هەڵاڵە سوهرابی /43 ساڵ/ شاعیر و نووسەر و چالاكی مافی ژن، لە بۆكان لە بنەماڵەیەكی رۆشنبیر لە دایك بووە و پەروەردەی سەقزە و هەنووكە دانیشتووی سنەیە. هەڵاڵە لەم ماوەیەی ڕابردوو دوو كتێبی شیعری بەناوەكانی "من ئێستا دۆزەخە" و "پیاڵەیەك ئوقیانووس نیم بمڕێژی" چاپ و بڵاو كردەوە. لەم دیمانەیەی "وشە"دا باس لە ئەزموونی خۆی لە بواری شیعر و ئەدەب دەكات.
كەی هاتیتە ناو دنیای شیعر و ئەدەب و شیعرت بە چەند زمان نووسیوە؟
یەكەم ئەزموونی شیعریم دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1991، بەڵام لە ساڵی 1999 نووسینم بە زمانی كوردی دەست پێ كردووە. شیعرم بە دوو زمان واتە فارسی و كوردی هۆنیوەتەوە و بەرهەمێكی چاپنەكراو و بڵاونەكراوەم هەیە بە زمانی فارسی، بەڵام ئێستە بەردەوام بە زمانی كوردی دەنووسم و چێژی زیاتر لە كوردی دەبینم.
باشە چ هۆكارێك وای لێ كردی بێیتە ناو دنیای شیعر و ئەدەبەوە؟
شیعر زیاتر لە هەموو هەستێك ئەزموونی ڕەنجە، جا بڕێك لە ڕەنجەكان تایبەتمەندی شاعیر خۆین، هەندێكیشیان هاوبەشن لە نێوان شاعیر و خوێنەردا و هەر ڕەنجێكیش تایبەت بە تەمەنێكم بووە، تا ئێستەیش هەر لە كاتی خەم یان تووڕەییدا ئێش و ئازارەكانی خۆم بە شیعر دەربڕیوە .
شیعر بۆ من وەك هاوڕێیەكی ڕاستەقینەیە. پێم وایە خۆشترین هەست ئەو كاتانەیە دوور لە ژیان و ساتەكانی ڕۆژمەڕە دادەنیشی و وشەكان بە هەموو بیر و هەستەوە لای یەك دادەنێی و خەمناكترین و تووڕەترین و پڕ هەستترین ڕستەكانی پێ ساز دەكەی، ئەوە بۆ من پڕ بایەخترین كار بووە و هەمیشە چێژم لە سیحری "وشە" بردووە كاتێ دەكەونە پاڵ یەك و من دەتوانم مانای لێ ساز بكەم. بەڵام بێجگە لە هەموو ئەو هەستانەیش، سەردەمانێك كە پێیان گوتین لاڵ بە، لاڵ بووین و نووسین دەستی پێ كرد. كە گوتیان بمرە، مردین و لە شیعرەكاندا درێژەمان بە ژیان دا، تەنانەت كاتێ لە شیعردا خۆشەویستیمان كرد، شیعرەكانیان سووتاندین و كەوتینە بەر تۆمەت و بە دژە یاسا و یاخی ناویان بردین.
وەك ژنێك هیچ شتێك ناتوانێ لەم دنیایەدا خۆی لە بیر و هزری من بشارێتەوە. لەسەر شەقام، لەناو پاس، لە قوژبنی درەختەكان، لە نیگا و ڕوانین و هەڵسوكەوتی مرۆڤ بە دوای وشەدا دەگەڕێم. كاتێ دەبینم كە ژن زۆربەی ساتەكانی خۆی لە ئاشپەزخانە دەباتە سەر، كەوایە نووسەری ژن دەبێ فكرێ بەحاڵی خۆی و سەری و لێشاوی وشەكان بكات.
لە ژیاندا هەموو شتێ تێكەڵ بە ژیانی ئاسایی دەبێ، بەڵام كاتێ ڕۆژ دەست پێ دەكات، ئەوە وشەكانن كە مانا بە رۆژەكان دەبەخشن و تایبەتمەندیی پێ دەدەن. لە ڕوانگەی خۆمەوە وەك ئەزموونی تاكەكەسیم ڕەنگە بەهێزترین دەقم لە ئاشپەزخانە و بە دەم چێشت لێنانەوە نووسیبێت.
تا ئێستە چەند بەرهەمی شیعریت هەیە و لە چەند كۆڕی شیعری تایبەت و هاوبەش بەشداریت كردووە؟
نزیك بە 28 ساڵە بەردەوام خەریكی نووسینم، ڕەنگە ماوەی هەشت ساڵ بەهۆی هەندێك ئەزموونی تری ژیان لە نووسین دابڕابم، بەڵام لە ساڵی 2011 وەك شاعیر گەڕامەوە دنیای نووسین بە تایبەت شیعر، لەم ساڵانەیشدا پێنووسی خۆم لە بواری كورتە چیرۆك و وتار تاقی كردووەتەوە، بەڵام زیاتر گرنگیم بە شیعر داوە.
ڕەنگە تا ئێستە بەرهەمەكانی خۆم ئەژمار نەكردبێ و قەت بیرم لە ژماردنی شیعرەكانم نەكردبێتەوە.
