تیۆرێك بۆ جیاكردنەوەی رەفتاری دەبەنگی و ژیری

:: AM:11:06:10/10/2018 ‌

"تیۆری فستق" ناونیشانی كتێبێكە لەلایەن نووسەری بەناوبانگی سعوودی فەهد عامر ئەحمەدی نووسراوە و تا ئێستە سێ‌ جار چاپ كراوە و بەتەواوی وڵاتانی عەرەبیدا بڵاو كراوەتەوە، ئەم كتێبە لە 338 لاپەڕە پێكهاتووە.

 رەنگە ناونیشانی كتێبەكە بەلای خوێنەرەوە سەیر بێت، تەنانەت لەوانەیە هەندێك لە خوێنەران بە ناونیشانەكە وا لە كتێبەكە بگەن كە باسی خۆراك دەكات، یان باس لە سوودەكانی " فستق" دەكات، بەڵام خۆشییەكە لەوەدایە هیچ لاپەڕەیەكی كتێبەكە، بابەتی خۆراك لەخۆ ناگرێت، نەك تەنیا فستق، بەڵكو باس لە گرنگی و سوودەكانی هیچ خۆراكێك ناكات.

كتێبەكە لە بنەڕەتدا دەچێتە بواری "گەشەپێدانی مرۆیی"، ئەگەر بشپرسی بۆچی ئەم ناونیشانە؟، لە ناوەڕۆكی كتێبەكەدا وەڵامی ئەمە دەدرێتەوە، بەڵام پێشتر گرنگە باس لە بواری "گەشەپێدانی مرۆیی" بكرێت، بە تایبەتی كاتێك دەزانرێ كتێبەكانی ئەم بوارە ئێستە لەسەر ئاستی دنیادا لە پڕ خوێنەرترین و پڕ فرۆشترین كتێبەكان.

جاران بڕی خوێندنەوە پێوەندی راستەوخۆی بە كوالێتی ژیانی خوێنەرەوە نەبوو، بە مانای ئەوەی خوێنەری سادە كاتێكی زۆری پێویست بوو تا وانە و ئامۆژگارییەكان لەو كتێبانە وەربگرێت كە دەیخوێننەوە، بەمەش زۆر درەنگ خوێندنەوەكەی كاریگەری بەسەر هەڵسوكەوت و ژیانی دەبوو، رەنگدانەوەكانی دەردەكەوت.

 جاران هەموو خوێنەرێك نەیدەتوانی وانەكانی ژیان لەو رۆمانە زەبەلاحانە هەڵبهێنجێ‌ كە دەیخوێندنەوە، زۆر بەلایەوە ئەستەم بوو، لەناو دەیان و سەدان زاراوەی كۆمەڵناسی و دەروونناسی لە تیۆرەكان بگات و هەرسی مانا قووڵەكانیان بكات.

 هەر ئەمانە هۆكار بوون كە خوێنەر ماندوو بێت و هەست بە بێهوودەیی بكات و دواجار لە خوێندنەوە دوور بكەوێتەوە، یان كەسانێك هەبن لە ناو كۆمەڵگەدا خوێندنەوە بە بێكەڵك بزانن و كەسانی خوێنەریش بە دەستوپێ سپی و دابڕاو لە واقیع بزانن.

نكۆڵی لەوە ناكرێ كە ئێستەیش كەسانێك هەن بەم شێوازە كۆنە دەخوێننەوە، بۆیە دەبینین زوو ماندوو دەبن و لە كتێب دەتۆرێن، لێرەدا رۆڵی گرنگی كتێبەكانی بواری گەشەپێدانی مرۆیی دەردەكەوێت كە راستەوخۆ ئەم كتێبانە و ئەم بوارە، كار دەكەن بۆ ئەوەی تواناكانی مرۆڤ بەخێرایی بەرەوپێش بەرن، بۆیە بە خێرایی و راستەوخۆ خوێندنەوەیان كاریگەری بەسەر ژیانی خوێنەرەكانەوە دەبێت.

