گرووپە نائاساییەكان كاری نایاسایی ئەنجام دەدەن، ئەوە ناونیشانێكی كۆنە و شوێن و كات نازانێت، زۆرینەی چالاكییە گوماناوییەكان بەجێ دەكەیەنن و مەرجەعیان ئەوانەن كە زیاترین پارەیان پێ دەدەن، لەو ناوچانە باڵادەستن كە حكوومەت تیایاندا لاوازە، لە عێراق كەمتر لە مانگێك ماوە بۆ هەڵبژاردن و پێویستی بە دۆخێكی سەقامگیر و ئارام هەیە، كەچی داعش و میلیشیاكان و پەكەكە، سێقۆڵی كار بۆ شێواندنی دۆخەكەن.
بڕیارە لە 10ی تشرینی یەكەمی داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختە لە سەرانسەری عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە بەڕێوە بچێت، تیایدا 3525 كاندید لە 44 هاوپەیمانیەتی و 267 حزبی سیاسی و سەربەخۆ بەشداری تیادا بكەن و كێبەركێ لەسەر 329 كورسی پەرلەمانی عێراق دەكەن.
شیعە بە پێنج هاوپەیمانی بەهێز دەچنە ناو هەڵبژاردنەوە، "رەوتی سەدر"ی سەر بە موقتەدا سەدر، هاوپەیمانی "فەتح"ی هادی عامری و هاوپەیمانی "دەوڵەتی یاسا"ی نووری مالیكی، كە هەردووكیان لە ئێرانەوە نزیكن، هاوپەیمانی "تەسحیح"ی ئەنجوومەنی باڵای ئیسلامی و رێكخراوی كاری ئیسلامی، هاوپەیمانی "هێزەكانی دەوڵەتی عێراقی"، بە سەركردایەتی عەمار حەكیم و حەیدەر عەبادی.
هەندێك لە سیاسەتوانان سوود لە داعش وەردەگرن و ئاراستەیان دەكەن
سوننە بوونەتە سێ هاوپەیمانیەتی، "هاوپەیمانیەتی تەقودم" كە سەر بە محەمەد حەلبووس،ی سەرۆكی پەرلەمان و نزیك لە كەنداو و ئەمەریكایە، هاوپەیمانی "عەزم"ی سەر بە خەمیس خەنجەر و محەمەد كەربولی، نزیك لە ئێران و میلیشیاكان و هاوپەیمانی "مەشرووع ئەلوەتەنی"، لە مووسڵ سەر بە ئوسامە نوجێفی، سەرۆك پەرلەمانی پێشووتر. هەرچی كوردە، جیا لە پارتی دیموكراتی كوردستان، كە بەتەنیا چووەتە ناو هەڵبژاردن، هاوپەیمانی نیشتمانی، كە یەكێتی نیشتمانیی كوردستان و بزووتنەوەی گۆڕان لەخۆ دەگرێت، هەروەها نەوەی نوێ و كۆمەڵی دادگەری و یەكگرتووی ئیسلامی كاندیدیان هەیە.
شێخ موزاحم ئەحمەد، گوتەبێژ بەناوی هۆزە عەرەبییەكانی ناوچە كێشەلەسەرەكان لەبارەی پێوەندی چالاكی ئەو گرووپە نایاساییانە بە هەڵبژاردنی عێراقەوە بۆ "وشە"، دەڵێت، جموجۆڵی دوایی داعش لە ناوچە كێشە لەسەرەكان كاریگەری بۆ سەر هەڵبژاردن هەیە، وەك دەبینین بەر لە هەڵبژاردن دەستیان بە هێرشەكانیان كرد و دوای هەڵبژاردنیش بەردەوام دەبن، ئەو هێرشانە زۆر دەبینین، چونكە داعش كۆنترۆلی ئەو ناوچانە دەكات، بەتایبەتی هێر ش دەكاتە سەر هێزەكانی عێراق و پێشمەرگە، ئەوانە ئاماژەن بۆ لاوازیی هێزە تەناهییەكان و هەوڵە هەواڵگرییەكان، جیا لەوە بازرگانییەكی سیاسییە، كە تا ئێستەیش هەندێك لە سیاسەتوانان سوود لە داعش وەردەگرن و ئەوانن كە ئاراستەیان دەكەن.
