گۆڤارێكی لێكۆڵینەوە و شیكردنەوەی ئەمەریكی لە ڕاپۆرتێكی ورددا ئاماژە بەوە دەكات، كە جەنگی سێیەمی جیهانی لە ساڵی 2017 لە یەكێك لەم پێنج شوێنەی لە نێو ڕاپۆرتەكە ناویان هێنراوە، دەست پێ دەكات، ئەمەش بەهۆی ئەوەی زۆربەی وڵاتانی زلهێز بەرەو نەمانی متمانەی زیاتر بە یەكتر هەنگاو دەنێن، بۆیە ڕەنگە ئەو نەمانی متمانەیە ساتی دەستپێكی جەنگی سێیەمی جیهان خێرا و خێراتر بكات.
گۆڤاری "The National Interest" ڕای گەیاندووە، ئەم گۆڕانكارییە سەیرانەی دنیا لە كاتێكدایە كە مانگی داهاتوو دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمەریكا دەسەڵات دەگرێتە دەست، ئەمەش دەستی ئەمەریكا بە ڕووی جەنگ و ململانێكان لەگەڵ ڕووسیا و چین قووڵتر دەكاتەوە و چارەسەرەكان لە شوێنی گفتوگۆ و ڕێككەوتن دەبن بە هەڕەشە و مەترسی جەنگی گەورەی لێ دەكەوێتەوە.
راپۆرتەكە لەلایەن پڕۆفیسۆر "رۆبەرت فارلی" پسپۆڕ لە كۆلێژی باترسۆنی دیپلۆماسی و بازرگانی نێودەوڵەتی لە زانكۆی كنتاكی ئەمەریكییەوە نووسراوە و ئەو بە وردی شیكاری دۆخەكە و ئەو پێنج شوێنە ڕوون دەكاتەوە كە ئەگەری ئەوە هەیە لە 2017دا لە یەكێك لەو شوێنانە سەرەتای دەستپێكی جەنگی سێیەمی جیهانی ڕوو بدات.
ئەو شوێنانەی سەرەتای دەستپێكی جەنگی سێیەمی جیهانیان تێدا ڕوو دەدا، بە بڕوای ئەو پڕۆفیسۆرە بریتین لەمانەی خوارەوە.
یەكەم: نیمچە دوورگەی كۆریا، سەرۆكی ئێستەی ئەمەریكا "باراك ئۆباما" نیگەران بوو لە قسەكانی سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمەریكا دۆناڵد ترەمپ لەبارەی سیاسەتەكانی كۆریای باكور، ئەو سیاسەتی حكوومەتی ترەمپ بەرامبەر بە كۆریای باكور بە یەكەم تاقیكردنەوەی ترەمپ لێك دایەوە، چونكە كۆریا گەیشتووەتە ژمارەیەكی زۆری مووشەكی بالیستی كارا و كڵاوە ئەتۆمییەكانی زۆر زیادی كردووە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی ئابووری و سیستەمی سیاسیی وڵاتەكە پەكیان كەوتووە، بەڵام بە ڕووكەش هیچ سەرەتایەكی داڕمان لە كۆریای باكوردا دیار نییە.
سەرەڕای ئەمانە كۆریای باشووریش كە ئەمەریكا بەردەوام بە نموونەیەكی زیندووی دیموكراسی دەهێنایەوە، ئێستە تووشی تەنگژەیەكی سیاسیی مەترسیدار بووە، ئەگەری گۆڕانی ئەو تەنگژەیە بۆ ململانێی قووڵ بە جۆرەها شێواز هەیە، ئەگەر ئەمەریكا بڕیار بدا بەرنامەی مووشەكی بالیستی كۆریای باكور بكاتە ئامانج و هێرشی بكاتە سەر، ئەوا كۆریای باكور ئاماژەكان زوو پێ بزانێ و وەڵامی هەبێ، ئەوكات جەنگێكی گەورە لە دنیا ڕوو دەدا و سەرەتای داڕمانی دەسەڵاتی ئێستەی وڵاتانی دنیا دەست پێ دەكات، چونكە ئەگەری شەڕی قورس و پڕ لە كوشتوبڕ لە نیمچە دوورگەی كۆریا لەلایەن چین و ڕووسیا و ژاپۆن دروست دەبێت، وەك ئەوەی لە ساڵی 1950 ڕووی دا.
