لە ماوەی 11 ساڵدا 37 هەزار وشەی تایبەت بە "رەنگ"ی كۆ كردووەتەوە
سەحەر موعیزی خاتوونێكی بەهرەدار و خاوەن پێنووسی تایبەتە، ئەو ماوەیەكی زۆرە هاتووەتە ناو دنیای ئەدەب و رۆشنبیرییەوە و چالاكیی زۆری لەو بوارانەدا هەیە، خەمخۆری نیشتمان و نەتەوەكەی، سەحەری ناچار كردووە گوێ بە كارە قورسەكان نەدات و بە شەونخوونی و ماندووبوونی خۆی زیاتر لە ١١ ساڵ، بەدواداچوون بۆ فۆلكلۆر و ئەدەبی زارەكی لە چوار پارچەی كوردستان بكات و بە گەڕان و پرسیاركردن لە گوند و شار و شارۆكەكان و بڕینی هەزاران كیلۆمەتر لە چیا و دۆڵ و نشێو و نسار، توانی لە بواری "ڕەنگناسی” چ وەك ناو و چ وەك ئەوەی كولتوور و داونەریتی كوردەوارییە، بۆ یەكەم جار لە مێژووی زمان و ئەدەبیاتی كوردی، فەرهەنگێك ئامادە بكات تایبەت بە ڕەنگ.
ئەوەی سەحەر ئامادەی كردووە، فەرهەنگێكی سێ زمانە "كوردی و فڕەنسی و ئینگلیزی" و چاپی كردووە، بڕیارە لە داهاتووشدا بەشی سپانیۆلی بەو فەرهەنگە زیاد بكات.
"فەرهەنگی ڕەنگ” هەڵگری زیاتر لە 37 هەزار وشە و ناوی كوردی تایبەت بە ڕەنگە كە جیا لە چوار پارچەی كوردستان، تەنانەت لە بواری دیاردەناسیی لە زمان و كولتووری كوردانی نیشتەجێی وڵاتانی میسر و ئوردن كە بە ڕەچەڵەك كوردن، ئەگەرچی كپ كراون، وەلێ سوودی لێ وەرگرتوون. بەمەش توانی یەكەم فەرهەنگ بەرهەم بهێنێت كە نەك تەنیا لە ئاستی ئێراندا، بەڵكو لەسەر ئاستی هەر چوار پارچەی كوردستانیشدا نموونەی فەرهەنگێكی وا نییە كە بەو شێوە بەربڵاوە كاری لەسەر ناسین و ناساندنی ڕەنگەكان كردبێ.
یەكێكی تر لە تایبەتمەندییەكانی "فەرهەنگی ڕەنگ" ئەوەیە كە كوردانی "ئەرمەنستان و قەوقاز"ی فەرامۆش نەكردووە و سەرنجی فەرهەنگ و كولتووری كوردانی نیشتەجێی ئەو وڵاتانەشی داوە و كاری لەسەر كردوون.
"فەرهەنگی ڕەنگ" سەرچاوەیەكی زێڕینە بۆ دەوڵەمەندیی زمانی كوردی، بەتایبەتی لە ناو و نیشانەی ڕەنگەكان لە بواری سروشت، ئاژەڵداری، دەستچنەكان و كەلەپوورە كوردییەكان، بە گرینگیدانی زیاتر بە فەرهەنگی ناوچە و شار و گوندەكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستان.
"فەرهەنگی ڕەنگ" كە بە هەوڵ و ماندووبوونی سەحەر موعیزی ئامادە كراوە، یەكێك لە بە نرخترین و جوانترین كتێبەكانە كە پێشكەش بە كتێبخانەی كوردی دەكرێ، خزمەتێكی گەورەیە لە ناساندنی مێژووی ڕەنگ لە زاگرۆس بەگشتی و "شۆڕشی نولۆتیك لە زاگرۆس" كە كورد دەستپێشخەری بووە.
لە وەڵامی ئەوەی بۆچی ئەم فەرهەنگەت هەڵبژاردووە بەتایبەتی رەنگ تا كاری لەسەر بكەیت، ئەمە كارێكی نامۆ نییە بۆ تۆ؟ سەحەر بۆ "وشە" گوتی، هەرگیز نامۆ نییە بۆم، چونكە كاری تەونم زۆر كردووە و هەر لەوكاتەوە ئاشنای رەنگەكان بوومە و شارەزاییەكی باشیشم لەسەر رەنگەكان هەیە، لەگەڵ دایكم كاری بەن رەنگكردنم كردووە و بەنفرۆشەكان ناوی رەنگەكانی بەن و رێسەكانیان بەكوردی دەهێنا، كاتێك ئەوان ئەو ناوانەیان بەكوردی دەهێنا كە تایبەت بوون بە كورد، هەستێكی خۆشی پێ دەبەخشیم و كاتێ لە تەمەنی 15 ساڵییەوە دەستم بە نووسینیان كرد، ئەو رەنگانە لە نووسینەكانمدا رەنگی دەدایەوە.
بەگوتەی خۆی "لە تەمەنی 17 و 18 ساڵیەوە كە دەستم دایە كۆكردنەوەی پەند و مەتەڵ و قسەی نەستەق و پەندی كوردەواری، رەنگەكان هەمیشە خۆیان بە جیاواز دەنواند. ئیتر بیرۆكەی ئەم پڕۆژەیە كەڵكەڵەی كەوتە هزرم و سەرەتا لە شاری سنە و دەوروبەری دەستم پێ كرد، دواتر هەموو پارچەیەكی سەرزەوین كوردی لێ بووبێت كەڵكم لێ وەرگرتوون".
شاعیر و فەرهەنگنووس سەحەر موعیزی لە دایكبووی ساڵی 1981 لە سنە، كۆلیژی یاسای خوێندووە. جیا لە "فەرهەنگی ڕەنگ" لە بواری ئەدەبیاتیشدا خاوەنی دوو بەرهەمی شیعرییە، هاوكات لە بواری ئەدەبی منداڵاندا رۆڵێكی گرنگی بینیوە و تا ئێستە ١١ بەرهەمی ئەلیكترۆنی تایبەت بە ئەدەبی منداڵان بڵاو كردووەتەوە.
سەحەر موعیزی لە هەوڵدایە تا كۆتایی ئەمساڵ 2019 بەرهەمەكەی بڵاو بكاتەوە.
وشە/ كەركووك- ستار جەباری