ زانیارییەكیش لەسەر ئەو پرسە بە وڵاتانی بیانی نادەین. گوتی "لە جەنگی ئابووری پێویستە سوود لە هەموو دەرفەتێك وەربگرین، چونكە پابەند نەبوون بەو پەیماننامەیە مەرجی زیاتر لەسەر ئێران دادەنرێت".

حكوومەتی ئێران هیوای وایە بە جێبەجێكردنی پێوەرە نێودەوڵەتییەكانی پێوەندار بە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و شووشتنەوەی پارە و رێگریكردن لە كۆمەكی دارایی بۆ تیرۆر كە گرووپی چاودێری كاری دارایی نێودەوڵەتی دەستنیشانی كردووە، ببێتە هۆكارێك بۆ هێنانە دەرەوەی تاران لە لیستی رەشی وەبەرهێنان، بەتایبەت لە گەڕی دووەمی سزا ئابوورییەكانی ئەمەریكا بەسەر ئێران.

هاوكات كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان كۆكن لەسەر ئەوەی جێبەجێكردنی یاسا و رێنوێنییە نێودەوڵەتییەكان گرنگە بۆ ئێران بۆ زیادكردنی هەلی وەبەرهێنان. هاوكات چین و رووسیا كە دوو هاوبەشی ستراتیجین لەگەڵ ئێران، گرەو لەسەر ئەوە دەكەن ئەگەر ئێران پابەندی یاسا و رێنوێنییەكانی گرووپی نێودەوڵەتی بێت، ئەوا مامەڵەی دارایی لەگەڵدا دەكەن.

مونا سیلاوی توێژەر لەسەر كاروباری ئێران دەڵێ، ئەوانەی چاودێری دۆخی ئێران دەكەن، ئەو پابەندبوونە بە رێنوێنی و مەرجە نێودەوڵەتییەكان وەك ئەوە لێی دەڕوانن كە خامنەیی لە ناچاریدا پیاڵەیەك ژەهری خواردبێت وەك چۆن خومەینی لە وەستاندنی شەڕی نێوان عێراق و ئێران گوتی رازیبوونەكەی بە وەستاندنی شەڕ وەك خواردنەوەی پیاڵەیەك ژەهر وایە.

ئەوەشی خستەڕوو، ئەو لیستە لەسەر ئێران سەپێنراوە و پێویستە ئێران چاكسازی لە سیستەمی دارایی و بانكی خۆیدا بكات، ئەگەر ئەمە نەكات، ئەوا وڵاتانی ئەوروپا ناتوانن كاری وەبەرهێنان لە ئێران ئەنجام بدەن، هاوكات چین و رووسیاش ناتوانن یارمەتی بدەن.

"دیوەكەی تر كە لە خوێندنەوەی قسەكانی وەزیری دەرەوەی ئێران دەخوێنرێتەوە ئەوەیە كە دەكرێت وەك دوا هەوڵ لێی بڕوانرێت بۆ رزگاركردنی رێككەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئەوروپا، دوای كشانەوەی ئەمەریكا، بۆیە قسەكانی وەزیری دەرەوەی روون و ئاشكرا بوو". مونا وا دەڵێت. باسی لەوەش كرد كە ئێران لەو دۆخەدا نییە مەرج لەسەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دابنێت، بەڵكو دەیەوێ پارێزگاری لە گرووپە چەكدارەكانی سەر بەخۆی بكات وەك حزبوڵا و میلیشیاكانی ناو عێراق و پەیامێكیان پێ بگەیەنێت كە تاران هێشتا دەتوانێ كۆنتڕۆڵی دۆخی نێودەوڵەتی بكات ئەگەرچی گوشارێكی زۆریشی لەسەرە، بەڵام بەو واژووكردنە چالاكییەكانی ئێران لە ناوچەكەدا پاشەكشە دەكەن و چیتر ناتوانێ بە ئاشكرا كۆمەكی ئەو گرووپە چەكدارییە میلیشیایانە بكات.

زیاتر گوتی "ئێران هیچ بژاردەیەكی نییە، ئەگەر لە رێككەوتنەكەش بكشێتەوە، ئەوا رووبەڕووی ئاستەنگ و گەمارۆی ئابووری زیاتر دەبێتەوە".