بەغدا لەژێر هەڕەشەی سیناریۆیەكی هاوشێوەی تەقینەوەكەی بەیرووتە

سێشەمی رابردوو بەیرووتی پایەتەختی لبنان بووە گۆڕەپانی تەقینەوەیەكی خوێناوی كە 137 كەسی كوشت و پێنج هەزار برینداریشی لێ كەوتەوە، زیاد لەوەیش نزیكەی نیوەی شارەكە وێران بوو یان زیانی بەركەوتووە، پەرلەمانتارانی عێراق و شارەزایانی سیاسی وریایی لە دووبارەبوونەوەی هەمان سیناریۆی بەیرووت لە بەغدا دەدەن.

بەغدا هەمان چارەنووسی بەیرووتی دەبێت

لە لبنان و سووریا حزبوڵا و لە عێراق گرووپەكانی ناو حەشدی شەعبی و لە یەمەن حوسییەكان، ئەوان وەك باڵێكی فەیلەقی قودسی ئێران كار بۆ بەرژەوەندی ئەو وڵاتە دەكەن، پارێزەری حكوومەت و دەسەڵاتی شیعەن لەو وڵاتانە و توانیویانە كۆنترۆڵی تەواوی كایەكانی دەسەڵاتی سیاسی و ئابووری و سەربازی بكەن، بۆ ئەو مەبەستەیش سەتان جبەخانەی تەقەمەنی و مووشەك و چەكی پێشكەوتووی ئێرانیان لە ناوچە جیاوازەكان، لەوانەیش لە ناوچە هاووڵاتینشینەكان حەشار داوە، بەجۆرێك ئەگەر بكرێنە ئامانج، زیانی گەورەی گیانی لێ دەكەوێتەوە.

یوسرا رەجەب، ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤ لە پەرلەمانی عێراق داوای لە حكوومەتی عێراق كرد كە وانە لە تەقینەوەكەی بیرووت وەربگرێت و گوتی، دەستووری عێراق باسی ئەوەی كردووە كە حكوومەت پابەندە بە دابینكردنی ژیانێكی ئارام و دوور لە مەترسی بۆ هاووڵاتییان، بۆیە پێویستە ئەمبار و جبەخانەكانی چەك و تەقەمەنی نزیك لە ناوچە هاووڵاتینشینەكان دوور بخاتەوە، چونكە مەترسی دووبارەبوونەوەی رووداوەكەی بەیرووت لە شارەكانی عێراق هەیە.

لەوكاتەی لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان چالاكان هاشتاگێكیان بڵاو كردووەتەوە بەناوی "چەك لە ماڵەكانمان دووربخەنەوە"، ئەوان وریایی لە دووبارەبوونەوەی تەقینەوەكەی بەیرووت لە عێراق دەدەن، كە تا ئێستەیش تیمەكانی فریاگوزاری سەرقاڵی دەرهێنانی تەرمەكانن لەژێر رووخاوی خانوو و باڵەخانەكان بەهۆی بەهێزی تەقینەوەكەوە.

تەقینەوەكەی بەیرووت بووە هۆی وریابوونەوەی دەسەڵاتدارانی عێراق بۆ وەرگرتنی رێوشوێنی خۆپارێزی لە دووبارەبوونەوەی ئەوەی لە بەیرووت رووی دا، بۆ ئەوەیش دوێنێ چوارشەم دەستەی گومرگی عێراق رێوشوێنەكانی گواستنەوە و ئەمباركردنی مادە كیمیایی و مەترسیدارەكانی توندتر كرد. 

لای خۆیەوە هاوپەیمانی سائیروون، سەر بە موقتەدا سەدر، لە بەیاننامەیەكدا داوای لە حكوومەتی عێراق كرد بۆ وەرگرتنی رێوشوێنی پێویست لەكاتی ئەمباركردنی چەك و تەقەمەنی بۆ رێگرتن لە دووبارەبوونەوەی تەقینەوەكەی بەیرووت، حەمدوڵا روكابی، گوتەبێژ بەناوی هاوپەیمانیەتەكە گوتی، داوا لە حكوومەتی عێراق و لایەنی پێوەندیدار دەكەین بە وەرگرتنی رێوشوێنی پێویست، سەبارەت بە بابەتی ئەمباركردنی چەك و تەقەمەنی.

