چ پێوەندییەك لە نێوان حكوومەت و گەنج هەیە؟ ئایا گەنجان هەرەشەن لەسەر سیستمی سیاسی یان دەرفەتن بۆ پشتگیری سیستم و بەهێزبوونی ئاسایشی نەتەوەیی؟ حكوومەت چۆن دەتوانێ ئەو هێزە مرۆییە بخاتە خزمەتی پرۆسەی پێشكەوتن لە هەرێمی كوردستان؟
بەگوێرەی سەرچاوەكان، زیاتر ٦٧%ی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان گەنجن. كە دەڵێن گەنج، هەموو ئەو پێوەرانەمان لەبەرچاو گرتووە كە باس لە تەمەنەكانی نێوان دوای ١٢ ساڵی تا ٤٠ ساڵی دەكەن. كەواتە كۆمەڵگەی كوردستان گەنجە و تا چەندان ساڵی تریش بە گەنجی دەمێنێـتەوە. بۆیە بایەخدان بەم توێژە، دەبێ ببێتە ئەولەویەتی كاری حكوومەت و جێی هەڵوەستە لەسەركردن بێت لەلایەن دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردستانەوە.
ئەوانەی كۆچ دەكەن، ئەوانەی خۆپێشاندان دەكەن، ئەوانەی كۆمێنت و گلەیی دەكەن، ئەوانەی جنێو دەدەن و ئەوانەی بێ متمانەن، ئەوانەی كار دەكەن، ئەوانەی بەرگری دەكەن و ... تاد، زۆربەی هەرە زۆریان گەنجن. ئەوەی جێی سەرنج و مەترسییە، لە هەرێمی كوردستان زیاتر لە ٢٠٠ هەزار گەنجی دەرچووی زانكۆ و پەیمانگە هەن كە لە كەرتی حكوومی دانەمەزراون و لە كەرتی تایبەتیش بەهۆی قەیرانەكان هەلی كاریان بە دەگمەن دەستكەوتووە. لێرەدا گەنج لە یەك كاتدا دەتوانێ سەقامگیری و پێشكەوتن دروست بكات و تێكیشی بدات. لە یەك كاتدا بڕبڕەی پشتی سیستمی سیاسین و لە هەمان كاتدا هاوكار و یارمەتیدەری منداڵ و بە تەمەنەكانن كە پێویستیان بە خزمەت هەیە.
بۆیە گەنج یەكێك لە پرسە گرنگ و هەستیارەكانی ئێستەی سیستمی سیاسی و كۆمەڵگەی باشووری كوردستانە، ئەگەر بەشێوەیەكی حەكیمانە مامەڵەی لەگەڵدا نەكرێت، لە فاكتەری بەهێزی و پاڵپشتییەوە دەبێـتە ئالینگاری و هەڕەشە لەسەر ئاسایشی هەرێمی كوردستان، وەك لە چەند رۆژی رابردوو بینیمان چۆن بۆ مەبەستی یەكلاكردنەوەی ململانێی كەسیی ناو حزبەكان لەلایەك و بۆ دووبارە ناشیرینكردنەوەی دەسەڵاتی سیاسیی هەرێمی كوردستان، لەلایەكی ترەوە، بەكار هێنران و داواكەیان بەلاڕێدا برا.
خۆ ئەگەرنا، گەنجی هۆشیاری هەرێمی كوردستان باش دەزانن لە زانكۆكانی تری وڵاتان خوێندن و مانەوە لە بەشە ناوخۆیی و هەموو پێویستییەكانی تر، بە پارەیە و ئەمانە لە هەرێمی كوردستان هەموو بێ بەرانبەرن، گەنج دەزانێ حكوومەت باری دارایی چەندە و چەند قەیرانی لە ملە، گەنج دەزانێ ئەگەر مووچە ئاوا لە كاتی خۆی بدرێت و بازاڕ بەرەو بووژانەوە بڕوات، ئەوانیش سوودمەند دەبن بەهۆی هەلی كاروباری دارایی باشی ماڵەوەیان.
لەگەڵ هەموو ئەمانەیش، حكوومەت بڕیاری داوە گەنجە كەمدەرامەتەكان كە ناتوانن بەردەوام بن لە خوێندن، هاوكاری دارایی بكرێن تا خوێندن تەواو دەكەن. ئەمانە و چەندان دەستكەوتی تر دەتوانرێ لە حكوومەت دەستەبەر بكرێت، بەڵام بە توندوتیژی و سووتاندنی بارەگای حكوومی و حزبی و لێدان لە كارمەندانی حكوومەت بارەكە ئەوەندەی تر قورستر دەكات.
با ئەزموون لە خۆپێشاندانەكانی ١٧ی شوباتی ٢٠١١ و دواتر وەربگرین، ئەوەندەی بۆ دەستكەوتی مادی و گەیشتن بە دەسەڵاتی كۆمەڵێك خەڵك بوو، بۆ مەبەستی هێنانەكایەی دادپەروەری و یەكسانی نەبوو. دواتر لە دوای ئەو خۆپێشاندانانەوە بارودۆخ باشتر نەبووە و ساڵ لە دوای ساڵ خراپتر بووە.
بایەخەكانی سەرۆكی حكوومەت بە پرسەكانی گەنجان و لە نزیكەوە گوێگرتن لە داواكارییەكانیان، دەستپێشخەرییەكی نوێ و كاریگەرە. ئەمە تەنیا بۆ هێوركردنەوەی ئەو دەمارگیرییەی چەند رۆژی رابردوو نییە، چونكە ماوە ماوە سەرۆكی حكوومەت لەگەڵ گەنجان دادەنیشێت و گفتوگۆی چڕی باروگوزەرانیان دەكات. بە هەستكردن بە گرنگی ئەم توێژە سەرۆكی حكوومەت دەیەوێت راستەوخۆ لە گەنجان نزیك بێتەوە، بەبێ پشتبەستن بە زانیاری دەستی دوو و سێ و ئەو راپۆرتانەی لەسەر گەنجان پێی دەگات. نەهێشتنی ئەو دیوارە لە نێوان حكوومەت و گەنج، زۆر شتی لێ شین دەبێت، بەڵام ئەمە پرۆسەیەكی خاو و درێژخایەنە و پێویستی بە ئارامی هەیە.
جارێ پێش هەموو شت بە بڕیارێك هەلی دەستی كار بۆ هەزاران گەنج دەڕەخسێ لەلایەن حكوومەت كە ئیتر رێ نادات كۆمپانیاكان كەمتر ٧٥%ی كرێكاریان كوردی هەرێمی كوردستان بێت. ئەمە ئەگەر بەدواداچوونی بۆ بكرێت بۆ پابەندی و لەولایشەوە هەست بە بەرپرسیارێتی بكرێت لەلایەن كۆمپانیاكانی ناوخۆوە، خزمەتی زۆر بە گەنجان دەكات.
پێشكەشكردنی پڕۆژە و پلان بۆ باشتركردنی بارودۆخی گەنجان، دەتوانێ دەستكەوتی باشتری هەبێت و لەم پێناوەدا دەبێ چارەسەری لۆجیكی و باشتر بخرێنە ڕوو، تا سوود لەو هێزە مرۆییە كاریگەرەی هەرێمی كوردستان وەربگیرێت، بۆ ئەوەی هەم رۆڵەكانی كورد دەست نەبەن بۆ توندوتیژی و نەكەونە پەنابەری و نائومێدی و نامۆیی سیاسی، هەم سیستمی سیاسیی هەرێمی بەهێز بێت و پشت بەم توێژە ببەستێت.