چالاكێكی ژنی عێراقی: حاڵەتەكانی كوشتن بۆ تۆقاندنی ژن و گەڕاندنەوەیانە بۆ ناو ماڵەكان

:: AM:07:58:10/10/2018 ‌
لە دوو مانگی رابردوودا چەندان حاڵەتی كوشتن لە عێراق روویان دا، لەوانە گیان لەدەستدان و كوژرانی چوار ژن كە بە زەقی لە تۆڕەكانی كۆمەڵایەتی بوو بە شایانی باس. چالاكێكی مەدەنی هۆی ئەو تاوانانە دەگەڕێنێتەوە بۆ بە ئامانگرتنی رەوتی مەدەنی و دیموكراتی و هەوڵێك بۆ لاوازكردنی دەوڵەتی عێراق لەلایەن میلیشیاكانی شیعەی سەر بە ئێران.

هەفتەی رابردوو تارا فارس شاجوانی پێشووی بەغدا و نمایشكاری جلوبەرگ، لە بەغدا بەدەستی چەند چەكدارێك تیرۆر كرا و تۆماری ڤیدیۆیی تیرۆركردنەكەیشی بڵاو كرایەوە. بەر لەویش لە ناوەڕاستی شاری بەسڕە سوعاد ئەلعلی ژنە چالاكی مەدەنی بە رۆژی رووناك تیرۆر كرا. بەگوتەی سەعد مەتەڵیبی ئەندامی ئەنجوومەنی پارێزگای بەغدا، هەڵمەتێكی رێكخراوی كوشتنی ناوداران و پاڵنانیان بۆ جێهێشتنی وڵات هەیە. بەگوتەی موتڵەبی "ئەو گرووپانە دەیانەوێ بەغدا بكەن بە قەندەهار".

هەنا ئەدوەر چالاكی ژنان لەبارەی حاڵەتەكانی كوشتنی ژنان، بۆ "وشە" دەڵێ، لە هەفتەكانی رابردوو چەند رووداوێك ژنانیان كردە ئامانج بە تایبەت ئەوانەی وەك خاوەنكار و چالاكی مەدەنی و مۆدێلیست و شارەزای جوانكاری كاریان دەكرد و خاوەن توانا و شارەزایی و ناوبانگی فرەوان بوون، دوو لەوانە راستەوخۆ لە بەردەم كامێرا كوژران و وێنەكانیشیان بڵاو كرایەوە، بەڵام دوو رووداوەكەی پێشتر روون نەبوون.

بەگوتەی هەنا، دوو حاڵەتەكەی دوایی كوشتنی ئاشكرا بوون، بەڵام دوو حاڵەتەكەی پێشتر (رەفیف و رەشا) جێی گومان بوون، بۆ نموونە یەكێكیان پزیشكە و كەسێكی ئاسایی نییە تا بە خواردنی بڕی زیادی دەرمان گیان لە دەست بدات، ئەوەی تریان بە جەڵتەی دڵ گیان لە دەست دەدات كە هەردووكیان لە تەمەنێكی بچووكدا بوون، بۆیە ئەوانە بابەتەكەیان ناڕوونتر كرد و نیگەرانییان لەبارەی رووداوەكە زیاتر كرد. 

"ئەوەیشی گومانی زیاتر كرد، كوژرانی سوعاد ئەلعلی چالاكی مەدەنی كە بەشداری لە خۆپێشاندانەكانی بەسڕە كردبوو كە بە رۆژی رووناك و لە بەرچاوی كامێرا تیرۆر كرا. لەو كاتەی تیرۆركردنی تارا فارس مۆدێلیست و شاجوانی پێشتری بەغدا كە ئەوەیش بە رۆژی رووناك لە ناوەڕاستی بەغدا كوژرا، بۆیە ئەوانە ناكرێ رووداوی نائاسایی و بەیەكەوە گرێ نەدراو نەبن" هەنا وای گوت.

روونیشی كردەوە، دوای رووداوەكەی بەسڕە، وەزارەتی ناوخۆ رای گەیاند كە هاوسەری جیابووەوەی ئەلعلی دەستی لە كوشتنیدا هەبووە، بەڵام دەركەوت ئەو قسانە راست نین و كەسوكاری هاوسەری پێشتری ناڕازین بەو لێكدانەوەیەی وەزارەتی ناوخۆی عێراق لەبارەی رووداوەكەوە، بۆیە ئەوەی روو دەدات، كردنە ئامانجی ژنانە بەهۆی لەدەستدەرچوونی دۆخی تەناهی بەمەبەستی تۆقاندنی كۆمەڵگە و شێواندنی سەقامگیری و بنیاتنانی عێراقێك كە تیایدا ژن رۆڵی كارای لە ژیانی گشتیدا نەبێت.

