شەڕی ئایدۆلۆژیا و ئاینەكان مێژوویەكی درێژی هەیە و بەو هۆیەشەوە هەزاران مرۆڤ بوونەتە قوربانی كە هۆكاری هەڵگیرسانی شەڕ و تاودانەكەی تەنیا بیری ئایدۆلۆژی و ئاین بوونە. مەولانای رۆمی لە دەقێكیدا باس لەوە دەكات كە حەقیقەت شووشەیەك بوو خودا لە ئاسمانەوە فڕێی دایە سەر زەوی، ئەو شووشەیەش بوو بە چەندان پارچەی بچووك و بەسەر زەویدا بڵاو بووەوە. كەواتە حەقیقەت هێندەی ئەو پارچە شووشە بچووكانە بوونی هەیە و بەسەر زەویدا بڵاو بووەتەوە.
حەقیقەتی هیچ شتێك، هەبوون "وجود"ێكی رەها نییە، بەڵكو رێژەییە، بەو مانایەی هەر كەس دەبێت راستییەكی لابێت، بەڵام تەواوی راستییەكانی لا نییە، بەڵام لە راستیدا لێرەوە ناكۆكییەكە دەست پێ دەكات كاتێك ئایدۆلۆژیا و ئاینەكان بانگەشەی ئەوە دەكەن كە حەقیقەتی رەهایان لایە، لە كاتێكدا ئەم گوتەیە یاخۆ شوێنكەوتنی ئەم بانگەشەیە كەمێك لە بەردەم ئاوەز ورد بكرێتەوە، تێدەگەین ئەوانەی بە رەهایی راستی لە بیری خۆیاندا دەبینن، بە جۆرێك لە جۆرەكان لە جەهلێكی قووڵدان، زۆرینەیشیان كاتێك خۆیان لە ئایدۆلۆجیا دەرباز دەكەن، زوو بۆیان روون دەبێتەوە كە لە چ تاریكییەكدا كاتیان بەفیڕۆ داوە.
بەڵام جێی داخە هەر لایەنێك لەوانە ئامادە نییە تێبگات و گفتوگۆ بكات، بەڵكو بیری خۆی بڕیار لێدراوە و جێگیرە لای، بۆیە دروستبوونی زۆربەی جەنگەكان لە مێژوودا لەسەر بنەمای شەڕی ئایدۆلۆژی و شەڕی ئاینەكان و شەڕی رەوایەتی لای ئێمەیە، بووە.
كاتێك ئەدۆڵف هیتلەر جەنگی دووەی جیهانی بەرپا دەكات و پۆڵۆنیا داگیر دەكات، بانگەشەی ئەڵمانیبوون دەكات وەك باشترین رەگەزی مرۆڤ، بێگومان ئایدۆلۆژیای نازیزم و حەقیقەتگەرایی لە پشت ئەم بیركردنەوەیە، بە بڕوای هیتلەر ئەوە ئەڵمانەكانن رەگەزی پاك و هەڵبژێردراوی خودان و دەبێت ئەڵمانیا فەرمانڕەوایی دنیا بكات، لێرەوە روون دەبێتەوە كاتێك ئایدۆلۆژیا بیری مرۆڤ دادەپۆشێت، ئیتر چاوەكان نابینن و وەهمێك وەك حەقیقەت خۆی وێنا دەكات، ئەمە سەرچاوەی ئاراستەكردنی دیكتاتۆرەكان بووە بۆ كوشتن و خوێنڕشتن و ماڵوێرانی و سڕینەوەی یەكتر.
كاتێك مۆسۆلۆنی هاوپەیمانێتی هیتلەر دەكات و بیری فاشیەت بڵاو دەكاتەوە و دەست دەكات بە كوشتن و بڕین، ئەویش ئایدۆلۆژیای فاشیەت و حەقیقەتگەرایی لە پشتیەتی، مۆسۆلۆنیش تەمی فاشیەت سەراپای بیری دادەپۆشێت و بەهۆیەوە سەدان هەزار كەس دەكوژێت.
خۆ ئەگەر ئاینەكانیش بە نموونە وەربگرین لە شەڕەكانی مەسیحیەت یاخۆ بە زمانی باو خاچپەرستان و ئیسلام، سەتان هەزار كەس بوونە قوربانی، مەسیحییەكان بە باوەڕی بەهەشت و رەزامەندی خوا پێڕەوانیان گۆش دەكرد و دەیانناردنە بەرەكانی شەر بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئیسلام، ئیسلامیش پێڕەوانیان بە پەروەردەی ئیسلامی و رەزامەندی خوا و رەوایەتی رەها و كۆتای و 72 حۆری و بەهەشتی هەمیشەیی، دەناردە بەرەكانی شەڕ بۆ لە ناوبردنی مەسیحیەت.
ئاینەكان هەردوولایان هەر لەپێناو خودادا بوو یەكتریان لەناو دەبرد، ئەمە بانگەشەی شەڕ بووە، بەڵام خۆ ئەوەی ئەوان دەیان كرد خودا رێنوێنی نەكردوون، بەڵكو ئەوە مرۆڤە بۆ گەیشتن بە ئامانج تەنانەت خوایش بەكار دێنێ.
كەواتە بۆ ئەوەی مرۆڤایەتی لە دووبارەبوونەوەی جەنگی یەكەمی جیهانی و دووەمی جیهانی و شەڕی مەزەویی، بۆ نموونە شەری پرۆتستانت و كاسۆلیك كە لە یەك شەودا ١٠٠ هەزار قوربانی لێ كەوتەوە، رزگاری بێت، دەبێت كار بۆ بنبڕكردنی بیری توندڕۆیی بكرێت و لە رەگەوە هزری یەكترسڕینەوە دەربهێنرێت و مرۆڤی خاوەن پەروەردە و بەهادار و لێبوردە بەرهەم بێنین. بەو پێیەی بە هەڵكێشانی بیری توندڕۆیی لە رەگەوە، شەڕی ئایدۆلۆژیا و ئاین و مەزەوەكانیش لاواز دەبن و بەرەو نەمان دەچێت. خۆ مرۆڤ خۆی جیا لەوانەی دیوە دڕندەییەكەیان بەكار دێنن و چێژ لە تۆقاندن دەبینن، زۆرینە بوونەوەری كۆمەڵایەتین و خۆیان یەكتر قبووڵ دەكەن، بەڵام ئایدۆلۆژیا و ئاین وێرانی كردوون.
كاركردن لەسەر مرۆیەكی لێوەشاوە و خۆبەخش و سفری راسیست لە بیركردنەوەدا، پێویستی بە شۆڕشی جیهانی و رێككەوتنی تەنانەت خێزان بە خێزان هەیە تا گەورەترین داودەزگەی دنیا و زەبەلاحترین میدیا، بۆ ئەوەی هەڵكەندنی توندوتیژی و هۆشیاری مرۆڤ بكەن بە ئامانجی هاوبەش و هەمووان كاری لەسەر بكەین، بۆ ئەوەی نەوەكانمان ئارام بژین.