لە شۆڕشی ژینادا یەكێك لەو شتانەی كە دەبێت بە وردی و پێداگرییەوە لەسەری بوەستین، هەڵوێستی باشووری كوردستان لە هەمبەر ڕابوونی خەڵكی ئێران و ڕۆژهەڵاتی كوردستان لە پاش كوژرانی ژینا لە تاران لەلایەن پۆلیسی ڕەوشتەوەیە. ڕۆژهەڵات و باشووری كوردستان هەم بەهۆی هاوبەشێتی و یەكێتییەكی ڕێژەیی زمانی و كولتوورییەوە، هەم بەهۆی جیۆگرافیایەكی یەكدەست (هەڵبەت لەناو سنوورێكی دەسكرد!) لە هیچ جومگەیەكی سیاسی و مێژوویی و كۆمەڵایەتیدا، دابڕاو نەبوون لە یەكتر و هەردەم ڕووداوەكانی پانتا جۆراوجۆر و جیاوازەكانی هەردوو پارچەكە، كارلێك و لێكەوتەیان لەسەر یەكتر هەبووە و دەبێت. ئەمە جەبر و قەدەرێكە و هیچ كات بەربەستی بۆ دروست ناكرێت.
پاش ئەوەی كە كوژرانی ژینا ناڕەزایەتیی ڕەمزی و سەمبولیی لادان و لابردنی باڵاپۆش (ئەوەش تەنیا لەچك و ڕووسەری) لێ كەوتەوە، باڵە سەلەفی و نەریتییەكانی كۆمەڵگە (هەم لە ڕۆژهەڵات و هەم لە باشوور) بە ئەخلاقیزەكردن و دەرهەستكردنی بابەتەكە، ویستیان ڕەمزەكە لە سیاقە مێژوویی و سیاسییەكەیەوە دەربێنن و بیخەنە سیاق و كۆنتێكستێكی ئاینییەوە، بەو شێوەیە ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ (وشیارانە یان ناوشیارانە) دژی دادخوازی و مافخوازی و خەباتی هەژاران و نەتەوە و ستەمدیدەكانی ئێران و ڕۆژهەڵاتی كوردستان وەستانەوە.
پێش هەر شتێك دەبێت لە پێناسەكردنی سەلەفی لە لێكدانی "باڵی سەلەفی" ددان بە خۆماندا بگرین و بە باشی لێی ورد بینەوە، ئەگەر وەك وشە و مانا گشتییەكەی لێكی بدەینەوە "سەلەف" واتە ڕابردوو و سەلەفی واتە ئەوانەی ئارەزوو و مەیل و حەزیان بۆ بەها و دنیای ڕابردووە، ئەمەش بە دیوەكەی تریدا مانای ئەوەیە كە هەرجۆرە هەوڵێك و دەیاردە و دەركەوتەیەكی دنیای تازە و نوێ بەلایانەوە ڕەت و نادروستە. دەبێ بزانین كە سەلەفیبوون تەنیا لایەن و باڵی ئاینی ناگرێتەوە، هەموو ئەو بەناو تێڕوانینە كۆنباو و ئەخلاقنوێن و ڕووكەشبینانە دەگرێتەوە كە وەك نەریتی لە مێژینە و ڕابردوو، بەڵام بەسەرچووی كۆمەڵگە هاوكاری و یاریدەی نیگای سەلەفی و سەلەفییەت دەكەن.
واتە سەلەفییەت و نەریتپەرستی یەك ڕۆحن بە دوو دەركەوتە و مكیاج و نوێنەری كۆمەڵایەتی و ئایدۆلۆجی و ئەخلاقییەوە.
نەریتپەرستی ئارەزووی كۆمەڵایەتییە بۆ زاڵبوونی نەریتە كۆنەكان، ئەگەرچی بەپێی یاسا شەرعییەكانیش نەبن، بەڵام شتێك لە پیرۆزی و ئەخلاقگەرێتی بەپێی پێوەری كۆنباو تێیاندا هەبێت، ڕەنگە دەستنیشانكردنی نموونە و حاڵەتەكانی نەریتپەرستی لە كۆمەڵگەیەكی شڵەقاوی وەك ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەوانەیش كوردستان (ڕۆژهەڵات و باشوور)، كارێكی ئاسان نەبێت و لێكۆڵینەوەی مێژوویی و توێژینەوەی مەیدانی و كردەكی رژدی بوێت، بەڵام ئەوەندە بەسە كە بزانین نەریت و سەلەفییەت پاڵپشت و هاوزێی یەكترن با هەندێ جیاوازییشیان هەبێت، بەڵام هەموو كات یەكتر نۆژەن و بەهێز دەكەنەوە.
