پاراستنی كۆمەڵگە و هێنانە ئـارای سیستمێكی یاسایی هـاوسەنگ بـە چاندنی تۆوی بەرپرسیارێتی لەناو یەكە پێكهێنەرەكانی دەزگا ئیدارییە حكوومییەكاندا دێتە دی، نەك كۆنترۆڵكردنی دەزگا و دامەزراوە وەزاری و كارگێڕییەكانی حوكمڕانی و سەپاندنی ئیرادە و هەژموونی حزبی، بۆ بەرژەوەندیی حزب و لەناو حزبیشدا بۆ بەرژەوەندی تاك.
كورد سەتان ساڵە شۆڕش بۆ حوكمێكی ڕەشید و دادپەرەوەر دەكات و سەتان و هەزاران گیانی بەخشیوە لەو ڕێیەدا، لە دوای ساڵی ١٩٩١ ئەو دەرفەتەی بۆ هاتووەتە پێش و هەنگاوی زۆر باشی بڕیوە. دەتوانم بڵێم ئێستە هەرێمی كوردستان دەوڵەتێكی یاسایی و نموونەیەكی جوانی ئازادی، زۆرباشی ناوچەكەیە، بەڵام بەداخەوە ئەوەی بە داگیركەران نەكرا، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان تەنیا لەپێناو سەپاندنی ئیرادە و جێبەجێكردنی ئەجێندای تایبەتی خۆی، خەریكە بەم كوردەی دەكات و دەیخاتە دوڕیانی دابەشكاریی دووئیدارییەوە.
ئەم دەستبردنە بۆ دۆسیەی بەڕێوەبردنی ئیداری جیۆگرافی، دابەشبوونێكی مەترسیدارە، زیانی زۆر لەوە گەورەتر لە هەرێم و دۆزی رەوای گەلەكەمان دەدا كە پێشبینی بكرێت، بەڵام نازانرێ یەكێتی بۆ هەمیشە بەدوای ئەوەوەیە زیان لە كورد و قورساییەكەی بدات و چ چێژێك لەو خیانەتانە دەبینێ.
كورد لە ئاستە گشتییەكەیدا هیچ كاتێك هێندەی ئەمڕۆ پێویستی بە یەكگرتنی ناوخۆیی و یەكگوتاری نیشتمانیی نەبووە، چونكە هیچ سات و سەردەمێكیش هێندەی ئێستە نزیك نەبووەتەوە لە ئامانجە ستراتیجی و گەورەكانی، لە ئاستی هەرێمیشدا هەرگیز ئەوەندەی ئێستە پێویستی بە حوكم و حكوومەتێكی یاسایی و ئیداری و خزمەتگوزاری نەبووە. ئەوەی ئەمڕۆ دەتوانێ وڵات بە هەمووانەوە رزگار بكات، هاوئاهەنگی لایەنە كوردییەكان و بەیەكەوە كاركردنە.
ئەوەی دەتوانێ ئەم دۆخـە دژوارە، ژیانی قەیراناوی و پڕ دڵەڕاوكێ و ئەم خەمۆكییە كۆمەڵایەتی و سیاسییە دەرباز بكات، كە تەپڵی سەپاندنی ئیرادە و هاتوهاوار و نانەوەی پشێوی دروستی كردووە، یان هەڵزنان بە كێوی یاخیگەرایی و كاردانەوەی نالۆجی، ئەمانە هیچیان چارەسەر و دەرمان نین بۆ كورد، بەڵكو بەیەكەوە كاركردن و سەپاندنی یاسا و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری بە خەڵك رێگە راستەكەی حزبایەتی و حوكمڕانییە.
ئەم خۆسەپاندن و داڵدەدانی تاوانباران نەك هەر بۆ یەكێتی، بەڵكو بۆ هەموو لایەنە سیاسییەكانی هەرێمی كوردستان، كارێكی خراپ و چەوتە زۆر یاسایی و ئاساییە، كاتێك كەسێكی داواكراو لەلایەن یاساوە دەشارنەوە هەم خۆتان هەم حزبەكە و هەمیش كوردستان ناشیرین دەكەن، لە كاتێكدا حزب دەبێت پێشڕەوی كۆمەڵگە بێت، نەك كۆمەڵگە وەك تەنێكی نامۆ سەیری بكات و ئەویش بە كەڵەگایی سەنگەر لە یاسا بگرێت، تاوانبار و داواكراو هەر كەسە با ببرێتە بەردەم دادگا، تا میلەتیش دڵنیابێت خەباتی مەدەنی لە ئارادایە و حزب پرۆژەی هەیە، نەك بەو ملهوڕییە تاوان بكەیت و تاوانباریش داڵدە بدەی.
ئەگەر ئێمە لەو عەقڵەی هەمووان لەپێناوی تاكێكدا تێنەپەڕێنین، بە دڵنیایی هەموومان پێكەوە تووشی كارەساتی نەتەوەیی مەترسیدار دەبین، عەقڵمەندان ئەو سەركردانەی واز لە سەپاندنی كەسێك بەسەر ئەوانی تردا دێنن، پارێزگاری لە دەستكەوتە مەزنە نەتەوەییەكان دەكەن، نەك بە پێچەوانەوە كاركردن لەناو تاك و گرووپ و حزبێكدا، ئەم جۆرە لە كاركردن ناتوانێ كۆمەڵگەیەكی یاسایی و دیموكراسی بەرهەم بێنێت، چونكە دیموكراسی بەبێ هەبوونی یاسا هیچ مانا و ئەنجامێكی نابێت.
جێی داخە ئێمە لە هەنگاونانمان بۆ بەدەوڵەتبووندا، سەرقاڵی كردنەوەی قوتابخانەی خێڵ و عەشیرەت و تاك و گرووپین، سەرقاڵی پێگەیاندنی قوتابین بۆ یاساشێكنی و دامەزراندنی گرووپ و سەپاندنیان بەسەر یاسادا، لەبری ئەوەی سەرقاڵ بین بە پێگەیاندنی عەقڵی شانازیكردن بە وڵات و پابەندی بە یاساوە.
نیشتمانپەروەر و دیموكراسیخوازی ئەوەیە بەها مرۆیی یاسایی و نیشتمانییەكانت خۆش بووێ، یاساكان بۆ هەمووان وەك یەك بێت، كاتێك یاسا پێشل دەكرێت، ئیتر دیموكراسی و ئازادی دادپەروەری هەموو گۆشەیەكی حوكمداری لەلایەن هاووڵاتییانەوە، دەكەوێتە ژێر پرسیاری رژدەوە و ناتوانرێت بە ئاسانی متمانەی نێودەوڵەتی وەك پێش یاساشێكنییەكان بهێڵنرێنەوە.