منداڵ و هزری فه‌لسه‌فی

AM:10:54:17/01/2017 ‌
بۆنه‌ی له‌دایكبوونی "مه‌سیح" په‌یامهێنه‌ری خودا، به‌دڵخۆشییه‌وه‌ وه‌رێ كرا..‏ ئه‌م ‏‏دڵخۆشییه‌ ته‌نیا له‌نێو تاكه‌كانی ئاینی مه‌سیحی مت بووه‌. به‌گشتی ئاینه‌كان، ده‌رفه‌تی پێكه‌وه‌‏ژیانی ناو ئاینه‌ جیاوازه‌كانیان نه‌هێشتووه‌‌ته‌وه‌. له‌ ڕاستیدا ئاین دژی یه‌ك نین، وه‌لێ كۆك و ‏هاوژین نین. دوو هاوڕه‌گه‌زی ناو دوو ئاین، توانای به‌یه‌كه‌وه‌ بوونی ژیانیان نییه‌.. تاكه‌كان قوربانی ده‌ستی ئاینه‌كانن، به‌شێوه‌ك له‌ چوارچێوه‌یه‌كی بچووكی ئاینی جوغز دراون، له‌ سۆنگه‌یه‌كی بچووكه‌وه‌ -له‌ ده‌رگای ماڵه‌وه‌وه‌- دنیا ده‌بینن.
ژیان، پڕه‌ له‌ ڕووداوی خۆش و ناخۆش، باش و خراپ، ئه‌نرێنی و نه‌رێنی، به‌شێك له‌ ڕووداوه‌كان له‌ هزری مرۆڤدا ده‌مێننه‌وه‌ و ده‌بنه‌ یاده‌وه‌ری. هه‌فته‌ی ڕابردوو، به‌ پاس به‌ره‌و زانكۆ ده‌ڕۆیشتم، پاسێكی پڕ له‌ مرۆڤی جیا و شێوه‌ ‏‏جیاوازی دوور له‌یه‌ك. دانیشتوانی ناو پاسه‌كه‌، دوو به‌ دوو، ورته‌ ورتیان ده‌كرد، كورسی پێش من، خانم و ‏منداڵێكی بچووكی ‏له‌سه‌ر ‏دانیشتبوون، دایكێكی نزیك به‌ 30 ساڵ و منداڵێكی شه‌ش ساڵه‌،.. هێدی هێدی، له‌باره‌ی ئاینه‌وه‌ قسه‌یان ده‌كرد و به‌م شێوه‌یه‌ ده‌دوان:‏
دایك: كوڕم تۆ مه‌سیحی. چیتر پێت نه‌ڵێمه‌وه‌،‏ نابێ مسوڵمان بی.

كوڕ: دایكه‌، بۆ مه‌سیحم؟
دایك: چونكه‌ من مه‌سیحم، ئاینی بنه‌ماڵه‌كه‌مه‌.
كوڕ: ئێستا من چی بكه‌م؟‏
دایك: كه‌ گه‌وره‌بووی ده‌بێ پێڕه‌وی ئاینی مه‌سیحی بكه‌ی و ئه‌ركه‌كانی جێبه‌جێ بكه‌ی.
كور: ئه‌ی بۆچی باوكم ده‌ڵێ تۆ مسوڵمانی؟
دایك: تۆ به‌ قسه‌ی دایكی خۆت بكه‌.‏
كوڕ: ئاخر بۆ بابم ده‌ڵێ: مسوڵمانی؟
دایك: چونكه‌ باوكت مسوڵمانه‌.‏
كور: بۆ مه‌سیحیی بم؟‏
دایك: چونكه‌ ئاینی مه‌سیحی باشه‌ و ئاینی ئیسلام خراپه‌.‏
كور: بۆ مسوڵمان خراپه‌؟
دایك: چونكه‌، له‌ خه‌ڵكی ده‌ده‌ن، خه‌ڵك ده‌كوژن، شه‌ڕ ده‌كه‌ن، ئه‌ها دیوته‌ هه‌مووی داعشن!