ئەم جیاكاری و تەتەڵەكردنە بۆیە باس دەكەم، تا بزانین تێڕوانینی دژەمۆدێرن و تازەگەریی، تەنیا پێوەست نییە بە دنیای شەرع و ئاینەوە، ئەگەرچی ئاین سەرەكیترین دژبەری ئەم نوێبوونەوە و كرانەوەیە بووە هەر لە سەرەتای سەرهەڵدانی نوێگەری و مۆدێرنیزمەوە، بەڵام چ ئاینێك؟
ئاینێك كە خەونی ڕابردوو و سەلەفیگەری پێیە و تا ئەو شوێنەی بۆی دەكرێت لە پێكهاتی نەریتی كۆمەڵگەیش سوود وەردەگرێت، كەواتە دەگەین بەم ئەنجامە كە سەلەفییەت ئەگەرچی ئاڵاهەڵگری شەڕ دژی نوێبوونەوە و تازەگەرییە، بەڵام بە تەنیا نییە و ڕۆحی كەونینەی نەریتی كۆمەڵگەی لەگەڵ خۆیدا پێیە و لەهەر كوێ بریندار بوو یان مەترسی هاتە سەر، بانگهێشتی ئەو ڕۆحە دەكاتەوە و هەڵدەستێتەوە. نموونەی ئەمە ئەو تێڕوانین و خوێندنەوە ئاینییەیە لە كولتووری كۆنی كورد و ئەدەبی كلاسیكی كوردی كە دەڵێن هەموو كولتوور و ئەدەبی كورد، لە خزمەت ئاینی ئیسلامدا بووە و كورد كاتێ تووشی نەگبەتی و شكست بوو كە لە ئیسلام دابڕا و دژی ئیسلام بووەوە.
ئەمە گوتەی هەندێ مەلا و بانگخواز و تەنانەت نووسەری سەلەفیی ئاینییە لە باشوور و ڕۆژهەڵات.
سەرەتا دەبێ بزانین ئەم ڕستانە سەفسەتەیەكی ئاینی باویان تێدایە و بۆ ڕوونبوونەوەی، دەبێ بپرسین لە كام جومگەی مێژوویی و كۆمەڵایەتی و سیاسیدا كورد بە مانا ڕاستەقینەكەی دژی ئیسلام وەستاوەتەوە و مەترسییەك بووە بۆ سەر ئیسلام؟
ئێمە لە خەباتی كۆمەڵەكانی كوردستانیشەوە لە زاری خەڵكی گوند و جووتیارانەوە بیستوومانە كە دەیانگوت، وامان دەزانی ئەمانە كۆمۆنیستن و نوێژ ناكەن، كەچی سەرەڕای ئەوەی نوێژیان دەكرد، یارمەتی ئێمەشیان دەدا لە دروێنەكردندا. جیاواز لەوەی ئەم حاڵەتە چەندە جێی ڕەخنە بێت و چۆن هەڵبسەنگێنرێت، دەبێ بزانین كە تا ئێستە هیچ بزووتنەوە و ڕەوتێكی رژدی دژ بە ئیسلام لەناو كورددا نەهاتووتە ئاراوە، ئەوەی هەبووە ڕوانینێكی ڕەخنەگرانە و لە هەندێ حاڵەتدا چاكسازیخواز بۆ خوێندنەوە لە ئاین بووە، بەڵكو دۆخی شوێن و جیۆگرافیای كولتووری لە ئەحكام و فەتوا سەیروسەمەرەكانیان لە كوردستان لەبەرچاو بگرن.
ئەو ڕەو‌ت و باڵانەی كە بە ناوی ئیسلامەوە دێنە گۆ و خەباتی ڕۆژهەڵاتی كوردستان وەك بێ ئیمانی ناو دەبەن و دوورە ئەخلاقی دەزانن، با یەكەم جار پرسیار بكەن كە ڕەمز لە پانتای سیاسی و كۆمەڵایەتیدا چ واتایەكی هەیە كە بەسەر گۆڕی ژیناوە نووسرابوو؟ با بیر لەو دۆخە مێژوو و سیاسی و تەناهییە بكەنەوە كە لەلایەن ئیسلامێكی سیاسیی-شیعی بەسەر زیاتر لە 80 ملیۆن كەس لە جیۆگرافیایەكی فرەڕەنگ و فرە ئیتنیك و فرەكولتووردا سەپاوە، كۆی كۆمەڵگەی ئێران و ڕۆژهەڵاتی كوردستانی بەرەو داڕمانی ئەخلاقی و ڕەوشتی بردووە؟ ئەوانە با بپرسن بۆچی بوون بە كەواسووری پێش لەشكر و بێ حیجابی و نەبوونی باڵاپۆش لە فەلەستین و سووریا پێملیان ناكات بەوەی كە پشتی ئەو مسوڵمانە عەرەبانە بەردەن، بەڵام لە ڕۆژهەڵات ئەمە گوناح و بێ ڕەوشتییە و دەبێ پشتی تێبكرێت؟! ڕۆژهەڵاتێك كە پێشەنگی ئەخلاق و بیری سۆفیگەرێتی و مەعنەوییەت بووە.
