محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆك وەزیرانی عێراق گەیشتە هەمان ئەو راستییە تاڵانەی حكوومەتەكانی پێشووی عێراق پێی گەیشتن، ئەو بە گەرموگوڕی دەستی پێ كرد، بەڵێنی زۆر شتی دا، ئێستە هەموو لەبەڵێنەكانی لەناو بودجەدا پەكیان كەوتووە، بەڵێنی رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و گۆڕانكاری لە حكوومەتەكەی دا، هەمووی وەستاوە، خەریكە دەست بۆ رێككەوتنی پێكهێنانی حكوومەتەكەی دەبرێت، كە بناغەی دامەزراندنی حكوومەتی سوودانییە، لە بەرانبەر هەموو ئەوانە بێ دەنگە، راپۆرتێك دەڵێت، سوودانی خۆی لە نێوان دوو بژارەدا دەبینێتەوە، گوێڕایەڵی بۆ نووری مالیكی یان دەستلەكاركێشانەوە.
بە سەیركردنی
دۆخی عێراق، بۆ سوودانییەكی بێ پشت و پەنا، دۆخەكە سەخت و ئاڵۆزە، بەشێوەیەك دیارە بابەتەكان بۆ ئەو بەو شێوەیە بەڕێوە ناچن كە دەیەوێ و پلانی بۆ داڕشتوە، سەرەڕای دەیان و سەتان كێشە و بەربەستی گەورە، دووچاری مەترسیدارترین بەربەست هاتووەتەوە، ئەویش هەوڵەكانی نووری مالیكی، سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسایە بۆ ملكەچكردنی بۆ بیر و پلانەكانی، یان شكستهێنان و ناچاركردنی بۆ دەستلەكاركێشانەوە، بۆیە سوودانی خۆی لەبەرەدەم چەندان دۆسیەی گرنگ و هەستیار بۆ حكوومەتەكەی بە دەستەوەستان دەبینێتەوە، ئەوەش بەهۆی ناكۆكی سیاسی لەناو هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت.
ئێستە سوودانی كەوتووەتە نێوان بەرژەوەندی و ئاراستەی كار و بیركردنەوەی لایەنەكانی ناو چوارچێوەی هاوئاهەنگی شیعەوە، ئەوان بەربەستی هەر هەنگاو دەستكەوتێكی گەورەی سوودانی دەكەن، بودجە یەكێك بوو لەو خەونانەی سوودانی دەیویست پەرلەمان لە ماوەیەكی كورت پەسندی بكات، دوای ئەوە ژمارەیەك وەزیر و بەرپرسانی بگۆڕێت، لەوانەش سەر بە نووری مالیكی و هاوپەیمانە شیعەكانی، كەچی پلانەكانی رووبەڕووی بەربەستی گەورە هاتنەوە، بەتایبەتی لەلایەن نووری مالیكییەوە، كە خەریكە وا سەیری سوودانی دەكەن هەڕەشەیەكە بۆ سەر دواڕۆژ و دەسەڵاتی ئەوان، بەتایبەتی لەناو ماڵی شیعەدا.
دەبوایە پەسندكردنی بودجەی سێ ساڵی عێراق كۆتایی مانگی ئایاری رابردووی تێپەڕ نەكردبایە، بەڵام چەندان كێشە دروست كران بۆ رێگرتن و دواخستنی پەسندكردنی، لەوانە پێوەست بە پشكی هەرێمی كوردستان، ئەوانە بوونە هۆی دواخستنی پەسندكردنی بودجەكە، چاودێران پێیان وایە ئەو گۆڕانكارییانەی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لە بڕگەكانی پێوەست بە هەرێمی كوردستان لە بودجە كردیان، كە وەك هەڵگەڕانەوە و كوەتایەك بوو لە رێككەوتنی سیاسی نێوان بەغدا و هەولێر، مەبەست لێی سیاسی بوو، ئەویش بۆ وەستاندنی ئەو دۆخە ئەرێنییە بوو كە لە نێوان هەردوو حكوومەتی هەولێر و بەغدا دروست بووە، چاودێران پێیان وایە مەبەست لەوەی رووی دا شەرمەزاركردنی سوودانی و پەكخستنی پلانەكانی حكوومەتەكەی و پڕۆژەكانی پەرەپێدانە كە خواستی جێبەجێكردنیانی هەیە، هەر ئەوەش وای كرد كە بەرپرسانی پارتی هەندێك لە هێزە سیاسییەكانی ناو چوارچێوەی هاوئاهەنگی بەوە تۆمەتبار بكەن كە هەوڵی دانانی بەربەست دەدەن لەبەردەم تێپەڕاندنی بودجە و شكستهێنان بە ئەركەكانی سوودانی.
