زۆر كەس پێی وایە بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمەریكا بۆ كشاندنەوەی هێزەكانی لە ڕۆژئاوای كوردستان و زەوینە خۆشكردن بۆ هێرشی سوپای توركیا و چەتە و تیرۆریستە هاوكارەكانی، خیانەتێكی تر بوو ئەمەریكا لە كوردی كرد. ڕاستییەكەی ئەگەر هاوكێشەكە بە دیوی گۆڕانی هاوسەنگی هێزی نێوان ڕووسیا و ئەمەریكا، هەروەها یەكانگیریی بەرژەوەندیی یەكەمیان لەگەڵ سووریا و دووەمیان لەگەڵ توركیا بە هەند وەربگرین، تێگەیشتنی جیاوازمان لەبارەی بڕیارەكەی ترەمپ بۆ دروست دەبێت، كە ڕەنگە نزیكتر بێت لە ڕاستی و زیاتر لۆجیكی بێت، چۆن؟
ڕووسیا دەمێكی درێژە پەنجەی پەشیمانی خۆی لە نەهاتنە ناو كێشە و ململانێكانی ناو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گۆڕەپان چۆڵكردن بۆ ئەمەریكا و دروستتریش لە ساتەوەختی ڕووداوەكانی ناسراو بە (بەهاری عەرەبی) و دەرهاویشتەكانی دوای ئەو ڕووداوانە دەگەزێت، تا ئەوەی ڕووداوەكان گەیشتنە لیبیا و بەتایبەتیش سووریا، ئینجا بێدار بووەوە.
لە ماوەی نائامادەیی ڕووسیا لە ناوچەكە، وا هەست دەكرا ئەمەریكا ئیتر جڵەوی هەموو بڕیارەكانی ناوچەكەی گرتووەتە دەست و بە ویستی بەرژەوەندییەكانی خۆی و ئامانجەكانی، دەتوانێ ڕووداوەكانی ناوچەكە ئاراستە بكات، هەروەها پارسەنگی هاوكێشەكان بگۆڕێت، بەڵام بە هاتنە ناوەوەی ڕووسیا بۆ ناو ململانێكان لە سووریا، هاوكێشەكان پێچەوانە بوونەوە، ڕەنگە لەم وتارە كورتەدا فریای خستنەڕووی وردەكاریی پرۆسەكە و تەواوی هەنگاوەكانی جێ پێ جێگیركردنی مۆسكۆ لە ناوچەكە نەكەوین، ئیتر چ لەسەر ئاستی لێدوان و گوتارە سیاسییەكانی كرملین بێت، یان دەستێوەردان و ئامادەبوونی سەربازیی مۆسكۆ لە سووریا.
بڕێك لە ئاماژەكان ئەوەمان پێ دەڵێن، بڕیارەكەی تڕەمپ بە كشانەوە لە ڕۆژئاوای كوردستان، ئەگەر بەشێكی پێوەندی بە ئاشتكردنەوەی توركیا و دوورخستنەوەی بێت لە بەرەی ڕووسیا، ئەوا بەشێكی زۆری ئەو هەنگاوەی، پێوەندی بە دۆڕان و شكستی واشنتنەوە هەیە لە بەرانبەر سیاسەت و ستراتیجی مۆسكۆ لەو وڵاتە.
ئەگەرچی لە هەردوو دۆخدا كەم و زۆر ئەزموونی كورد لە ڕۆژئاوا زیان و زەبرێكی كوشندەی بەردەكەوێت، چ لە بەردەوامیی لەشكركێشیی توركیا، یان لە گەڕانەوەی سوپای بەعسی سووریا بۆ ڕۆژئاوای كوردستان. چونكە ئەگەر بیانووی ئەنكەرە بۆ ئەم هێرشە هۆڤ و دڕندانەیەی، پاراستنی سنوورەكانی بێت لە مەترسییەكانی چەسپاندن و پتەوبوونی كورد لەو پارچەیەی كوردستان (كە توركیا بە پڕۆژەیەكی پەكەكە) و مەترسیی بۆ سەر ئاسایشی خۆی دەزانێت، ئەوا گەڕانەوەی سوپای سووریا بۆ ناوچەكە بە دروشمی پاراستنی یەكپارچەیی خاكی سووریا، كە دیارییەكە و ڕووسیا بۆی خستووەتە سەر سینییەكی زێڕ، كۆتاهاتنی ئەزموونی خۆسەریی كوردە لە ڕۆژئاوا.