دوابەدوای ئەوەی كە شۆڕشی ژینا لە ئێران و ڕۆژهەڵاتی كوردستان بەربڵاو بووەوە و گلە و گازندەی چالاكان و نووسەرانی ڕۆژهەڵات لە باشوور خرایە ڕوو، كۆمێنتێك بەناوی عەلی حەمەساڵح پەرلەمانتار و چالاكی سیاسی بڵاو بووەوە كە باسی بێ ئاینیی ڕۆژهەڵاتییەكان دەكات و هۆكاری پشتگیری نەكردنیان لەلایەن باشوورەوە دەگەڕێنێتەوە بۆ ئەو بابەتە، ئەمە ئەگەر ڕوانینی ئەو كەسایەتییەیان هەر كەسایەتییەكی تر بێت، دەریدەخات كە لەسەر مژارە كۆمەڵایەتییەكان و چالاكی و مانای سیاسەتی سەردەم هیچ نازانێت، لە هەناوی سەلەفییەتێكی مەكیاجكراو بە ڕەخنەگرتن و دەعیەی ماف ستاندنی خەڵكدا نغرۆ بووە! ئۆباڵی ئەم جۆرە تێڕوانینانە ڕاستییەكەی لە پلەی یەكەم نەك بە گەردنی خەڵكی باشووری كوردستان (وەك هەندێك كەس بە هەڵە باسی دەكەن)، بەڵكو بە گەردنی ئەو گوتارە ئاینییە توندئاژۆ و سەلەفییەیە كە دنیا لە دەلاقەی گوندەكەی خۆیەوە دەبینێت و دەیەوێ تەنیا لەو دەلاقەیەوە لەگەڵ دنیا و خودا و كائینات قسە بكات و ئەم گوتارە بۆ خەڵكی باشوور بەرهەم دەهێنێتەوە.
دیارە كە دەڵێین خەڵكی باشوور، مەبەستمان ئەوانەیە كە سەربە دوو گوتاری سەلەفییەت و نەریتپەرستین، ئەگەرنا كەم نەبوون ئەوانەش كە نەك لەم ڕابوون و شۆڕشە، بەڵكو لە هەموو پێچ و پەنایەكی مێژوویی و سیاسی لە پشت خەڵكی ڕۆژهەڵات بوون و هەن. لە پلەی دووەم ئۆباڵی ئەم پشتنەگرتن یان كەم بە دەنگەوە هاتنە، گوتاری ناكارا یان كەم كارای ڕۆشنبیرییە كە لە دۆخی سەخت و دژواری باشووردا، كارامەیی و كاریگەری لاواز بووەتەوە و ئەمە مەترسییەكی گەورەیە بۆ سەرمایە و ئیرادەی كۆمەڵایەتی، هەروەها هاوڕۆحی و هاوپێوەندی كوردی باشوور و ڕۆژهەڵات، ئەم دوو لایەنە لە ڕووی خەساری كۆمەڵایەتییەوە خوازراو یان نەخوازراو، یەكتر پشتقایم دەكەن و بنكە و پێگەی دۆگماتیزم و سەلەفییەت و داخرانی فیكری پتەو و قایم دەكەن.
گوتاری ڕۆشنبیریی كوردی دەبوو دوای ڕاپەڕین تا ئێستە، لەم دەرفەتە كەڵكی وەربگرتایە كە جێپێی بەو گوتارە توندئاژۆ و بەرتەسكە ئاینییە لەق بكرایە كە ئاین تەنیا بە یەك خوێندنەوە مانا دەكاتەوە، هیچ لە سیاقی مێژوویی و سیاسیی دیاردەكان تێنافكرێت و لە مینبەرەكانەوە بەردەوام بەچكە داعش و توندئاژۆمان بۆ پەروەردە دەكەن. لە حاڵێكدا كورد وەك كۆمەڵگەیەكی ئەخلاقی و بەڕەوشت بەردەوام لەگەڵ ڕووداوەكاندا هاتووە، لە پانتای گشتیدا كورد هێشتا كۆمەڵگەیەكی ئەخلاقگەرا و نەریتییه و و قژ و پرچ و كەزیە بەر لەوەی مانای بێ ئاینی و بێ ئەخلاقییان هەبێت، ڕەمزی ئەدەبی و مەعنەوی و سیاسی بوون و هەن، با تێهەڵبچینەوە