 جیا لەم خاڵانەی سەرەوەش، دەكرێ‌ هەر كەسێك بەپێی پێویستییەكانی ژیانی خۆی خوێنەر بێت، بە واتای ئەوەی كتێب لەم بوارەدا بخوێنێتەوە كە لایەنێكی ژیانی پێویستی پێیەتی، بۆ نموونە كەسێك كێشەی كەمتەرخەمی هەیە، یان كێشەی بێ متمانەیی هەیە، دەكرێ دەست بۆ ئەو جۆرە كتێبانە ببات كە رێنوینی چاككردنی ئەو رەفتارانەی دەكەن، یان كەسێك هەندێك رەفتاری ناپەسەندی هەیە ناتوانێ‌ بە كاركردن پابەند بێت، یان كێشەكانی قەڵەوی، جگەرەكێشان و ئالوودەبوونی هەیە، هەموو ئەمانە لەم جۆرە كتێبانە باس دەكرێن و چارەسەری گونجاویان بۆ پێشنیار دەكرێت، كتێبی "تیۆری فستق"یش یەكێكە لەم جۆرە كتێبانە.

 بۆچی نووسەر ئەم  ناوەی بۆ كتێبەكە داناوە، فەهد ئەحمەد خۆی وەڵامی ئەم پرسیارە دەداتەوە و نموونەیەك باس دەكات كە دەیەوێ‌ وەك ئامۆژگارییەكی گرنگ گەنجان بۆی بڕوانن. ئەو دەڵێ‌ "بە كوڕەكەم گوت لەوانەیە رۆژێك رەوانت بكەم فستقم بۆ بكڕی، تۆش لە رێ لەگەڵ گەنجێكی سەرەڕۆ دەكەویتە كێبەركێ‌، لە ئەنجامدا رووداوی ئۆتۆمبێل روو دەدات و گەنجەكە دەمرێت و تۆش دەگیرێیت، لەوانەیە ئەم رووداوە بەپێی یاسا ساڵانێك لەگەڵت بێت و ژیانت بگۆڕێت. ئاخۆ هەموو كێشەكە فستقەكەیە؟ یا كەمتەرخەمی مرۆڤێكە كە لە چركەساتێكدا ژیانی خۆی لەناو دەبات؟"

 زۆر چركەساتی بچووك هەن كە تەواوی ژیانمان دەگۆڕن و هەندێك جاریش لەناوی دەبەن، كتێبەكە باس لەوە دەكات كە مرۆڤ نابێ خۆی بداتە دەست رەفتارێكی دەبەنگانە كە ژیانی بخاتە مەترسییەوە. لێرەدا دەچینە سەر ناونیشانی دووەمی كتێبەكە كە لە شێوە پرسیارێك دانراوە، "چۆن شێوازی بیركردنەوە و دانایی لەبارەی شتەكان دەگۆڕیت؟" لە تەواوی كتێبەكە هەوڵ دەدرێت وەڵامی ئەم پرسیارە بدرێتەوە، ئەم هەوڵەش بەسەر دوو تەوەری سەرەكی دابەش بووە كە جیاكردنەوەی رەفتاری ژیرانەیە لە رەفتاری دەبەنگانە.

 كتێبەكە بەشێوەیەكی سادە كار لەسەر فەلسەفەی رەفتارخوازی دەكات، واتە هەموو چالاكییەكانی مرۆڤ لە رێی رەفتارەكانی دەناسێتەوە، وێڕای دەرخستنی نیشانەكانی ناسینەوەی رەفتارە دەبەنگەكان و ژیرەكان، چەندان راهێنانی تێدایە كە خوێنەر راستەوخۆ دەتوانێ‌ گفتوگۆ لەگەڵ خۆی بكات و پێداچوونەوە بۆ رەفتارەكانی خۆی بكات، بە ئامانجی ئەوەی بەرەو ژیانێكی باشتر هەنگاو بنێت.



وشە - فه‌یسه‌ڵ خه‌لیل