دەوروبەری هەشت هەزار پەیكەری سەربازی چینی بەچەك و تفاقی سەربازییەوە، ئەوان هاوشێوەی یەكتر نین، بۆ پاراستنی ئیمپراتۆرە مردووەكەیان تەرخان كراون، لەگەڵ ئەودا نێژراون، شوێنەواری ئەو سوپایە لەلایەن جووتیارانەوە لە 1974ەوە دۆزرایەوە.
لە مەزارێك لە نزیك چیایەكی پیرۆز لە باكوری رۆژهەڵاتی چین، چەند كۆمەڵێك شەڕوانی ئامادە بۆ جەنگ وەستاون، چاویان لە رۆژهەڵاتە و لە چەند ریزێكی رێكخراو بەوردییەكی زۆرەوە رێكخراون، ئەو سەربازانە دوو هەزار ساڵە لەو شوێنەن و پاسەوانی لە گۆڕی چین شی هوانگ، یەكەم ئیمپراتۆری چین دەكەن.
شاكارێكی هونەری جیاواز و وێنەیەكی نموونەیی لەسەر هێزێكی شەڕوانی چینی كۆن
پەیكەری ئەو سەربازانە كە بە قەبارەیەكی ئاسایی مرۆڤە، بەناوی "سوپای تیراكوتا"، دەناسرێت، بەهۆی تێكەڵیی قوڕی گەمكراو، كە ئەو پەیكەرانەی لێ دروست كراوە، ئەوان لەلایەن كۆمەڵێك جووتیارەوە لە كێڵگەیەك لە 1974 دۆزرانەوە و حكوومەتیان لێ ئاگەدار كردەوە و ئەویش دەری هێنان و چاكی كردنەوە، بەوشێوەیە پەیكەرەكان بوونە یەكێك لە ناسراوترین شتە سەیرەكانی چین لە مڕۆدا و راستەوخۆ دوای شورەی گەورەی چین دێت، وەك گۆڤاری
" Discover "ی ئەمەریكی باسی كردووە.
ئەوەی لە دیمەنی ئەو پەیكەرانە بەدی دەكرێت، هیچ سەربازێك لەوەیتر ناچێت، هەروەها ماندووبوونی هەزاران كرێكار بۆ دروستكردنی ئەو گۆڕستانە كە شەڕوانەكانی تیادا وەستاوە، بە بەشداری ژمارەیەكی زۆری كاركەر و كارگە بۆ دروستكردنی هەزاران پەیكەر كە سوپاكەی لێ پێكهاتووە، لە ئەنجامدا شاكارێكی هونەری جیاواز دروست بووە، وێنەیەكی نموونەیی لەسەر هێزێكی شەڕوانی چینی كۆن، چەكدار و ئامادە بۆ جەنگ، رەنگە لە هیچ شوێنێكی تر ئەو بەرجەستەی دیمەنە مێژووییە نەدۆزینەوە، كە شایەتحاڵە لەسەر دەسەڵات و دەوڵەمەندی ئەو ئیمپراتۆرە چینییە كە ئەو شوێنەی بۆ دروست كراوە.
چین شی هوانگ.. یەكەم ئیمپراتۆری چین
چین بۆ ماوەی هەزار ساڵ لەژێر دەسەڵاتی تیرەی زو بوو، فەرمانڕەوایەتی ئەوان لە 1122ی پێش زاین بۆ 256ی پێش زاین بەردەوام بوو، ئەوەیش دوورودرێژترین ماوەی دەسەڵاتە لە چین، لە كۆتایی ئەو ماوەیەدا دەوڵەتی چین لاواز بوو و حەوت شانشین جەنگی گرتنە دەسەڵاتیان تیایدا دەكرد، بۆیە دۆخەكە بەوشێوەیە بۆ ماوەیەكی دوورودرێژ مایەوە، تا كاتی جەنگی چین بۆ یەكخستنی وڵاتەكە دەستی پێ كرد، بریتی بوو لە زنجیرە جەنگێك شای شانشینی چین لە رۆژئاوای چین سەركردایەتی دەكرد و نزیكەی ماوەی 10 ساڵ بەردەوام بوو و ئەو شایە كە ناوی "ینگ زینگ"، بوو توانی ئەو ویلایەتانە بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆی و خۆیشی وەك یەكەم ئیمپراتۆری چینی یەكگرتوو راگەیاند بەناوی "چین شی هوانگ".