دۆسیەی گۆڕانكارییەكان سوودانی دەیەوێت لە حكوومەتەكەی بكات لەوەی بودجە زۆر جیاواز نییە، دەبوایە بەر لە كۆتاهاتنی مانگی ئایاری رابردوو ئەویش جێبەجێ بكات، بەڵام بەهۆی رەتكردنەوەی لەلایەن هەندێك هێزەكانی چوارچێوە، بەتایبەتی نووری مالیكی، ئەویش بەربەستی تێكەوت.
سوودانی سوور بوو لەسەر گۆڕینی ژمارەیەك وەزیر و پارێزگار، فەرمانی گۆڕانكاری بۆ ژمارەیەك بەرَێوەبەری گشتی دەركرد، كە بەپێی زانیارییەكان زۆرنەی جێبەجێ نەكراوە، هەموو ئەوانە ئاڵۆزی خستە ناو پێوەندی سوودانی و دەوڵەتی یاسا، كە نووری مالیكی ئەو گۆڕانكارییانە بە پێویست نازانێت، سوودانیش ئەوەی رەت كردەوە، بۆیە لە دیدارێكی تەلەڤزیۆنی گوتی، گۆڕانكارییە ویزارییەكان ناكەونە ژێر خواست و میزاجی هیچ كەس و لایەنێك، موجامەلەی كەسی تیادا ناكەم، هەر وەزیرێك تێبینی لەسەر هەبێت ناوی دەدەمە پەرلەمان بۆ لادانی، ئەوەشی رەتی دەكاتەوە با رەتی بكاتەوە، وەك ئاماژەیەك بۆ مالیكی.
بەپێی چاودێران سوودانی هەر لە سەرەتاوە لەو پێكهاتەی وەزیری حكوومەتەكەی رازی نەبووە، چونكە چەند ناوێكی تیادایە بەزۆر لەلایەن چوارچێوەی هاوئاهەنگییەوە بەسەریدا سەپێنراون، بۆیە ئەو هەوڵ دەدات بیانگۆڕێت، دووپاتی كردەوە، هەندێك لە هاوبەشانی سیاسی پێیان وایە سەرۆك وەزیران دوور لە راوێژ و بەشداری ئەوان بڕیار نادات، ئەوە راست نییە، لەو كاتەی چاودێراندەڵێن، سوودانی دوای ماوەیەك لە توندكرنی گوتارەكەی، ناچار بوو لە بەرانبەر مالیكی پاشەكشە بكات و سەردانی بارەگاكەی بكات، ئەو گەیشتووەتە قەناعەت كە تەنیا دەتوانێت لەو بوارەدا بجووڵێتەوە كە مالیكی بۆی دیاری كردووە.
چاودێران دەڵێن، ئەو سوودانییەی كە دەیویست گۆڕانكاری لە حكوومەتەكەی بكات و پەرەی پێ بدات و وەك دەستكەوت چاكسازی بكات، ئەمڕۆ خۆی بە دەستبەستراوی دەبینێتەوە، ئەو بژارانەشی لەپێشی هەن، ملكەچییە بۆ نووری مالیكی یان دەستلەكاركێشانەوەیە، كە لە هەردوو حاڵەتیش دۆڕاوە.