سەدر شۆڕشی خومەینی لە عێراق دووبارە دەكاتەوە؟

لە ماوەی چەند ساڵی دواییدا موقتەدا سەدر خۆی لە هێزە سیاسی و كەسایەتییەكانیتری ناو ماڵی شیعە جیا كردەوە، ئەو جیا لەوەی كوڕی مەرجەعێكی گەورەی شیعەیە، بنكەیەكی گەورەی جەماوەری و هێزێكی چەكداری گەورەیشی هەیە، نزیكەی نیوەی پۆست و كایە گرنگەكانی حكوومەتی عێراق و ژێرخانێكی گەورەی ئابووری لەبەر دەستە، بە كورتی خەریكە بڕیارەكانی بەسەر ماڵی شیعە و عێراق زاڵ دەبێت، بەڵام لە رووی شێواز و ئامانجەوە پێوەندی بە ئیمام خومەینی رابەری شۆڕشی ئیسلامی ئێرانەوە چییە؟

وەك راپۆرتێكی كۆواری "فۆرین پۆلیسی"ی ئەمەریكی باسی كردووە، سەرەڕای هەوڵەكانی سەدر بۆ دەركەوتن وەك بەرهەڵستكار بۆ دەسەڵاتی ئێران لە عێراق، بەڵام رەنگە سەرچاوەی ئیلهامبەخشی ئەو ئایەتوڵا خەمەینی، رابەری باڵای شۆڕشی ئێران بێت، چونكە سیاسەتە ستراتیجییەكانی سەدر لە تێكەڵكردنی هەستی نەتەوەپەرستی عێراقی و نەیاری بۆ رۆژئاوا و ئیسلامی شیعە، راستەوخۆ لە رەوتی كاری خومەینییەوە وەرگیراوە، وەك چۆن خومەینی لە ئێران كاری كرد، موقتەدا و سەدری باوكیشی لە عێراق كاریان بۆ بنیاتنانی بنكەیەكی جەماوەری شیعەی ستەملێكراوان كرد، ئەو دەستەواژەی خومەینی بۆ وەسفكردنی ئەو ئێرانیانە بەكاری هێنا كە لەلایەن رژێمی شا فەرامۆش كرابوون و شۆڕشی ئێران بەناوی ئەوانەوە هەڵگیرسا.  

سەدر وا خۆی پێشان دەدات كە شوێنگرەوەی گونجاوە بۆ سەركردایەتیكردنی عێراق

سەدر زیرەكانە سیاسەتەكانی خۆی پێوەست بە هەستی پەرەسەندووی بێزاری خەڵك لە عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست داڕشت، كاتێك زۆرینەی خەڵكەكە ئایدۆلۆجیای بزاوە ئاینییە سیاسییەكان، واتە ئیسلامی سیاسی شیعە، رەت دەكەنەوە و حكوومەتێكی براگماتیان پێ باشترە كە هەلی كار بۆ گەنجان و چاكسازی لە دامەزراوە ئاینییەكان و باشكردنی خزمەتگوزارییەكان فەراهەم دەكات، سەدر باش لە مێژووی نوێی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هێزی ناڕەزایەتی لە رووخاندنی رژێمەكان تێگەیشتووە، وەك شۆڕشی ئێران لە 1979، بەڵام ئەو بە هاوشێوەی خومەینی، سەرەڕای هەوڵەكانی بۆ سوودبینین لە هەڵەكان، پابەندە بە بوونی وەك خاوەن مێژوو و ماڵباتێكی ئاینی و شێوەیەكی دیاریكراو لە سیاسەتی ئیسلامی شیعە. 

سەدر لە ماڵباتێكی ناوداری شیعەی عێراقە، یەكێك لە مامەكانی لە سەرانی شۆڕشی 1920 لە دژی بەریتانیا بووە، محەمەد باقڕ سەدری نزیكیشی یەكێك بوو لە زانایانی ئاینی شیعە لە سەتەی 20، یەكێك بوو لە دامەزرێنەرانی حزبی دەعوە لە شەستەكانی سەتەی رابردوو، داڕێژەری بیرۆكەكانی بوو، دوای دامەزراندنی كۆماری ئیسلامی ئێران بە دەستی خومەینی، كە دەكرێ بگوترێت تا ئاستێك لە هزر و بیركردنەوەی باقر سەدر هەڵقوڵاوە، بۆیە ئەوكات سەدام حوسێن باقر سەدری بە هەوڵی هەڵگیرساندنی شۆڕشێكی هاوشێوەی خومەینی لە عێراق تۆمەتبار كرد و لە 1980 لەسێدارەی دا، ئێستەیش دوای زیاتر لە 40 ساڵ پێدەچێت موقتەدا سەدر دەیەوێ ئەو شۆڕشە بكاتە راستی.   