زیاتر گوتی، ئەوەیش بۆ رێگرتن لە دروستبوونی كارەساتی هاوشێوەی بەیرووت، بەهۆی نەزانی و خراپیی ئیدارەدان و كەمتەرخەمی، بەتایبەتی كە گەلی عێراق بەدەست كۆرۆنا و داتەپینی ئابووری و كەمی خزمەتگوزاری و بێكارییەوە دەناڵێنێت و بەرگەی كارەساتێكی تر ناگرێت، بۆیە پاراستنی گیانی هاووڵاتییان ئەركی لەپێشینەی حكوومەتە و خۆسازدانی پێش رووداوەكان نیشانەی سەركەوتوویی حكوومەتە.  

لای خۆیەوە ناجح میزان، سیاسەتوان و شرۆڤەكاری عێراقی لەبارەی رووداوەكەی بەیرووت و ئەگەری دووبارەبوونەوەی لە عێراق دەڵێت، رووداوەكەی بەیرووت پێش چەند رۆژێك لە دەرچوونی بڕیاری تاوانباركردنی ئەندامانی حزبوڵا بە تەقینەوەی كوشتنی رەفیق حەریری دێت، بۆیە فەرمانەكە هات بەوەی تەقینەوەكە بكرێ بۆ داپۆشینی ئەو بابەتە، ئەو سیناریۆیە نوێ نییە، پێشتر لە عێراق وتیان ئەگەر نووری مالیكی دەسەڵاتی پێ نەدرێتەوە، ناوچەكانی سوننە رادەستی داعش دەكرێ و ئەوە رووی دا، خۆپێشاندانەكان دژی ئێران لە عێراق سەری هەڵدا و بینیمان سەتان كوژران و هەزاران بریندار بوون.

زیاتر گوتی، تەقینەوەكان لای میلیشیاكان ئاساییە، ئەوان چەك لە ناوچەی هاووڵاتینشینەكان ئەمبار دەكەن و كاتێك دەتەقێتەوە، بە هاووڵاتییان دەتەقێتەوە وەك ئەوەی لە ناوچەی سەدر و كەربەلا و دۆرە و شوێنی تر رووی دا، هیچ لێكۆڵینەوەیش نەكراوە و تا ئێستە دەیان ئەمباری چەك لە بەغدا هەیە، لە لبنان وەزیری ناوخۆ دەڵێت، ئێمە لێكۆڵینەوەی نێودەوڵەتی قبووڵ ناكەین.

میزان دووپاتی كردەوە، بەغدا هەمان چارەنووسی بەیرووتی دەبێت، بۆیە پێویستە حكوومەتی كازمی هەموو جبەخانەكانی چەك لە بەغدا دووربخاتەوە، پێویستە چەكی میلیشیاكان دەست بەسەردا بگرێت، بۆیە تەقینەوەكەی بەیرووت پەیامێكە بەوەی بەغدا و سەنعا و شوێنەكانیتر لە هەمان سیناریۆ نزیكن. 

شایەنی باسە ساڵی رابردوو لە چەند ناوچەیەكی قەرەباڵغی عێراق، جبەخانەكانی چەند گرووپێكی حەشدی شەعبی تەقیەوە، لەوانە لە ناوچەی سەدری بەغدا كە دەیان قوربانی لێ كەوتەوە، ئەوە جیا لە تەقینەوەی چەندان جبەخانەی ئەو هێزانە لە سەربازگەكانیان، هۆكارەكەیشی بە نادیاری ماوەتەوە، لەوكاتەی بەهۆی تەقینەوەكەی دوێنێ سێشەمی بەیرووت، 135 كەس كوژراون و پێنج هەزاریش بریندارن، 300 هەزار هاووڵاتیش دەربەدەرن و 80 هاووڵاتی تر هێشتا چارەنووسیان دیار نییە، وێرانكاری بەیرووتیش بە 10-15 ملیار دۆلاری ئەمەریكی دێتە خەمڵاندن.