كور: ئه‌ی دایكه‌ بۆچی بابم خه‌ڵكی ناكوژی و له‌ كه‌س نادا؟‏
دایك: ئاخر بابت ده‌سه‌ڵاتی نییه‌.‏
كور: به‌ره‌و ده‌ره‌وه‌ی پاسه‌كه‌ ڕووی له‌ په‌نجه‌ره‌ كرد، به‌ خه‌ڵكه‌كه‌ی وت، ئه‌ی بۆ ئه‌و خه‌ڵكه‌ كه‌س ‏‏ناكوژنَ؟ ئه‌وانه‌ زۆرن و ده‌سه‌ڵاتیان هه‌یه‌؟
دایك: كوڕم واز له‌وه‌ بێنه‌، ئه‌تو مه‌سیحی و ته‌واو. ‏
كوڕ: بۆ؟‏
دایك: مسوڵمان ناهێڵێ ژن بێته‌ ده‌ره‌وه‌ و ده‌بێ ‏له‌چك له‌سه‌ر بكه‌ین.‏
كور: دایكه‌ ئه‌وه‌ نییه‌ تۆ له‌ ده‌ره‌وه‌ی؟
دایك: كوڕم بۆ هێنده‌ پرسیار ده‌كه‌ی؟
كوڕ: دایكه‌، تۆ له‌چكت له‌سه‌ر نییه‌ واته‌ به‌قسه‌ی بابمت نه‌كردووه‌؟
دایك: كوڕم، هێنده‌ قسه‌ مه‌كه‌.‏
كور: دایه‌ نازانم ئه‌من مه‌سیحم یا مسوڵمان؟‏
دایك: تۆ مه‌سیحی.. ته‌واو.. مه‌سیحی.‏
كوڕ: به‌بێزارییه‌وه‌ وتی: باشه‌.‏
دایك: كوڕم ته‌واو چیتر ئه‌و پرسیارانه‌ نه‌كه‌ی، له‌ ماڵه‌وه‌یش لای باوكت باسی ئه‌و ‏قسانه‌ مه‌كه‌،‏ مه‌ڵێ دایكم وتوویه‌تی: ده‌بێ ببمه‌ مه‌سیح و نه‌چمه‌ سه‌ر ئاینی ئیسلام.
له‌ قسه‌كانیاندا، دیار بوو باوكی كوڕه‌ مسوڵمان و دایكی مه‌سیحه‌. له‌و نێوانه‌دا، ‏منداڵه‌كه‌ له‌ دۆخێكی خراپ و شپرزه‌دا بوو، گه‌ر به‌مشێوه‌یه‌ له‌ ژیان به‌رده‌وام بێ، ئه‌نجامێكی باش چاوه‌ڕوانی ناكا، گریمانه‌ی ڕووداوی زۆر خراپی لێ ده‌كرێ، ته‌نانه‌ت په‌رچه‌كرداری زۆر تووندی لێ چاوه‌ڕێ ده‌كرێ! له‌وانه‌: هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ له‌ ئاین، دژایه‌تیكردنی ئاینه‌كان ڕق ئه‌ستووری به‌رانبه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی پێڕه‌وی ئاین ده‌كه‌ن.
له‌م باره‌یه‌وه‌ فیزیكزان و فه‌یله‌سووفی به‌ریتانی جۆن لۆك (١٦٣٢-١٧٠٤)، ده‌بێژێ: ‏‏"مێشكی منداڵ وه‌ك په‌ره‌یه‌كی سپی وایه‌، چۆنت بوێ ئاوای ‏ده‌نووسیته‌وه‌". ده‌ربڕینی ئه‌م ‏چه‌مكانه‌، زۆر مانا به‌خشن..‏ ده‌رفه‌تی ده‌یان و سه‌دان تۆژینه‌وه‌ به‌ په‌یجوارانی تایبه‌ت ‏ده‌ده‌ن، تا شیكردنه‌وه‌ و شرۆڤه‌ی له‌باره‌یه‌وه‌ بكه‌ن.‏
گفتوگۆی ئه‌و دایك و منداڵه‌، ده‌رخه‌ری (ئه‌قڵیه‌تی فه‌لسه‌فی) منداڵه‌، كه‌ به‌رده‌وام هه‌وڵ ده‌دات بیر بكاته‌وه‌.. به‌ڵام كۆمه‌ڵگه‌ و كه‌سه‌ ‏نزیكه‌كان ئه‌و بیره‌ ده‌مرێنن.. نایانه‌وێ زیندوو بن.. ڕێگه‌یان پێ ناده‌ن  و سه‌ركوتیان ده‌كه‌ن. ناهێڵن ئه‌وه‌ی ده‌یانه‌وێ بپرسن و ‏بیزانن، ده‌رفه‌تیان پێ بده‌ن.. ئه‌مه‌ درێژه‌پێده‌ری هه‌مان كۆمه‌ڵگه‌ی ڕابردووه‌.‏. ئه‌و ڕووداوه‌، ده‌بێته‌ هۆی ڕه‌شبینی منداڵ و كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ناهۆشیار، به‌هۆی بیركردنه‌وه‌ی نه‌رێنی.