كۆرۆنا ڤایرۆسه ترسناكه‌كه‌ی سه‌رده‌می 2020 كه به گڕوتینێكی زۆره‌وه خه‌ڵكی به‌خۆیه‌وه سه‌رقاڵ كردووه، جێبه‌جێكردنی رێنوێنییه‌كان و ترس له تووشبوون به ڤایرۆسه‌كه، ترسێكه له‌لایه‌ن گه‌وره‌كانه‌وه به ئاسانی ناڕه‌وێته‌وه، به‌تایبه‌ت باوانه‌كان جگه له خۆیان، ترسی گه‌وره‌یان له تووشبوونی منداڵه‌كانیان به ڤایرۆسه‌كه هه‌یه.
سیستەمی بەرگری لە منداڵاندا با شترە لە دژی کۆڕۆنا
منداڵان وه‌ك هه‌ر تاكێكی تر ئه‌گه‌رێكه تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا ببن، شێوازی تووشبوونی منداڵان وه‌ك گه‌وره‌كانه، "پژمین یان به به‌ركه‌وتنی كه‌سی تووشبوو یان هه‌ناسه‌ی كه‌سی تووشبوو به‌كارهێنانی شته‌كانی كه‌سی تووشبوو"، به‌ڵام ئه‌وه‌ی پۆینتی باشه له منداڵدا ئه‌وه‌یه، كاتێك منداڵ تووشی ڤایرۆسه‌كه ده‌بێت سیستمی به‌رگریی له‌شی زیاتره له كه‌سی گه‌وره و زوو چاك ده‌بێته‌وه.
دكتۆر ده‌وه‌ن دڵشاد پزیشكی پسپۆڕی منداڵان، له‌باره‌ی تووشبوونی منداڵان به ڤایرۆسی كۆرۆنا به "وشه"ی ڕاگه‌یاند، منداڵان هاوشێوه‌ی گه‌وره‌كان و زیاتریش بۆی هه‌یه تووشی كۆرۆنا ببن، له‌كاتێكدا دایك و باوك به‌باشی ئاگاداریان نه‌بن، له‌كاتی به‌ركه‌وتن له‌گه‌ڵ منداڵی تردا و تێكه‌ڵی له‌گه‌ڵ خه‌ڵك له كۆڵان، منداڵان چۆن به‌ركه‌وتنیان ئاسانه، ئاواش چاره‌سه‌ركردنیان باشتره له كه‌سی گه‌وره.
به‌پێی توێژینه‌وه پزیشكییه‌كان، منداڵ كاتێك تووشی كۆرۆنا ده‌بێت و ڤایرۆسه‌كه ده‌چێته جه‌سته‌یه‌وه، ڕه‌نگه به‌بێ نیشانه بمێنێته‌وه، هه‌ندێك جار هیچ نیشانه‌ی لێ ده‌رناكه‌وێت، هه‌ندێك جاریش نیشانه‌شی لێ ده‌رده‌كه‌وێت، نیشانه‌كان وه‌ك نیشانه‌ی كه‌سێكی تووشبووی گه‌وره‌یه و هه‌ندێك جیاوازییه‌كی كه‌می هه‌یه، به‌ڵام چاره‌سه‌ری ئاسانتره.
نیشانەکان بە چەند قۆناغی جیاوازن
دكتۆر ده‌وه‌ن باس له نیشانه ورده‌كان و قۆناغه‌كانی تووشبوون ده‌كات، نیشانه‌كان له منداڵدا به‌سێ جۆره، ره‌نگه كه‌م بێت یان مامناوه‌ند یان زۆر. نیشانه كه‌مه‌كان بریتین له تایه‌كی كه‌م و كه‌مخواردن و كۆكه‌یه‌كی كه‌م و بێهێزییه‌كی كه‌م. نیشانه مامناوه‌نده‌كان تا و كۆكه‌ی كه‌م و كه‌می توانای خواردن و بێهێزییه‌كی زۆر، هه‌وكردنێكی به‌ره‌به‌ره‌ی سینگ تا ده‌گاته هه‌وكردنی زۆر له سییه‌كان. بۆ نیشانه گه‌وره‌كان، منداڵه تووشبووه‌كه به‌ره‌و نیشانه‌ی گه‌وره ده‌چێت كاتێك تووشی هه‌وكردنێكی زۆری سییه‌كانی ده‌بێت، له‌و كاته‌دا پێویستی به خه‌واندن ده‌بێت له نه‌خۆشخانه و چاودێریی پزیشكی به‌رده‌وام، بۆیه ده‌بێت به‌زووترین كات ببرێته لای پزیشك.
چۆن منداڵ بپارێزرێت له كۆرۆنا
ئه‌و پزیشكه پسپۆڕه ده‌ڵێت، له‌م قۆناغه‌دا ئه‌ركی دایكان و باوكان زۆر قورس ده‌بێت، چونكه ده‌بێ چاودێریی منداڵه‌كانیان بكه‌ن و ئاگاداریان بكه‌نه‌وه له‌وه‌ی ده‌بێت به‌رده‌وام ده‌سته‌كانیان بشۆن و دووریان بخه‌نه‌وه له قه‌ره‌باڵغی، پێویسته خواردنی ته‌ندروست و باشیان پێ بده‌ن سێ ژه‌مه، هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ خواردنی ته‌ندروست پێویسته "ڤیتامین سی" به منداڵ بدرێت كه ده‌وڵه‌مه‌نده به جۆره‌ها میوه و سه‌وزه، ئه‌گه‌ر تیشكی خۆر له ماڵه‌كه‌ت بدات، پێویسته منداڵه‌كان به‌یانیان زوو بخرێنه به‌رده‌م تیشكی خۆر، بۆ ئه‌وه‌ی ڤیتامین دی وه‌ربگرن.
