دەستوورناسی..
سەرەتای كرانەوە و پێوەندی بەستنی دامەزراوە فەرمانڕەواییە پێكهێنراوەكانی هەرێمی كوردستان، هاوكات و هاوتەریب بوو بە پرۆسەی كێشانەوەی تەواوی دامەزراوەكانی دەسەڵاتی ناوەندی عێراق لە هەرێم لە ساڵی 26/10/1992، وەك دەرئەنجامی جێبەجێكردنی ناوچەی ئارام و پارێزراو لە عێراق، بەپێی بڕیاری ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ژمارە (688) ساڵی 1992.
پاشان پەرەپێدان بە پێوەندییەكان و جۆرێك لە تێگەیشتن لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی وەك مامەڵەیەكی واقیعی (دیفاكتۆ)، مەودای مامەڵەكردن و پێوەندی بەستنی نێوان هەرێمی كوردستان لەگەڵ هەریەك لە دەوڵەتان بەپێی ئاستی جیاجیا و فەراهەمكردنی بەرژەوەندییەكانیان، بنەمای دژە هەڵوێستی لەگەڵ عێراق فراوانتر دەبوو، بەجۆرێك نوێنەرایەتی لەسەر ئاستی حزبی بۆ حكوومەت گۆڕانی بەسەردا هات. بەهێزترین و باڵاترینیان لە لووتكەی دەسەڵاتی فڕەنسی و وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریكا وێنا كرا، وەك نێوەندگیر و ئاشتیكار بۆ كۆتاهاتن بە جەنگی ناوخۆیی و براكوژی لە هەرێم بەرجەستە بوو.
تێیدا بە ددانپێدانان لەلایەن عێراقەوە درێژەی كێشا
ئەم پێوەندییە دەرەكییانەی هەرێم تا پەسەندكردنی دەستووری نوێی عێراق بە بەشداریی كارای نوێنەرایەنی كورد، تێیدا بە ددانپێدانان لەلایەن عێراقەوە درێژەی كێشا، بەڵام لە رێكخستنی نوێی دەستووریی لە عێراق، چ وەك كار و تایبەتكاری، چ وەك دامەزراوەی پیادەكاری ئەم بوارە ددانپێدانانی فەرمی دەستووریی بۆ پێشوو و داهاتوو فەراهەم كرا، ئەویش لە میانەی ناوەڕۆكی مادەكانی (53، 54) لە یاسای بەڕێوەبەردنی دەوڵەتی عێراق بۆ قۆناغی گواستنەوە، مادەكانی (120، 121، 141) لە دەستووری ساڵی 2005ی بەركار.
بەڵام ئەوەی لە رێكخستنی دەستووری داهاتووی هەرێم پێویستە رەچاو بكرێت، هاوڕێككردنی پیادەكردنی ئەو بەشەیە لە پیادەكردنی تایبەتكاریی پێوەست بە پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان، یان دروستتر پێوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمە لەگەڵ بنەما و حوكمەكانی دەستووری فیدراڵی، بەجۆرێك بە بەرژەوەندی و پارێزراویی پێوەندییەكانی هەرێمی لێ بكەوێتەوە لە ئاستی ناوخۆی عێراق و دەرەوەدا .
ئەوەی لە دەستووری عێراقدا بە روونی باس لە پێوەندییە دەرەكییەكانی هەرێم دەكات، ناوەڕۆكی مادەی (121/چوارەم)ـە كە بەدەق هاتووە: (تۆسس مكاتب لڵاقالیم والمحافڤات فی السفارات والبعپات الدبلوماسیە لمتابعە الشۆون الپقافیە والاجتماعیە والانمائیە)، كەواتە بۆ راستكردنەوەی ئەم بوارە دووپاتكردنەوەی هەرێمی كوردستانە لە دەسەڵاتی فیدراڵی، لە تەواوی باڵوێزخانەكانی عێراق كە بەرژەوەندی یان كاروباری رۆشنبیری و كۆمەڵایەتی و پەرەپێدانی تێدا بەدی بكرێت، كە پێوەندار بێت بە هەرێمی كوردستان یان رەوەندی كوردستانی، نووسینگەی نوێنەرایەتی هەرێمی كوردستانی تێدا بكرێتەوە وەك دیپلۆماتكار و بەشێك لە پیادەكردنی تایبەتكاری دیپلۆماسی، لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و فەراهەمكردنی پارێزبەندی دیپلۆماسی بۆیان.
جگە لەوە مادەی (105)ی دەستووری عێراق لە چوارچێوەی دەستە سەربەخۆكانی دەسەڵاتی فیدراڵی، دووپات لەوە دەكاتەوە كە دەستەیەك پێكبهێنرێت بە ناوی (هیئە عامە لچمان حقوق الاقالیم والمحافڤات غیر المنتڤمە فی اقلیم)، لە میانەی تایبەتكاری ئەم دەستەیە، فەراهەمكردنی بەشداریی نوێنەرانی هەرێمە لە پێكهاتەی نێردراو و نوێنەرایەتییەكانی عێراق لە كۆنگرە و بۆنە نێودەوڵەتییەكاندا.
بەمشێوەیە پێویست دەكات بە دامەزراوەیی و ددانپێنراوی دەستووریی ناوخۆیی، وەك بنەمایەك بكەینە بناغەی ددانپێدانانی نێودەوڵەتی بە پێوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان.