جگە لە وەرزەكانی بەهار و هاوین، زستانیش وەرزێكە كە دەكرێت لەڕووی گەشتیارەوە سوودی لێ وەربگیرێت، بەتایبەت ئەو شوێنانەی بەفری لێ دەكەوێت. لەگەڵ ئەوەی كوردستان ئەو چیایانەی زۆرە كە بۆ ماوەیەكی زۆر سپی دەچنەوە، بەڵام جگە لە دیمەنی دڵڕفێنی، بێ كەڵك ماونەتەوە.
ئەو كاتانەی بەفر سەر چیاكان سپی دەكات، خەڵكی شارەكان بۆ یاری تۆپەڵ و دەركردنی ماندووی جەنجاڵی ڕۆژانی پڕ كار، خۆ بۆ ئەو چیایانە دەكوتن. جگە لە ناوخۆ، ساڵانەش خەڵكێك لە ناوەڕاست و خوارووی عێراق، بەتایبەت ئەو ناوچانەی بەفری لێ نابارێت، بە لێشاو ڕووی تێدەكەن. ئەگەرچی ئەوە داهاتێكە و ئێستە كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان كار بۆ زیادكردنی داهاتی ناوخۆ دەكات، دەكرێت سوود لەو سامانە وەربگرێت، بەڵام تا ئێستە وەك پێویست ئاوڕی لێ نەدراوەتەوە.
نادر ڕۆستی گوتەبێژی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان ئاماژە بە بەفری چیاكانی كوردستان دەدات، كە هۆكارێكی باشن بۆ ڕاكێشانی گەشتیار و ڕای دەگەیەنێ، دەستەی گەشتوگوزار كاری لەسەر كردووە و لە بەرنامەی كاریدایە زیاتر پەرەی پێ بدات. بەڵام دەڵێ، "لە كوردستان گەشتیاری زستانە هێشتا لە قۆناغی سەرەتایییە".
لە كوردستان زۆرن ئەو چیایانەی لە وەرزی زستاندا بەفری زۆریان لێ دەكەوێت و بۆ ماوەیەكی درێژیش دەمێننەوە، بەڵام تا ئێستە سوودیان لێ وەرنەگیراوە، كە رۆستی ئاماژە بە چیاكانی ناوچەی ئامێدی و چیای گارە و ئاكرێ و پیرەمەگروون و دەربەندیخان و ئەحمەد ئاوا و چەندانی تر دەدات، كە زۆر لەبارن بۆ پڕۆژەی گەشتیاریی هاوینە و زستانە.
جگە لە دیمەنی دڵڕفێنی یەك پارچە سپی، بەڕێخستنی كێبەركێ و خلیسكانێی سەر بەفر، هۆكارێكی باشن لە ڕاكێشانی گەشتیاری زستانە و دەستەی گەشتوگوزار كە لە ساڵانی ڕابردوو ئەوەی ئەزموون كردووە، گوتەبێژەكەی ئاماژە بە كاریگەری ئەرێنی ئەو جۆرە كەرنەڤاڵانە دەدات لە ڕاكێشانی گەشتیاردا. هەر ئەو كەرنەڤاڵانە، چەند تیمێكی خلیسكانێی سەر بەفری لە ناوچەكانی باڵەكایەتی و چۆمان و كۆڕەك داهێناوە و ساڵانە لە وەرزی بەفر كەوتندا چاوەڕێی دەستەی گەشتوگوزارن لە هەوڵیان بۆ ڕاكێشانی گەشتیار؛ كێبەركێیان بۆ بەڕێ بخات، كە بۆ ئەمساڵ ڕۆستی دەڵێ، "هێشتا وەرزی بەفربارین ماوە و جارێ دیار نییە ئاخۆ ئەمساڵ ڕێك دەخرێت، یاخود نا".