بەوشێوەیە چین شی هوانگ، بووە پاشای شانشینی چین لە ساڵی 246ی پێش زاینەوە تا كاتی راگەیاندنی یەكگرتنی هەر حەوت شانشین لە 221ی پێش زاین، بەوشێوەیە ئەو پاشایە بووە ئیمپراتۆری تەواوی چین لە 221ی پێش زاینەوە تا كاتی مردنی لە 210ی پێش زاین، بەوشێوەیە ژمارەی ساڵەكانی فەڕەمانڕەوایەتی 36 ساڵ بوو، لەوساتەوەی خۆی وەك ئیمپراتۆر راگەیاند، دەستی بە پەرەپێدانی وڵاتەكە كرد دروستكردنی شورەی گەورەی چینی تەواو كرد بۆ پاراستنی وڵاتەكەی لە هێرشی هۆزەكانی تەتەر و مەغۆل لە باكور و باكوری رۆژئاوای ئەو وڵاتە.
پێدەچێت ئەو پاشایە هەستی بە لەخۆباییبوون كردبێ بە دەستكەوتەكانی و باوەڕی بە نەمریی لا دروست بووبوو، بۆیە دەستی كرد بە بنیاتنانی سوپای تیراكوتا، بۆیەیش لەكاتی مردنی ئەو ئیمپراتۆرە، كە بە یەكەم ئیمپراتۆری چین دادەنرێت، ئەو سوپایە و شورەی گەورەی چینی بۆ دنیا جێهێشت، جیا لە كۆمەڵە یاسایەك كاروباری ئەو ئیمپراتۆرییەی رێكخست كە خۆی بنیاتی نا.
دوای خۆی كارەكان بەوشێوەیە بەڕێوە نەچوون كە ئەو ئیمپراتۆرە دەیویست، چونكە ماوەی دەسەڵاتی تیرەكەی زیاتر لە 15 ساڵیتر بەردەوام نەبوو، كوڕ و ئەوانەی بەدوایدا هاتن لاواز بوون و ئەو شانشینانەی بەزەبری هێزی یەكی خستبوون، دەستیان بە جیابوونەوە كرد، بۆیە لە دوای مردنی بەچەند ساڵێك، تیرەكەی لە دەسەڵات نەمان و دوای ئەوان تیرەی هان لەسەر دەستی ئیمپراتۆر گاوزۆ هاتنە دەسەڵات.
هەرچی سوپای تیراكۆتایە، كە دەگوترێ لە حەفت هەزار سەرباز و ئەوانیتر لە هەنەرمەند و میوزیكژەن و بەرپرسانی پێكدێت، ئەوان وەستاون و روویان لە رۆژهەڵاتە بەرەو زەوییە داگیركراوەكانی ئیمپراتۆریەتی چین، رەنگە بۆ بەرپەرچدانەوەی داگیركەران بێ دوای مردنی ئیمپراتۆرەكەیان، هەروەها ئەو سوپایە چەكی راستەقینەیان پێ بووە كە لە برۆنز دروست كراوە، جیا لە عەرەبانە و سەدان ئەسپی لە قوڕی سووتێنراو دروستكراو، كە بە تیراكۆتا دەناسرێت.
ماوەی پێویست بۆ دروستكردنی گۆڕستانی ئیمپراتۆر و پەیكەری سوپاكەی، زیاتر لە سێ دەیەی خایاند، لە نێوان ساڵانی 246-210ی پێش زاین، ئەوكاتەی ئیمپراتۆر چین سی هوانگ مرد، چەند سەرچاوەیەكی مێژوویی ئاماژەی دەكەن نزیكەی 700 هەزار كرێكار كاریان بۆ دروستكردنی ئەوانە كردووە.