ئەو چالاكە ژنە ئاماژە بەوە دەكات كە ئاشكراكردنی بكوژ لە هەموو حاڵەتەكان، بەتایبەتی دوو حاڵەتی دوایی ئەستەم نییە، بەڵام پرۆسەكە بۆ تۆقاندنی كچ و ژن و خێزانەكانە، بەهۆیشیەوە بەشێكی زۆر لە ژنان پاشەكەشیان كردووە لە كار و ژیانی رۆژانەیان، ئەوەیش مانای گەڕاندنەوەی ژنە بۆ ناو ماڵ و دابڕانی زیاتریان لە كۆمەڵگە.    

بەغدا لە دوای 2005ـەوە هیچ كات لە رووی تەناهییەوە سەقامگیر نەبووە، بەڵام هیچ ماوەیەكیش بەم شێوە چڕە ژنە ئەستێرەكان نەكراون بە ئامانج.

عەبدولكەریم خەڵەف شرۆڤەكاری تەناهی لەبارەی حاڵەتەكانی كوشتنی ئەم دواییە ئاماژە بەوە دەكات كە ئەو تاوانانە ئاماژەن بۆ سەرەتای رووخانی دەوڵەت. لەو كاتەی هیشام هاشمی شارەزای تەناهی دەڵێت، ئەوەی لە بەغدا و بەسڕە روویان دا تاوانی رێكخراون، بۆیە كوشتن بووەتە دیاردەیەكی رۆژانە لە عێراقدا.

رەفیف یاسری و رەشا حەسەن، شارەزایانی جوانكاری لە عێراق كە سەنتەری جوانكارییان لە بەغدا هەبوو، لە 16 و 23ی مانگی ئابی رابردوو لە دوو رووداوی نادیاردا گیانیان لە دەست دا، گوتەبێژانی وەزارەتەكانی ناوخۆ و تەندروستی چەند هۆكارێكی سەرەتایی مردنی ئەوانیان باس كرد، بەڵام شەقامی عێراقی بڕوای پێ نەكردن.

د. عەبدولهادی موشتاق چالاكی مەدەنی و بەرگریكار لە مافی مرۆڤ، بۆ "وشە" ئەوە دەخاتە ڕوو كە لەو رووداوانەدا رەوتی مەدەنی و دیموكراتی بەئامانج گیراون و هەوڵێكیشە بۆ لاوازكردنی دەوڵەتی عێراق لەلایەن میلیشیاكانەوە كە زۆرینەیان شیعە و سەر بە ئێرانن. 

بەگوتەی موشتاق، پرسیار ئەوەیە بۆچی و چۆن و بۆ لەو ساتەی ئێستە ئەو كارە ئەنجام دەدرێت؟ رەنگە جۆرێك بێت لە بێ ئەقڵی سیاسییانە لەلایەن ئەو میلیشیانەوە، بەڵام بۆ سوودی كێیە؟ هەر خۆی لە وەڵامدا بۆ "وشە" دەڵێ "وای بۆ دەچم هەرچەند دەوڵەتی عێراق لاوازتر بێت، زیاتر ملكەچی ئەجێندا و پڕۆژەكانی دەرەوە دەبێت و پرۆسەكە بۆ بەرژەوەندی دوژمنانی عێراقە".

زیاتر گوتی، هۆی ئەو رووداوانە زیاتر سیاسین و مەبەستیان لاوازكردنی دەوڵەتە، ئێمە چەندان میلیشیای لە یاسا بەدەرمان هەیە كە دەوڵەتیان لاواز كردووە، بەڵام ئەو تاوان و رەفتارانە لای زۆرینەی گەنجان رەتكراوەیە، بۆیە پێمان وایە رەنگە كاریگەری بۆ سەر توێژێكی دیاریكراو هەبێت، بەڵام بەگشتی كار ناكاتە سەر مەدەنییەت و خەڵكەكە، ئێمە ئێستە لە سەرەتای گۆڕانكارین لە عێراق ئەگەر كەمیش بێت.  

د. نەدا جبووری سەرۆكی دەستەی كارگێڕی رێكخراوی ژنان و دواڕۆژی عێراق، باس لەوە دەكات كە كوشتنی تارا فارس و بەر لەویش سوعاد ئەلعلی و رەفیف و رەشا حەسەن، حاڵەتێكە بەردەوامی دەبێت و پەرە دەستێنێت بەرەو كردنە ئامانجی زیاتری ئاسایشی كۆمەڵگە و ئاشتی میلی. 

جبووری بۆ "وشە" دووپاتی دەكاتەوە كە "ئەگەر پەلە لە لێپرسینەوە و داماڵینی چەك و سزادانی ئەوانەی هۆكارن نەكرێت، كارەسات روو دەدات".

ئەوەیش دەخاتە روو كە هۆشیاری بۆ رێزگرتن لە ژن لە راگەیاندن و دامەزراوە ئاینی و پەروەردەیییەكان رۆڵی گەورەیان دەبێت.



وشە - مه‌حموود ئیسماعیل