دووەم: سووریا، لەم دواییە سەركەوتنی ڕووسیا لە سووریا ڕێگەی بۆ رژێمی ئەسەد خۆش كردووە، تا شەڕی ناوخۆیی وڵاتەكە بەرەو قۆناغێكی تر بەرەوپێشەوە ببات، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا دەستوەردانی نەكرد بە ئامانجی بەرگریكردن لە حەلەب، بەڵكو تەواوی هێزەكانی لە عێراق و شەڕكردن بۆ لەناوبردنی ڕێكخراوی تیرۆریستی داعش لە عێراق و شام كۆ كردەوە، حكوومەتی ئۆباما ناڕەزایی و نیگەران نەبوو بەرامبەر بە پشتیوانی ڕووسیا بۆ ڕژێمی ئەسەد، بەڵام زۆرێك لە لێكدانەوەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە حكوومەتی ترەمپ ڕووبەڕووی ڕووسیا دەبێتەوە لە سووریا.
مەترسییەكانی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەمەریكا لەگەڵ زلهێزان بەدۆخی زۆر مەترسیدار تێپەڕ دەبێ، هەرچەندە هەندێك جار هێزەكانی ڕووسیا و ئەمەریكا بەهەماهەنگی كاریان كردووە، بەڵام هێرشی فڕۆكە جەنگییەكانی ئەمەریكا لە ماوەی ڕابردوو لە شاری دێرزوور، كە بووە هۆی كوشتنی 62 كەسی لە هێزەكانی سووریای سەر بە ڕژێمی ئەسەد لێ كەوتەوە.
ئەمەش وا دەكا كە هەر یەكێك لەوانە بیانەوێ تۆڵە لە ئەمەریكا بكەنەوە و لەهەر چركەساتێك ئاگری شەڕ هەڵبگیرسێ، بەتایبەت كە دۆخی سووریا دەستی دەیان گرووپی تیرۆریستی و وڵاتانی تری دنیای تێدایە.
سێیەم: جەنگی ئەلیكترۆنی، تا بە فەرمی هەریەك لە ڕووسیا و ئەمەریكا و چین بەشدارییان لە جەنگی ئەلیكترۆنی و ئینتەرنێت نەكردووە، هەرچەندە هەوڵەكانی ڕووسیا سەركەوتوو بوون لە دەستوەردان لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكانی ئەمەریكا، هەوڵەكانی چینیش سەركەوتوو بوون لە دزینی بیرۆكە و داهێنانی كۆمپانیاكانی ئەمەریكا، بەڵام دامەزراوەی تەناهی ئەمەریكا پێویستی بە وەڵامێكی گەورە و یەكلاكەرەوەیە بۆ ئەو دەستدرێژییانەی ڕووسیا و چین، تەنانەت ئەگەر بۆ بەرگریكردن لە خۆی و وەڵامدانەوەی هێرشەكانیش بێ، وەڵامی ئەمەریكا وا دەكات جەنگی ئەلیكترۆنی ببێتە جەنگێكی بەهێز و باو.
شارەزایان جیاواز بیر دەكەنەوە و دەڵێن، ئەگەر ئەو چالاكییانە بەردەوامی هەبێ، جەنگی ئەلیكترۆنی بەشێوەیەكی زۆر فرەوان بڵاو دەبێتەوە، ئەگەر چین و ڕووسیا لەو باوەڕەدا بن كە كاردانەوەی ئەمەریكا هەر بێ دەنگی و بێزاری دەربڕین بە راگەیەنراو دەبێ، ئەوا هەڵەن، بەڵكو ئەوان لە ئێستەوە دركیان بەوە كردووە كە هەڵەن و زۆریش لە وەڵامی ئەمەریكا بۆ هێرشە ئەلیكترۆنییەكان دەترسن. كاتێك وەڵامی ئەمەریكییەكانیش زۆر چڕ و لەناوبەر بێ، رەنگە ئەوە سەربكێشی بۆ هێرشی زەمینی و بەریەككەوتنی واقیعی.
چوارەم: باشووری ئاسیا، راپۆرت و لێكدانەوەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە سەرۆك "ترەمپ" بەردەوام دەبێ لە سیاسەتی سەرۆكەكانی پێشووی ئەمەریكا بۆ فشار خستنە سەر وڵاتان لە پێناو هەمەڕەنگی پێوەندییەكان، بەتایبەت لەگەڵ هیند، لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانیش هیندییەكان پشتیوانی زۆریان بۆ ترەمپ دەربڕی، بە ئامانجی پشتیوانی حكوومەتی نوێی ئەمەریكا بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی هیندستان بەرامبەر بە وڵاتی پاكستان. بەڵام پێوەندییەكەی "ترەمپ" بە سەرۆك وەزیرانی پاكستان "نەواز شەریف" ئەو گریمانانەی ڕەت كردەوە و جۆرێك لە ئاڵۆزی دروست كردووەتەوە، ترەمپ دەیەوێ یاری بكات وەك نێوەندگیرێك لە نێوان پاكستان و هیندستان لەسەر كێشە و ململانێكانی هەرێمی كشمیر.
شارەزایانی هیندستان دەڵێن، پێوەندییەكەی ترەمپ بە نەواز شەریف پشتیوانی پاكستانە لەسەر زیادكردنی كردەوە توندوتیژی و چەكدارییەكان لە هەرێمی كشمیر، بۆیە پێویستە حكوومەتی نیودەلهی رێوشوێنی ورد بگرێتەبەر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پاكستان، بۆیە پێ دەچێ ئەمەریكا و چین ببنە لایەنی پشتیوانی هەریەك لەو دوو هێزە و ئەگەر شەڕیش لە نێوان هەردوولادا هەڵبگیرسێ، ئەوا هەردوولا بە وەكالەت لەلایەن چین و ئەمەریكاوە هان دەدرێن بۆ شەڕێكی قورس و تێكشكاندنی یەكتر.
پێنجەم: دەریای بەلتیق، یەكێك لە گرنگترین ئەو شوێنانەش كە هەموو لایەنەكان بە شوێنی هەڵگیرسانی جەنگی سێیەمی جیهانی دەزانن دەریای بەلتیقە، ترەمپ بەڵینی داوە كە ئاسایشی سەرجەم وڵاتان و ئاوەكانی سنووری نێو وڵاتانی هاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی دەپارێزێت، بۆیە گریمانەی ئەوە دەكرێ، ترەمپ وەك كارگێڕی ئێستەی ئەمەریكا بێ هەڵوێست نەبێ و بەهیچ شێوەیەك دەستدرێژییەكان لە مۆسكۆ قبووڵ نەكات. بەتایبەت كە ڕووسیا بێ گوێدانە ئاسایشی "ناتۆ" دوورگەی كریمای لە دەریای ڕەش لە ئۆكرانیا سەندووەتەوە، قبووڵكردنی دەستوەردانەكانی ڕووسیا لە دەریای بەلتیق و نیمچە دوورگەی ئیسكەندەنافیا، هێڵی سوورە و مەترسی جەنگی لێ دەكەوێتەوە. چەند ساڵێكیشە ئەوروپییەكان هێڵی بەرگری و سەربازی لەو ناوچانە زیاتر و بەهێزتر دەكەن.