ڕوونتر بڵێین، ئەو ڕێككەوتنەی نێوان دیمەشق و هەسەدە بە چاودێریی و سەرپەرشتیی مۆسكۆ لە بۆشاییەوە نەهاتووە، بەڵكو تەواوكەری هەنگاوەكەی واشنتنە. بەو مانایەی ئەمەریكا بە كشاندنەوەی هێزەكانی، دۆڕان و شكستە سیاسی و سەربازییەكەی خۆی لە بەرانبەر ڕووسیا لە سووریا شاردەوە، هەروەها توانی توركیا بێنێتەوە باوەشی خۆی. ڕووسیایش بەم هەنگاوەی، حكوومەتی دیمەشقی دەیان فەرسەخ لە مەترسیی لەباریەك هەڵوەشانەوەی وڵاتەكەی دوور خستەوە و جۆرێك لە هەیبەتی سیاسیشی لە بەرانبەر توركیادا بۆ گێڕایەوە و كوردیشی بۆ دەستەمۆ كرد، تا بیر لە هیچ ئەلتەرناتیڤێكی تر نەكاتەوە.
سەرەڕای تێبینییەكانمان، بەڵام قایلبوونی هەسەدە بەم ڕێككەوتنە، بەوەی سوپای سووریا بگەڕێتەوە ناوچە كوردستانییەكان، جۆرێك لە ژیریی تێدایە، چونكە ئەم بژارەیە زۆر لە بژارەی كەلەڕەقی ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ لەشكری هۆڤی توركیا و چەتە و تیرۆریستە هاوكارە دڕندەكانی عاقڵانە و لۆجیكیتر بوو.
ڕاستییەكەی كێشە لە بەردەوامبوونی ئەو شەڕە لەوەدا نییە و نەبوو كە ئاخۆ خۆسەری دەمێنێت یان نا، بەڵكو ڕەهەندە دوور و ستراتیجییەكەی ئەوەبوو سوپای تورك و چەتەكانی، جگە لەوەی بڕیاری قەتلوعامی كوردیان دابوو، هاوكات هەوڵێكیش بوو بۆ نزیكبوونەوە لە سنوورەكانی عێراق و كردنەوەی دەرگە و دەروازەیەكی ڕاستەوخۆی پێوەندی بازرگانی لەگەڵ ئەم دەوڵەتە، بە كردنەوەی هێڵی گواستنەوەی نەوتیشەوە، ئەمەش دەبووە چەك و كارتێكی بەردەوامی فشار بە دەستی توركیاوە لە دژی هەرێمی كوردستان، هەروەها ڕێیەكیش بۆ گۆشەگیركردنی هەرێم و ناچاركردنی بە قبووڵكردنی بە كەڵەگاییەكانی عێراق.
ئێستە بەم ڕێككەوتنەی نێوان دیمەشق و قامیشلۆ، هەر هیچ نەبێت لە ماوەی نزیكدا بەریەككەوتن و شەڕی چەكداری لە نێوان هەسەدە و سوپای سووریا ڕوو نادات. خۆ ئەگەر ڕووسیا لەو ناوەدا زەوینەیەك بۆ كورد بڕەخسێنێت تا ڕۆڵی لە نووسینەوە و داڕشتنەوەی دەستووری سووریادا هەبێت، بە جۆرێك كە ددان بە بوون و شوناسی كورددا بنرێت، تا ئەگەر لە چوارچێوەی سووریاشدا بێت، ئەوە بۆ كورد زۆر لەوە باشترە ببێتە نێچیری فاشیزمی توركی و چەتە تیرۆریستەكانی.