ئەی چەند كتێبی شیعریت نووسیوە؟
دوو كتێبی شیعری چاپكراوم هەیە لەژێر ناوی "من ئێستا دۆزەخە و پیاڵەیەك ئوقیانووس نیم بمڕێژی" كە ماوەی سێ مانگە چاپ و بڵاو كراونەتەوە و گەیشتوونەتە لای كتێبفرۆشەكانی ڕۆژهەڵات، هەروەها خاوەنی كتێبێكی تری شیعریم بە زمانی فارسی كە ڕەنگە هیچ كات چاپ و بڵاو نەبنەوە.
لە شیعرەكانت چۆن باسی ژنان دەكەیت؟
ژن لە شیعری مندا لە پێش هەموو شتێك مرۆڤە، دوایی ژنە و دایكە و هاوسەرە و هاوڕێیە، لە هەمانكاتیشدا دەیەوێ وەك خۆی بێ و وەك خۆی لێی بڕوانن، حەزی لە ڕەهاییە، بەڵام ژنی كۆمەڵگەی ئێمە لە پارادۆكسێكی خەمناكدا ماوەتەوە، یان دەبێ ژنانە بژی لە قەفەسدا یان دەبێ پیاوانە هەڵسوكەوت بكات و خۆی و هەست و تایبەتمەندییەكانی ڕەگەزی خۆی لە چاوی كۆمەڵگە بشارێتەوە.
بەگشتی هەر شتێك لە ناخەوە منی ئازاردابێت، یان تووڕەی كردبم یان بەربەست بووبێ لە نێوان من و خواستەكانم، لە ئاكامدا بە شێوازی شیعر یان زۆر جاریش وەك چیرۆكێك خۆی لە منەوە دەرباز كردووە. هەوڵم داوە وەك ژنێك بڕوانمە دنیای دەوروبەرم و زۆربەی شیعرەكان باسگەلی كۆمەڵایەتی و باسی دنیایەكی ژنانەیە و كێشەكان و چۆنیەتی هەڵسوكەوتی ژنێك لەگەڵ كۆمەڵگەیە .
چ تایبەتمەندییەك لەگەڵ شاعیرانی تر جیات دەكاتەوە؟
ئەم پرسیارە دەبێ دابنرێ بۆ ڕەخنەگران و خوێنەرانی شیعر، بەڵام خۆم هەمیشە هەوڵم داوە سووژەگەل و وێنەگەلێكی نوێ و تایبەت بە دەروون و بیروبڕوای خۆم بەرانبەر بە دەوروبەرم و كۆمەڵگە بێنمە ناو شیعرەوە، تا ئەو جێیەی توانیومە و هەوڵم داوە داهێنانم ببێ لە شیعر و دەنگ و شوناسی تایبەت بە خۆمم هەبێ، خۆم لە دووپاتبوونەوە بپارێزم و زمان و ڕوانینم بۆ زۆربەی شتەكان ژنانە بێت.
چ شتێك تۆی كردووەتە پاڵەوانی نووسینەكانت؟
ڕەنگە ئەو بەرهەڵستی و تووڕەییەی ژنێك بەرانبەر بە كۆمەڵگەی پیاوسالار و تێكهەڵكێشكردنی هەموو تووڕەییەكان لەگەڵ شیعر، لە هەمانكاتیشدا بوونی پارادۆكسی شیاو و گونجاو بەرانبەر بە كێشە كۆمەڵایەتییەكان.
عەشق و ئەوین تا چەند ڕەنگدانەوەی هەبووە بەسەر نووسینەكانتەوە؟
لە هەر سەردەمێكی ژیاندا شاعیر جۆرێك بیر لە شیعر دەكاتەوە، هەر هەستێك تایبەت بە سەردەمێكە و ڕوانینت بە شتەكان لە حاڵەتی گۆڕاندایە، هەر سەردەمێك شتێكت بۆ گرنگە كە تێكەڵ بە شیعری بكەی، بەڵام بەگشتی كەڵكەڵەی سەرەكیم عەشق بەو مانا تۆخەی هەموو جیهانبینیم داگیر بكات، نەبووە. زیاتر گرنگیم بە شتی تر داوە، هاوكات هەوڵم داوە بەرهەڵستی بە كاڵابوونی ژنان و ڕوانگە سێكسییەكان ببمەوە و لەو ڕێیەوە پێویستی ڕۆح بە ئەشق بسەلمێنم.
جوانترین وشە لای تۆ چییە؟
هەمیشە هەموو وشەكانم خۆش ویستووە و باشترین و جوانترین هاوڕێم بوون.
لە نووسینی وشەی ڕۆمانسی و هەندێك لەم وشانەی كە شاعیرانی ژن پێشتر ئەو بوێرییەیان نەبووە، تۆ بوێری ئەوەت تێدا هەبووە بیانخەیتە ناو رستەكانتەوە؟
هیچ كات هەوڵم نەداوە بە خاتری وشەیەك یان هەستێكی تایبەت، پێنووسم لە شیعردا تووشی سانسۆر بكەم.
وشە/ دیمانەی محەمەد جەمال