دۆخی عێراق جێگیر نابێت و ململانێكان لەژێر ناو و بەشێوەی جیاجیا نوێ دەبنەوە و بەردەوامن، هاوكات بەو هۆیەوە نەهامەتی عێراقییەكان درێژەی هەیە، ئەوان نە لە رێگای هەڵبژاردن و نە لە رێگەی ناڕەزایەتی و رژانە سەر شەقامەكان نەهامەتییەكانیان چارەسەر بوو، رەبیع جواری، شارەزای سەربازی و شرۆڤەكاری ستراتیجی لە دیمانەیەكی "وشە"، تیشك دەخاتە سەر داهاتووی عێراق و ئەگەری گۆڕانكاری لەدوای هەڵبژاردنەكانەوە.
*بڕیاری هەڵبژاردنی پێشوەختە دوای قوربانییەكی زۆری خۆپێشاندەران درا، دواجار بڕیار درا لە 10ی تشرینی دووەم بێتە سازكردن، تا چەند ئەگەری گۆڕانكاری لە پرۆسەی سیاسیدا هەیە؟
ئەگەر هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت، چاوەڕوان دەكرێ ساختەكاری تیادا بكرێت، چونكە تا ئەوكاتەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان و لایەنە چاودێرەكان بۆ پرۆسەكە سەر بە حزبە گەورە و باڵادەستەكان بن ئەوە هەیە، ئەگەر پرۆسەكە لە وادەی خۆی لە تشرینی دووەمی داهاتوو ساز بكرێت، پێم وا نییە خواستی عێراقییەكان پڕ بكاتەوە، بەپێچەوانەوە ساختەكاری لەلایەن حزبە گەورەكانەوە تیادا دەكرێت، راستە پرۆسەكە پشت بە كارتی بایۆمەتری دەنگدەرانەوە دەبەستێت، بەڵام هەر هێزە سیاسییە گەورەكان پێگە و پۆستە گرنگەكانی دەوڵەتی عێراق بەدەست دێنن، من لەگەڵ ئەو هەڵبژاردنە بەوشێوەیە نیم و لەگەڵ شۆرشێكی جەماوەریدام.
ئەوكاتەی میسر حوسنی موبارەكی گۆڕی لە رێگای راپەڕینێكی جەماوەریدا، خەڵكەكە هاتنە سەر شەقام و لە گۆڕەپانەكان مانیان گرت، ئەو ملكەچی داواكارییەكانی جەماوەر بوو، بۆچی ئێمە لە عێراق هەمانشت نەكەین، دەبێ هەموو هێزە سیاسییەكانی باڵادەستن بڕۆن، چونكە نوێنەرایەتیی گەلی عێراق ناكەن، ئەوان هەرخۆیانن دەستكەوت و پۆستەكان دەبەن و خەڵكەكەیش زۆر ماندووە و لە نەهامەتیدا دەژیت، وای لێ هاتووە بڵێین ئەوان لە سەدام حوسێن خراپترن.
گۆڕانكاری لە رێگای دەوڵەتەوە ناكرێت، ئەوەی گۆڕانكاری دروست دەكات گەلی عێراقە
*خۆپێشاندان و ناڕەزایەتییە جەماوەرییەكان لە بەغدا و ناوەڕاست و باشووری عێراق گەیشتە ئاستێك هێزە سیاسییەكان ترسێكی گەورەیان لا دروست بوو، لە شەقام چی رووی دەدا و چۆن كۆتایی هات؟
خۆپێشاندانە جەماوەرییەكان وەك بینیمان لەلایەن میلیشیاكانی سەر بە حزبە باڵادەستەكانی دەوڵەتی عێراقی كۆتاییان پێ هێنرا، چونكە ئەو ناڕەزایەتییانە كاریگەرییەكی گەورەیان بۆ سەر ئەو حزبانە هەبوو كە بەسەر دەوڵەت و فەرمانڕەوایەتی لە عێراق باڵادەستن، حزبی دەعوە دەڕوات سەدرییەكان دێن، ئەوان دەڕۆن یەكێكی تری سەر بە ئێران دێت، بۆیە ئەو راپەڕینە جەماوەرییەی لە عێراق رووی دا لەلایەن وڵاتێكی ناسراوی ناوچەكە و لە رێگەی حزبەكانییەوە سەركوت كرا، ئەمڕۆ ئەگەر بمانەوێ گۆڕانكاری بكەین، پێویستە گەلی عێراق هاوشانی و هاوكاری بكەن بۆ گۆڕینی ئەو رژێمە گەندەڵە، كە هیچ جیاوازییەكی لەگەڵ رژێمی سەدام حوسێن نییە، رەنگە لەویش خراپتر بێت.
*لەدوای 2003ەوە تا ئێستە عێراق سەقامگیری بەخۆیەوە نەبینیوە، هەرجار و قۆناغێك بەناوێكەوە ململانێ هەبووە، كێ لەپشت دۆخەكەیە و بۆچی نابێت عێراق سەقامگیر بێت؟
ئەوەی لە شەقامی عێراقی روودەدات لە دوای 2003ەوە، لە چەندان ناوچەی ئەو وڵاتە راپەڕین رووی دا، خەڵكی پارێزگا سوننەكان ناڕەزایەتییان بەرانبەر بە دۆخی خراپی عێراق دەربڕی و هاتنە دەرەوە، كەچی چەندان ناویان لێ نرا لەوانە بەعسی یان داعش یان قاعیدە و هیتریش، راستییەكەی دۆخەكە زۆر سەخت بوو، بەڵام ئەوكاتەی هەندێك لە وڵاتانی ناوچەكە یارمەتی هاتنی داعشیان بۆ عێراق و داگیركردنی سێیەكی رووبەڕی عێراق دا، لەوانە پارێزگا سوننەكان، وای لێ هات كە خەڵكی ئەو پارێزگایانە نەتوانن چیتر بێنە دەرەوە و داوای مافەكانیان بكەن، ئەوەیش بەهۆی ئەو تیرۆرەی لەلایەن دەوڵەت و ئەو وڵاتانەی ناوچەكەوە هات، ئەمڕۆ زۆرینەی گەنجانی ناوچە سوننەكان بە مادەی چواری تیرۆر تۆمەتبار كراون و لە زیندانەكانی دەوڵەتی عێراقن، لەوكاتەی ئەوان بۆ داوای مافی رەوای خۆیان و رزگاركردنی خەڵكەكانیان چوونە دەرەوە.
پێم وایە ئەمڕۆ دۆخەكە هەڵدەگەڕێتەوە، وەك ئەوەی لە پارێزگا سوننەكان رووی دا، لە پارێزگاكانی باشووریش روو دەدات، هەرئەوەیشە ئەمڕۆ لە بەسڕە و ناسڕییە و سەماوە و كوت و نەجەف و كەربەلا دەیبینین، بۆیە پێشبینی دروستبوونی شۆڕشێكی جەماوەری پێش هەڵبژاردنی چاوەڕوانكراو لە تشرینی داهاتوو دەكەم، راستییەكەی مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیران زۆر لاوازە لە لەناوبردنی ئەو میلیشیایانەی دەستیان بەخوێنی عێراقییەكانەوە سوورە، وەك بینیمان بەمدواییە لە بەغدا نمایشێكی گەورەی سەربازیان ئەنجام دا و هەڕەشەی گوێبڕینیان لە كازمی كرد، بۆیە وای دەبینم دەسەڵاتی میلیشیا و حزبەكان لەوەی دەوڵەت بەهێزترە، ئێستە لەسایەی دەوڵەتێكی قووڵدا تێپەڕ دەبین، كە تەنیا خواستی گەلی عێراق دەتوانێت لەناوی ببات، بۆیە گۆڕانكاری لە رێگای دەوڵەتەوە ناكرێت، چونكە ئەویش سەر بە دەوڵەتی ترە لە ناوچەكە، پێم وایە ئەوەی گۆڕانكاری دروست دەكات گەلی عێراقییە.
*پارێزگای نەینەوا یەكێكە لە قوربانیبەكانی سەردەمە جیاوازەكان، بۆچی؟، خەڵكی ئەو پارێزگایە باجی چی دەدەن و لەوێ چی روودەدات؟
ئەوكاتەی خەڵكی مووسڵ پێش 2014 خۆپێشاندانیان ساز كرد، ئەوانیان تاوانبار كرد، ژمارەیەكی زۆریان گیران، ئێستەیش نەینەوا لەلایەن میلیشیاكانی سەر بە ئێرانەوە داگیر كراوە و كەوتووەتە دەرەوەی دەسەڵاتی دەوڵەتی عێراقی، بۆ نموونە ئەمڕۆ رووبەڕووبوونەوە لەنێوان میلیشیاكان و پۆلیسی سەر بە دەوڵەت رووی دا، كە بەرپرسن لە پاراستنی ئاسایشی پارێزگاكە، دەپرسین ئاخۆ ئەو میلیشیایانە كاریان چییە لەناو دامەزراوەكانی دەوڵەت؟، ئەوەی لە نەینەوا روودەدات گۆڕانكاریی دیمۆگرافییە و تەنانەت بەرپرسانی نەینەوایش ناتوانن قسە لەگەڵ ئەندامێكی ئەو گرووپانە یان هەر كەسایەتییەكەی سەر بە حەشدی شەعبی یان میلیشیاكان بكەن، بۆ مێژوو دەیڵێم نەینەوا لەلایەن حەشدی شەعبی یان حەشدی سەر بە دەوڵەتی ئێرانییەوە پێشێل كراوە.
*هەرێمی كوردستان رووبەڕووی هێرشێكی مووشەكی هاتەوە، دوای ئەویش لە بەغدا گوشاری بودجەی خرایە سەر، بۆچی دەكرێتە ئامانج؟
هەموو كەسێك دەزانێت كێ فڕۆكەخانەی هەولێری كردە ئامانج، مووشەكەكان لەكوێ هاتن و كێ ئەو زانیارییانەی دا بۆ كردنە ئامانجی فڕۆكەخانەكە، هەموو پەنجەكانی تاوان ئاراستەی لیوای 30ی كرا، ئەوە راستییە، بەڵام بێدەنگییەك لەو بابەتەدا هەیە، من نازانم، لە عێراق بە بەردەوام كەسانی نیشتمانپەروەر دەكوژرێن یان چەند شوێنێك بۆردمان دەكرێت، بەڵام ناتوانین بڵێین كێ ئەنجامیان دەدات، راستییەكەی دەوڵەتی عێراق دەزانێ كێ ئەنجامیان دەدات، چونكە ناكرێ پێیان نەزانێت و ئێستە ئامرازەكانی تەكنۆلۆجیا زۆر پێشكەوتووە، بەڵام بەهۆی باڵادەستیی وڵاتێكی ناوچەكە و بەهۆی دەسەڵاتی گرووپە چەكدارەكانی ناتوانن راستییەكە بڵێن.
دووبارەی دەكەمەوە ئەگەر بمانەوێ گۆڕانكاری ریشەیی بكەین، دەبێت وڵاتانی گەورە لەگەڵمان بوەستنەوە و پێویستە بەهێز لە دەستی ئەو وڵاتە ناوچەییە بدرێت، چونكە دەسەڵاتەكانی لە هەر دەسەڵاتێكی تر لەناو دەوڵەتی عێراق و ئەمەریكایش لە عێراق بەهێزترە، بۆیە ئەگەر بمانەوێ گۆڕانكاری بكەین، پێویستە تەواوی گەلی عێراق بێنە دەرەوە، بە پارێزگا شیعە و سوننەكانیش، بۆ گۆڕینی ئەو حزبە گەندەڵانە، پێشم وایە ئەگەر هەڵبژاردن بكرێت، هەمان ئەو حزبە گەندەڵانە دەسەڵات دەگرنەوە دەست.