دوای 15 ساڵ لە حكوومەتی تائیفەگەرایی، سەلیم جبووری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق پێشبینی دەكات دوای هەڵبژاردن حكوومەتی زۆرینەی سیاسی پێكبهێنرێت و كۆتایی بە دابەشكاریی تائیفەگەرایی بهێنرێت.
هەر لە دوای رووخانی رژێمی بەعس لە 2003 تا ئێستە، چ لە ئەنجوومەنی حوكم یان لە سێ هەڵبژاردنەكەی رابردوو، حكوومەتی عێراق لەسەر بنەمای تائیفەگەرایی و پێكهاتەی كورد، سوننە و شیعە پێكهێنراوە و وەزارەتەكانیان بە رێككەوتن بەسەر خۆیاندا دابەش كردووە، زۆرجار ئەمە بە حكوومەتی بەشبەشێنە لەسەر بنەمای رێژەی پێكهاتەكان و تائیفەگەرایی لێك دەدرایەوە، بەڵام سەلیم جبووری، سەرۆكی پەرلەمانی عێراق دەڵێ رەنگە قۆناغی داهاتوو گۆڕانكاری لە سیستەمی سیاسی لە عێراق بێتە ئەنجامدان.
روونی كردەوە، میزاجی گشتیی سیاسی بەو ئاراستەیە هەنگاو دەنێت كە حكوومەتی داهاتوو، حكوومەتی زۆرینەی سیاسی بێت.
زۆرجار چەمكی (زۆرینەی سیاسی) خۆی لە قەوارەی شیعەكان دەبینێتەوە بەو پێیەی زۆرینەی كورسییەكانی پەرلەمان لە چوارچێوەی هاوپەیمانی نیشتمانی پێكدێنن، بەڵام جبووری هیوای ئەوە دەخوازێت دوای هەڵبژاردن بۆچوونی شیعەكان بگۆڕدرێت و حكوومەتی زۆرینەی سیاسی نا تائیفی پێكبهێنرێت.
دەڵێ "زۆرینەی سیاسی بە مانای پشتگوێخستنی پێكهاتەكان نایەت، بەڵام بە روونی ئەوەی ئێمە دەمانەوێت نەگەڕایەوە بۆ تێگەیشتنی زۆرینەی سیاسی كە زیاتر خۆی لە پێكهاتەی شیعەكان دەبینێتەوە".
حكوومەتی زۆرینەی سیاسی ئەگەری سەركەوتنی زۆرە ئەگەر لە نێوان چەندان هێزی سیاسی جیاواز لە رووی مەزەوی و پێكهاتەوە پێكبهێنرێت و لەسەر بەرنامەیەكی حوكمڕانی هاوبەش رێككەون. جبووری وا دەڵێت، ئەوەیشی خستە ڕوو، بووە بە عورف كە لایەنە سیاسییە عێراقییەكان لە دەستنیشانكردنی پۆستی سەرۆك وەزیران هەمیشە دەكەونە ژێر بڕیاری ئەمەریكا و ئێران بە پلەی یەكەم، ئینجا وڵاتانی هەرێمایەتی.
گوتی، "ئەوەی گرنگە هاوپەیمانی ناوخۆی لایەنە عێراقییەكانە كە رۆڵێكی یەكلاكەرەوە دەبینین، بەڵام ئەو هاوپەیمانیەتییە بێبەش نییە لە بەشداری لایەنە نێودەوڵەتی و هەرێمایەتییەكان".
هاوپەیمانیەتییەكانی هەڵبژاردن
لە ماوەی ساڵانی رابردوودا هەمیشە هاوپەیمانی نیشتمانی شیعەكان بەو پێیەی زۆرینەی ناو پەرلەمانن، رۆڵی یەكلاكەرەوەیان بینیوە لە سەركردایەتیكردنی وڵات، بە پێچەوانەی سوننە كە بەسەر چەندان قەوارەی سیاسی دابەش بوونە.
هاوپەیمانی نیشتمانی شیعەكان 180 كورسی پەرلەمانیان هەیە لە كۆی 328 كورسی، كە هەموو رەوتە شیعەكان لەخۆ دەگرێت.
جبووری لەسەر ئەو پرسە دەڵێ یەكێك لەو هۆكارانەی وای كردووە سوننەكان نەتوانن لە یەك هاوپەیمانیەتی كۆببنەوە، ترسە لە بەرانبەرەكانیان كە ئەوانیش هاوشێوەی سوننە رێكخستنی نەتەوەیی و تائیفەگەرایی دروست بكەن ئەمەیش كەشێك دەخولقێنێ كە هەمووان لە بازنەی خۆیاندا بخولێنەوە.
روونی كردەوە، جگە لەمە رەوتە سوننەكان بۆچوونی جیاوازیشیان هەیە، ئەمەیش وای كردووە نەتوانن لە یەك هاوپەیمانیەتی كۆببنەوە.
