بەنداوی دێوانە، سێیەم گەورەترین بەنداوە لە هەرێمی كوردستان دوای بەنداوەكانی دوكان و دەربەندیخان، لە 2010 بڕیاری جێبەجێكردنی دراوە و پڕۆژەكە پێنج جار بە هۆكاری جیاوازەوە وەستاوە، ئێستەیش زیاتر لە ساڵێكە تەواو بووە و ئاوی تیادا گل نادرێتەوە.
ئەو بەنداوە دەكەوێتە باشووری شارۆكەی دەربەندیخان، 42 مەتر بەرز و 260 مەتر پانە، تێچووی دروستكردنی 24 ملیار دینار بووە و توانای گلدانەوەی 21 ملیۆن مەتر سێجا ئاوی هەیە، لە 2010 بڕیاری جێبەجێكردنی دراوە، تا ئێستە پێنج جار بە هۆكاری جیاواز كاركردن تیایدا وەستاوە، لە ساڵی 2013 بەهۆی شەپۆلێكی لافاوەوە خاپوور بوو، لە 2018 دووبارە دەستكرایەوە بە كاركردن تیایدا و لە 2019 بە بیانووی نەبوونی "گڵ"ی شیاو بۆ پڕۆژەكە، بۆ ماوەیەكی زۆر كاركردن تیایدا وەستایەوە، ئێستەیش زیاتر لە ساڵێكە تەواو بووە و ئاوی تیادا گل نادرێتەوە.
لەبارەی بەنداوەكەوە ئەكرەم ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتی بەنداوەكانی هەرێم بە "وشە"ی راگەیاند، بەنداوی دێوانە یەكێكە لە پڕۆژە گرنگ و ستراتیجییەكانی حكوومەت لە شارۆكەی دەربەندیخان و ئێستە بەنداوەكە كارەكانی تەواو بووە، بەڵام پێویستی بە تەرخانكردنی برێك بودجەی تر هەیە بۆ تەواوكردنی كارەكانی، بۆیە ئێستە ناتوانرێت ئاوی تیادا گل بدرێتەوە.
هۆكاری تەواونەكردنی بەنداوەكە بێ كوالێتی كەرەستە و ئامێرەكان و كەمتەرخەمی بووە
لەبارەی گرنگیی ئەو بەنداوە دوای تەواوبوونی، ئەو بەرپرسەی بەنداوەكان گوتی، بە تەواوبوونی ئەم بەنداوە، سوودی زۆری بۆ كەرتەكانی كارەبا، ئاو، كشتوكاڵ، گەشتوگوزار، سامانی ماسی و ئاوی ژێرزەوی لە سنووركە دەبێت، ئاشكرای كرد، هەر لەو سنوورە پێشنیازی دروستكردنی هەشت بەنداوی ترمان داوەتە حكوومەت، ئەوەیش بۆ زیادكردنی سەرچاوەكانی ئاو و گلدانەوەی زیاتری ئاو بۆ سوودمەندبوون لەكاتی پێویستی و دروستنەبوونی تەنگژەی ئاو.
بەرانبەر بە دروستكردنی ئەو بەنداوە و بوونی پلانی جێبەجێكردنی چەندان پڕۆژەی تر، كە بە پلەی یەكەم سوودی بۆ ئەوان دەبێت، جیا لە سوودی گشتی بۆ هەرێمی كوردستان، هاووڵاتییانی سنوورەكە سوپاسی هەوڵەكانی كابینەی نۆیەمی حكوومەتی هەرێم دەكەن بۆ تەواوكردنی پڕۆژەكە و بە دەسكەوتێكی گرنگی كابینەكە دەزانن، هیوایشیان وایە جێبەجێكردنی ئەم جۆرە پڕۆژانە بەردەوام بێت و چیتر شارەكەیان پشگوێ نەخرێ و ئاوڕیان لێ بدریتەوە.
هاووڵاتییانی ناوچەكە باس لەوە دەكەن دەبووایە شارەوانی و ئیدارەی شارەكە زووتر بیری لەوە بكرادایەتەوە كە رێڕەوی ئاوەڕۆی شارەكە و پاشماوەی كارگە و ناوچەی پیشەسازی بگۆڕایە و لە بەنداوەكە دووری بخستایەتەوە، كە هۆكارە بۆ پیسبوون و زیانگەیاندن بەو ئاوەی كە تیایدا گل دەدرێتەوە، ئاماژەیان بەوەیش كرد كە هۆكاری دواكەوتن و تەواونەكردنی بەنداوەكە، بێ كوالێتی كەرەستە و ئامێرەكان و كەمتەرخەمیی ئیدارە و بەرپرسانی ناوچەكە و كۆمپانیاكانی جێبەجێكار بووە.
دووپاتی دەكەنەوە كە هەرجارە و بە بەهانەیەك زیانیان بە پڕۆژەكە گەیاندووە، هەر لە بچووككردنەوەی قەبارە و پانتاییەكەی و نەبوونی ئەندازیار و بەڵێندەر و كەرەستە و ئامێری باش و دەستەوستانی و بەفیڕۆدانی كات، هەروەها پێشیان وایە كە بەرپرس و دەسەڵاتدارانی ئەو سنوورە دەستیان لە كارەكانی بەنداوەكە وەرداوە و هەوڵیان داوە زیانی پێ بگا و كارەكانی دوا بكەوێ و گەندەڵییان تیایدا كردووە.
هاووڵاتییانی ناوچەكە گلەیی ئەوە لە بەرپرسانی ناوچەكەیان دەكەن كە ئومێدیان بە باشبوونی دۆخی كارەبا و ئاو و گەشتوگوزار نییە و شارەكەیان تەواو پشتگوێ خراوە و گرنگی بە سێكتەرەكانی ئاوەدانكردنەوە نادرێت، تەنانەت بە تەشەرەوە دەڵێن، "شاری دوو بەنداو بێ كارەبا و ئاو".
شایەنی باسە لەماوەی رابردوودا نزیكەی 240 جێگا وەك شوێنی شیاو بۆ دروستكردنی بەنداو دیاری كراوە، هەروەها ئێستە پڕۆژەی دروستكردنی نزیكەی 22 بەنداو لە پلانی حكوومەتدایە، بەڵام زۆریان بەهۆی كێشە و گرفتی جیاواز و تەنگژەی داراییەوە كاركردن تیایاندا وەستاوە تەواو نەكراون، تەنیا بەنداوەكانی دێوانە و گۆمەسپان نەبێت كە كاركردن تیایاندا نەوەستاوە.
شارەزایان ئاماژە دەكەن كە ئاو سامانێكی نیشتمانییە و رەهەندی تەناهی و ئاسایشی سیاسی بۆ وڵات هەیە و ناكرێ كەمتەرخەمی لەو پرسەدا بكرێت، چونكە وڵاتانی دراوسێ و دەوروبەر پرسی ئاویان كردووەتە پرسێكی سیاسی و خەریكی دروستكردنی چەندان بەربەست و بەنداون بۆ گلدانەوەی ئاوی خۆیان، روونیشە سەرچاوەی ئاوی هەرێم و عێراق لە وڵاتانی دەوروبەرمانەوە دێت و رەنگە بۆ داهاتوو لە دژمان بەكاری بێنن، بۆیە پێویستە تا دەتوانرێ گرنگی بە رێككەوتن لەگەل ئەو وڵاتانە و پرسی بەنداو و ئاو بدریت، ئەوەیش لەپێناو دروست نەبوونی تەنگژەی ئاو و وشكەساڵی.
شارەزوور/ ئاسان محەمەد