كۆوارەكە دەڵێت، بە تێپەڕبوونی كات گوتارەكانی سەدر بە هاوشێوە پەرەیان سەند، ئەو لە دوای 2003 هەستی نەیاری بۆ ئەمەریكا داڕشت و گوتارێكی دژ بە ئیمپریالیەت و ئیسرائیل لە ماوەی دوو دەیەی رابردوو گرتە بەر، بەڵام رەچاوی گۆڕانكارییەكانی كاتەكەی كرد، لە بەرجەستەكردنی تایفیەتی شیعە لە دوای هاتنی ئەمەریكا بۆ گوتاری نەتەوەیی عێراقی لە ساڵانی دوایی گۆڕا، هاوكات هەست و گوتاری نەیار بۆ ئێرانی پەرە پێ دا.

لەو كاتەی لە دوای 2003ەوە، سەدرییەكان پۆستی باڵایان لەناو حكوومەت و دەوڵەتی عێراق هەبووە، كەچی بەهۆی هەڵوێستی راگەیەندراوی سەدر بە رەتكردنەوەی بوونی رۆڵی راستەوخۆی لەناو حكوومەت، توانی خۆی لە بەرپرسیارەتی هەڵە و شكستەكانی حكوومەت بدزێتەوە، لە بری ئەوە هەوڵی دا وێنەی "پیاوی گەل"، وێنا بكات و رۆڵی چاودێر لە دەرەوەی حكوومەت ببینێت كە ئامانجی سەرەكی ئەو بوو.  

"فۆرین پۆلیسی"، پێی وایە رووداوەكانی ماوەی دوایی بە هەڵكوتانی لایەنگرانی سەدر بۆ سەر پەرلەمان و بانگەشەی شۆڕش و مانگرتن و پەرەسەندنی ئاڵۆزی، هەروەها كاردانەوەی نەیارانی بە شۆڕشێكی دژ بەوان، رەنگە وا بكەن زۆرێك لە عێراقییەكان هەست بەوە بكەن كە دۆخەكە لە شەڕی ناوخۆییەوە نزیكە، ئێستەیش سەدر داوای هەڵبژاردنێكی نوێ دەكات و لایەنگرانیشی لەناو پەرلەمان و دەوروبەرین، بۆیە ئەوەی روو دەدات درێژەپێدانی دۆخی ناسەقامگیری سیاسییە لە عێراق، ئەوەیش بەتەواوەتی مەبەستی سەرەكیی موقتەدا سەدرە، واتە پەرەسەندنی دۆخەكە و كۆنترۆلكردنی هەستی جەماوەر، بۆ ئەوەی ببێتە بەهێزترین كەس لە عێراق.

بەپێی راپۆرتەكە، وەك گوتار سەدر رووبەڕووی ئێران وەستاوەتەوە، چونكە ئەوە لەگەڵ میزاجی جەماوەرییەوە دەگونجێت، راستییەكەی ئەو وەك هەر كەسێكی تر لە ئێران نزیكە، چونكە باش دەزانێت هێشتا ئێران لایەنێكی دەرەكی بەهێزە لە عێراق، ئەگەر بەهێزترین نەبێت، بۆیە پێوەندی سەدر و ئێران خراپ و ئاڵۆز نییە وەك خەڵك وای تێدەگەن، بۆیە تا ئێستەیش ئێران كاریگەری لەسەر سەدر هەیە و سەدریش لەوە زیرەكترە كە پێوەندی خۆی بە تەواوەتی بە ئێران بپچڕێنێت و لە ساڵانی دواییش چەند جارێك سەردانی ئێرانی كردووە.  

لە مانگی شوباتی ئەمساڵ دوای كۆبوونەوەی سەدر لەگەڵ ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس، سەدر لە بەیاننامەیەكدا هەمان قسەكەی خومەنی دووبارە كردەوە و گوتی، نە رۆژهەڵاتی و نە رۆژئاوایی، حكوومەتێكی زۆرینەی نیشتمانی، بۆیە سەدر نەیاری ئێران نییە و هەموو ئەوەی دەیەوێت ببێتە كەسایەتی سەرەكی ئێران و هەمووان مامەڵەی لەگەڵدا بكەن. 

كۆوارەكە لە كۆتاییدا دەڵێت، ئێستە سەدر لە عێراق یاریی نەفەسدرێژی دەكات و وا خۆی پێشان دەدات كە شوێنگرەوەی گونجاوە بۆ سەركردایەتیكردنی عێراق لەسەر هەموو ئاستەكان لە ناوەوە و دەرەوەیش، بە هاوشێوەی خومەینی و هاوشێوەكانی ئامادەیە عێراق بەرەو رێڕەوێكی نیگەران ئاراستە بكات بۆ گەیشتن بەو ئامانجەی، ئەو دۆخەی عێراقیش كە پڕە لە پشێوی و ئاڵۆزی، دەرخەری ئەوەیە كە سەدر ئامادەیە بۆ زیادكردنی پشێوی سیاسی و دواخستنی پێكهێنانی حكوومەت و پەرەسەندنی ناڕەزایەتییەكان و دروستبوونی هەڕەشەی هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی شیعە، هەموو ئەوانە وەك وریاكردنەوەن لەوەی توانای پاڵنانی وڵاتی بە ئاراستەی خراپتر هەیە.