تەلەفریكەكان یارمەتیدەرن بۆ بەڕێخستنی ئەو یارییە و لە كوردستان لە سێ شوێنی جیا تەلەفریكەكانی چاڤی و بابلۆ و كۆڕەك هەن. نادر ڕۆستی گوتەبێژی دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان دەڵێ، "جاران خزمەتگوزاری لەسەر چیاكان نەبوو، بەڵام ئێستە لەسەر چیای ئەزمەڕ و بابلۆ و كۆڕەك كافتریا و ڕێستورانت و شوێنی مانەوە هەن، كە ئەوانە هۆكاری باشن لە ڕاكێشانی گەشتیاری زستانە". بەڵام سەرباری ئەوانە، بەبڕوای ڕۆستی هێشتا شوێنی زۆر گونجاو هەن و فەرامۆش كراون.
ئەبو عوبێد سەرپەرشتیاری تەلەفریكی كۆڕەك بۆ "وشە" دەڵێ، "لەكاتی بەفر كەوتن، خەڵكێكی زۆر ڕوو لە چیای كۆڕەك دەكەن كە زۆربەیان عەرەب و بیانین".
چیای كۆڕەك جگە لە شوێنی مانەوە و كافتریا و ڕێستورانت، چەندان یاریی جیهانی و تایبەت بە وەرزی زستانەی هەیە. ئەبو عوبێد باس لە چەند ڕۆژی ڕابردوو دەكات، كاتێك ٥٠ سانتیمەتر بەفر كەوت، خەڵك بە لێشاو سەردانی كردوون و دەڵێ، "ساڵانە لە نیوەی مانگی یەكەوە گەشتیاری زستانە زۆرە و ئەمساڵیش چاوەڕێ دەكرێ لەو سەروبەندەدا هاوشێوەی پار گەشتیارێكی زۆر سەردانمان بكەن".
هەرچەندە ئاماری ژمارەی گەشتیارانی زستانە لە كوردستان بوونی نییە، بەڵام بەپێی دواین ئاماری دەستەی گەشتوگوزاری هەرێمی كوردستان، لە نۆ مانگدا زیاتر لە ملیۆنێك و ١٠٠ هەزار گەشتیار ڕوویان لە كوردستان كردووە. ئەوەش بۆ دەستەی گەشتوگوزار دڵخۆشكەرە، لە كاتێكدا لە كۆی ساڵی پار، ژمارەی گەشتیاران كەمتر لە ملیۆنێك بوو.
هەر بەپێی داتای دەستەی گەشتوگوزار، زیاترینی ئەو گەشتیارانەی ڕوویان لە كوردستان كردووە، هی ناوچەكانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق بوون.
دەستەی گەشتوگوزار بەو ڕێژەی گەشتیاران ڕازی نییە و نادر ڕۆستی ڕای دەگەیەنێ، دەستەی گەشتوگوزار بەردەوام لە هەوڵدایە لەگەڵ كۆمپانیاكانی هێنانی گەشتیار و بواریان بۆ بڕەخسێنین بۆ ڕاكێشان و هێنانی گەشتیاری زیاتر. ئەو باس لە پلانیان دەكات كە تێیدا ئاماژە بە چیای سەفین دەدات كە لەماستەرپلاندا هاتووە، گوندێكی گەشتیاری لێ دروست دەكرێت و دوو تەلەفریكی هەیە، بۆ چوونە سەر چیاكە و ئەگەر تەواو بكرێت، سوودی ئەرێنی بۆ گەشتیاری زستانە دەبێت. جیا لەوەش هەر لە بەرنامەی دەستەی گەشتوگوزار بۆ ڕاكێشانی گەشتیار، دیزاین بۆ دروستكردنی تەلەفریكی چۆمان بۆ سەر چیای هەڵگورد تەواو بووە و ڕۆستی دەڵێ، "چاوەڕێ دەكرێت وەبەرهێنێك وەری بگرێت و كاری تێدا بكات".
وشە/ هەولێر -چواس خالید