دیارە ئەمەیش هەر ئەگەر و گریمانەیەكە و بەس، چونكە كێ دەڵێ مۆسكۆ ئەو ڕۆڵە بە كورد ڕەوا دەبینێت؟ ئەی كێ دەڵێت سووریا كە شوێنپێی خۆی لە ڕۆژئاوا جێگیر كردەوە، تۆڵە لە كورد ناكاتەوە؟ بەتایبەتی كە كێشەی كورد لە سووریا هی هەسەدە (ڕاستتر بڵێین، هی پەیەدە) نییە، بەڵكو هی نەتەوەیەكە كە لە بەدبەختی خۆی، لەوێش بەسەر بەرەی جیای سیاسی و حزبیدا دابەش بووە.
هیچ نەبێت لە ماوەی نزیكدا بەریەككەوتن و شەڕی چەكداری لە نێوان هەسەدە و سوپای سووریا ڕوو نادات.
گریمان حكوومەتی دیمەشق سات و سەودایەكی كاتیی لەگەڵ پەیەدە دەكات، ئەی بەرەكەی تری كورد چی؟ ئەی نزیك بە نیو ملیۆن ئاوارەی ڕۆژئاوای كوردستان لە باشووری كوردستان چارەنووسی چ دەبێت؟ ئەی و ئەی و ئەی؟
بەهەرحاڵ، پوختەی ئەم سەرنجانە ئەوەیە، ئەگەر كورد پێی وایە لەم ململانێیەدا ئەمەریكا خیانەتی لێ كردووە، ئەوە جۆرێكە لە نەزانی و بێ ئاگایی. چونكە خەون و ئامانجی ستراتیجی توركیا، زیادكردنی بستە خاكێكی سووریا بۆ سەر سنوورە جیۆگرافییەكەی و ڕەواندنەوەی مەترسیی كورد نییە لەسەر ئاسایشە نەتەوەییەكەی. بەو پێیەی بینیمان بەدرێژایی ئەو هەموو ساڵەی باڵادەستی پەیەدە، كە توركیا بە كۆپی و پاشكۆی پەكەكەی دادەنا، بە درێژایی ئەم هەموو ماوەیە و بەدرێژایی ئەو هەزاران كیلۆمەترە سنوورە هاوبەشەی نێوان خۆسەرییەكەی پەكەكە و توركیا، كەچی بۆ دانە ڕۆژێكیش فیشەكێكی هەڕەشە لەم دیوەوە ئاراستەی قەرەقۆلێكی ئەودیو نەكرا. بەڵكو ئامانجی گەورە و ماڵی ڕاستەقینەی توركیا مانەوەیە بە بەهێزی لەناو ناتۆ، مسۆگەركردنی شوێنێكە لە یەكێتیی ئەوڕوپا و چوونەوە ناو بازنەی ئەمەریكا و ڕۆژئاوایە.
توركیا لە بەرانبەر ئەمەریكا تەنیا كارتێكی فشاری ئەوەبوو كە بچێتە باوەشی رووسیا، بەڵام ترەمپ ئەو كارتەی لێ سووتاند، ئەویش بە پشتكردنە كورد و كردنی بە نێچیری دەستی توركیا، لە بەرانبەریشدا ڕووسیا بەم هەنگاوەی كۆتایی بە هەژموونی ئەمەریكا لە سووریا هێنا، هەروەها كوردیشی خستەوە باوەشی دیمەشق.
بە كورتی و بە كوردی، ڕێككەوتنەكەی هەسەدە و سووریا تەحسیڵ حاسڵە. واتە خیانەتكردنی ئەمەریكا نەبوو لە كورد، بەڵكو دۆڕانی ئەمەریكا بوو لە بەرانبەر ڕووسیا لە گۆڕەپانی ململانێكانی ناو سووریا.
بە مانایەك لە ماناكان دەتوانین بڵێین، دووبارەبوونەوەی ئەزموونی ١٦ی ئۆكتۆبەری ئێمەیە، بەڵام لە شوێنكات و لە سای هەلومەرجێكی جیاواز و بە میكانیزمی جیاواز، لە هەردوو حاڵەتدا كورد و دۆزەكەی، كرایە قۆچی قوربانیی ململانێی بەرژەوەندیی زلهێزەكانی دنیا و ڕاگرتنی باڵانسی هێز لە ناوچەكەدا.