دووپات له‌وه‌ش ده‌كاته‌وه كه پێویسته گرنگی زۆر به‌خه‌وی منداڵ بدرێت و كاتی خه‌وی منداڵ ڕێكبخرێت، بۆ ئه‌وه‌ی به‌هۆی خه‌وه‌وه سیستمی به‌رگریی له‌شی به‌هێز بێت، ده‌ست و ده‌می زوو زوو بشوات و یارییه‌كانی له ڕۆژێكدا چه‌ند جار بشوات یان ته‌عقیم بكرێت، دووری بخه‌یته‌وه له شوێنی قه‌ره‌باڵغ و هه‌ر كاتێك كه‌سێك له ماڵه‌وه تووش بوو یان نیشانه‌ی هه‌بوو، نابێت نزیكی منداڵ بكه‌وێت، ئه‌مانه واده‌كه‌ن منداڵ تووش نه‌بێت، ئه‌گه‌ر تووشیش بێت سیستمی به‌رگریی له‌شی به‌هێز ده‌بێت و كاریگه‌ریی خراپی نابێت.
لەگەڵ هەستکردن بەنیشانەکان دەبێت پزیشکی پسپۆڕ منداڵەکە ببینێت
له‌كاتی تووشبوونی منداڵ به كۆرۆنا، دكتۆر ده‌وه‌ن به پێویستی ده‌زانێت له‌گه‌ڵ هه‌ستكردن به نیشانه‌كان ، ڕاسته‌وخۆ منداڵه‌كه ببرێت بۆ لای پزیشك و پشكنینه پێویسته‌كانی بۆ بكرێت، دوای ده‌رچوونی پشكنینه‌كان و دڵنیابوون له تووشبوونی، ئه‌وكات هه‌مان ڕێكاره‌كانی چاره‌سه‌ركردنی بۆ به‌كار ده‌هێنرێت كه بۆ كه‌سی گه‌وره ده‌گیرێنه‌به‌ر.
هۆكاری زووتر و ئاسانتر چاكبوونه‌وه‌ی منداڵان ئه‌وه‌یه، منداڵ سیستمی به‌رگریی به‌هێزه و ئه‌ندامه گرنگه‌كانی جه‌سته‌ی زۆر پاكه، ئاماده‌یه بۆ زوو چاكبوونه‌وه و ده‌ركردنی ڤایرۆسه‌كه له جه‌سته‌ی. مه‌به‌ست له پاكیی ئه‌ندامه‌كان ئه‌وه‌یه كه سنگی پاكه، كۆئه‌ندامی هه‌ناسه‌ی منداڵ زۆر پاكه، چونكه دووره له جگه‌ره و هه‌ڵمژینی هه‌وای پیس، به پێچه‌وانه‌وه كه‌سێكی گه‌وره له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوونی ڕووبه‌ڕووی ده‌بێته‌وه.
تەنیا یەک مێر منداڵ بەهۆی کۆڕۆناوە مردووە
ئاماری تووشبووانی منداڵ به ڤایرۆسی كۆرۆنا له هه‌رێمی كوردستان، له هه‌زار حاڵه‌ت تێنه‌په‌ڕیوه، مه‌حه‌مه‌د قادر گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێمی كوردستان به "وشه" ی ڕاگه‌یاند، نزیكه‌ی هه‌زار حاڵه‌تی تووشبوونی منداڵ و مێرمنداڵان به كۆرۆنا تۆمار كراوه كه ته‌مه‌نیان له خوار 18 ساڵن، زۆربه‌یان له سلێمانین، له‌و ڕێژه‌یه‌ش زۆربه‌یان چاك بوونه‌ته‌وه، ئه‌و ژماره‌ی ماویشه له‌ژێر چاودێری پزیشكیدان و باری ته‌ندروستییان جێگیره، ته‌نیا یه‌ك مێر منداڵ كه ته‌مه‌نی 17 ساڵ بوو، پێشتر نه‌خۆشیی درێژخایه‌نی هه‌بووه و به‌هۆی كۆرۆناوه گیانی له ده‌ست داوه.
منداڵان به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌موو جه‌نگێكی تر له جه‌نگی گه‌وره و ترسناكی كۆرۆنادا بۆ یه‌كه‌م جاره نابنه قوربانی، یه‌كه‌م جاره جه‌نگێكی قورس منداڵ به براوه‌یی ده‌ربازیان ده‌بێت، په‌تا سه‌ر سور‌هێنه‌ره‌كه‌ی دنیا، ئێسته ژماره‌ی تووشبووانی له 11 ملیۆن و نیو نزیك بووه‌ته‌وه، تا ئێسته ڤاكسینی بۆ نه‌دۆزراوه‌ته‌وه، پڕۆفیسۆران له هه‌موو دنیادا له پێشبڕكێی دۆزینه‌وه‌ی ڤاكسیندان، بۆ ئه‌وه‌ی ڕێژه‌ی مردن كه‌م بكه‌نه‌وه و تووشبوون كۆتا پێ بهێنن، به‌ڵام دیار نییه كام وڵات ده‌بێته فریادره‌سی چاره‌سه‌ر و به‌ده‌ستكه‌وتنی گه‌وره‌ترین سه‌رمایه بۆ خۆی.