گوتی "لە چوارچێوەی پڕۆسەی هەڵبژاردندا، ئەوان ململانێ لەگەڵ یەكتری دەكەن، بەڵام كۆمەڵێك خاڵی هاوبەشیش هەیە كۆیان دەكاتەوە، بۆیە نازانم دوای هەڵبژاردن ئەو رەوتە سوننانە دەچنە یەك هاوپەیمانیەتی یان نا؟".
سەلیم جبووری، سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لەگەڵ ئەیاد عەلاوی، كەسایەتی شیعی عەلمانی بەستووە كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بوو لە 28ی حوزەیرانی 2004 تا مانگی نیسانی 2005. هاوپەیمانیەكەی ئەوان لەگەڵ هاوپەیمانی (قەراری عێراق) كە ئوسامە نوجێفی، سەرۆكایەتی دەكات كێبڕكێ دەكەن لەسەر دەنگی سوننەكان.
جبووری دەڵێ لەسەر پرسی رێككەوتن دوای هەڵبژاردن تا ئێستە لەگەڵ هاوپەیمانیەتییەكەی ئوسامە نوجێفی گفتوگۆمان نەكردووە، جگە لەو چوارچێوە گشتییە نەبێت كە پێشتریش لەسەری كۆك بووین. ئەوەی بەلای ئێمە گرنگە پێكهێنانی بەرەیەكی سیاسی گەورەیە كە كورد، شیعە و سوننە و ئەوانی تریش لە خۆی بگرێت بۆ ئیدارەدانی وڵات.
سەركردە سوننەكان
لەبارەی ئەو گفتوگۆ و مشتومڕەی هەیە لەسەر دابەشكردنی پۆستەكان كە هەمیشە دوای هەر هەڵبژاردنێك ماوەیەكی زۆر دەخایەنێت، جبووری پێی وایە قۆناغی داهاتوو گۆڕانكارییەكی ئەوتۆ لە پۆستی سێ سەرۆكایەتییەكە روو نادات، پۆستی سەرۆك وەزیران لای شیعە دەمێنێتەوە، سەرۆك كۆماریش بۆ كورد و سەرۆك پەرلەمانیش بۆ سوننە.
سەبارەت بە گرتنەدەستی دەسەڵاتیش، نەیشاردەوە كە هەوڵی بۆ دەدەن، گوتی "لە رابردوودا بۆشاییەك هەبوو لە نێوان شەقامی سوننە و دەوڵەت، تەنانەت لە نێوان شەقامی سوننە و سەركردەكانیشی، بەڵام ئێمە هەوڵمان داوە ئەو عەقڵیەتە بگۆڕین و لە ماوەی رابردووشدا جۆرێك لە متمانە گەڕاوەتەوە. ئێستە سوننەكان بیر لەوە دەكەنەوە كە دەوڵەت و یاسا مەرجەع بێت و داوایش لە لایەنەكانی تر دەكەن رێزی لێبگرن و بەرگری لێ بكەن".
جبووری.. لە ئیخوانەوە بۆ رەوتێكی سڤیل
سەلیم جبووری كە بە یەكێك لە دیارترین كەسایەتییە سوننەكان دادەنرێت، پێشتر ئەمینداری گشتیی حزبی ئیسلامی عێراق بوو، بەڵام هاوینی رابردوو دەستی لەكار كێشایەوە و رەوتێكی سڤیلی بە ناوی (گردبوونەوەی سڤیل بۆ چاكسازی) دانا.
لەسەر ئەو پرسە دەڵێ ئەو گردبوونەوەیە پێچەوانەی رەگە ئیسلامگەراییەكەم نییە، كاتێك باسی سڤیل دەكەم لە روانگەی رێزگرتنە لە دەستوور و یاسا، ئەمەیش پێچەوانەی ئیسلامگەرایی نییە.
پرسی ئاوارە و پاكی هەڵبژاردن
پرسی ئاوارەكان یەكێكە لە مەرجی سوننەكان، كە خودی سەلیم جبووری پشتگیری لێ دەكات، بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆنیش لە عێراق 24ملیۆن كەس مافی دەنگدانی هەیە و بەپێی ئامارەكانی وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانیش زیاتر لە دوو ملیۆن و 500 هەزار كەسیش ئاوارەن.
ئەوەی ترسی لای سوننەكان دروست كردووە نەگەڕانەوەی ئەو دوو ملیۆن و 500 هەزار ئاوارە و دەنگ نەدانیانە كە پێیان وایە دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی سەنگی سوننەكان لە پەرلەمان و حكوومەتی داهاتوو.
بەهۆی هاتنی داعش زیاتر لە پێنج ملیۆن و 700 هەزار كەس لە پارێزگاكانی ئەنبار، نەینەوا، دیالە و سەڵاحەدین ئاوارە بوون، بەشی هەرە زۆریان رووی لە هەرێمی كوردستان كرد.
سەلیم جبووری دەڵێ بە نووسراو داوام لە كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان كردووە كە ناوەندی هەڵبژاردن لەناو كەمپەكان بۆ ئاوارەكان بكاتەوە، بەڵام هێشتە بڕیاری كۆتایی لەسەر نەدراوە. گوتی "بەڵام ئەوەی لێی نیگەرانین پاكی و شەفافی هەڵبژاردنە".