زیاتر گوتی، لەو ناوچانەی پێشمەرگەی تیادایە، هەڵبژاردنێكی پاك و ئاسایی لە ئاسایش و سەقامگیری دەبێت و ئەنجامەكان ئاسایی دێتە راگەیاند، چونكە دەسەڵاتدارانی هەرێم هەر لە زووەوە سووڕن لەسەر ئازادی دەنگدان كە هەر كەسێك ئازادە دەنگ بە كێ دەدات، بەڵام كێشەكە لەو ناوچانەی كێشەلەسەرە كە كەوتووەتە دەستی هێزەكانی عێراق و میلیشیاكانی ئێران، بەوەی گوشار بخرێتە سەر خەڵكەكە، زانیاریمان هەیە بەوەی میلیشیاكان و پەكەكە لە شنگال و دەشتی نەینەوا و رەشیدییە و رەبیعە و بەعاج و هیتریش گوشاریان خستووەتە سەر خەڵكەكە تا ئاستی هەڕەشەی كوشتن، ئەگەر دەنگ بەوان نەدەن.
لە ماوەی دواییدا راپۆرتەكانی هەواڵ باسی بوونی ژمارەیەك كاندیدیان كرد لە شنگال كە سەر بە پەكەكەن و ئەو حزبە دەیەوێ لەو رێگایەوە و بەناوی شنگالییەكان و كۆتای ژنانەوە خۆی بخزێنتە ناو پەرلەمانی عێراق، بەوەیش نوێنەرایەتییەكی سیاسی بە سوودوەرگرتن لە ناوچەكە هەبێت، ئەو گوتەبێژە روونی كردەوە، بەڵێ ئەوە راستە و لە ناوچەكانی شنگال و مەخموور و لە كەركووك و خانەقین و سلێمانیش هەیە، ژمارەیەك كاندید هەن لەلایەن پەكەكەوە پاڵپشتی دەكرێن و ئێستە بانگەشە دەكەن و سەردانی ناوچەكان دەكەن، لە ماوەی دوایی هەڕەشەیان لە هۆزە عەرەبییەكانی شنگال كردبوو، بەوەی كارتی دەنگدانیان رادەستی ئەوان بكەن.
"ئەوانەی رادەستكردنی كارتی دەنگدانیان رەت دەكەنەوە، لێپرسینەوەیان لەگەڵدا دەكرێ و لە ناوچەكە دەریان دەكەن، جیا لە هەڕەشەی كوشتن لەوانەی هانی خەڵكەكە دەدەن كارتی دەنگدانیان نەدەن بەوان، ئەوەمان بە نەتەوە یەكگرتووەكان و رای گشتی گوتووە، هەروەها ئەوەمان بە حكوومەتی عێراقیش راگەیاندووە، بەڵام ئەگەر حكوومەت نەتوانێ كۆنترۆلی ئاسایش و سەقامگیری ئەو ناوچانە بكات، چۆن دەتوانێت كۆنترۆلی شنگال بكات و هێزەكانی پەكەكەی لێ دەربكات، لەو كاتەی بوونی ئەوان نایاساییە و پێشێلكردنی سەروەریی عێراقە، بۆیە داوا لە حكوومەتی عێراق دەكەین بەر لە هەڵبژاردن رێككەوتنی شنگال جێبەجێ بكا و رێگە بە گەڕانەوەی پێشمەرگە بۆ ناوچەكە بدرێت، چونكە ترسمان هەیە كوشتار و راگواستن لە ناوچەكە دەست پێ بكەن"، حوێت وای گوت.
بەپێی زانیارییەكان حەوت كاندید لە بازنەی شنگال سەر بە پەكەكەن، ئەوان لە رێگەی هێز و قەوارەی نوێ و كۆنی ئێزیدییەوە كاندید كراون، بۆ بەدەستهێنانی كورسییەك لە شنگال و بۆ كۆتای ژنانیش كاندیدیان هەیە، كە 25%ی كورسییەكانی پەرلەمانی عێراق كە لە 329 كورسی پێكهاتووە بۆ كۆتای ژنانە، بەپێی سەرچاوەكان لە شنگال پەكەكە و گرووپی ئێزیدخان، دەستیان بە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن كردووە و كاندیدەكانیان لە كادرە پێشكەوتووەكانی پەكەكەن، بەڵام بەناوی گرووپی نوێ هاتوونەتە پێش.
هەرچی میلیشیاكانە، پێش رێكخستنەوەیان بەناوی حەشدی شەعبی تا ئێستەیش لە هەموو هەڵبژاردنەكانی عێراق سوودیان لە پارەی سیاسی و چەكی دەستیان و گوشاری راستەوخۆ بۆ سەر دەنگدەران وەرگرتووە، بۆ ناچاركردنی خەڵكەكە لە هەرشوێنێك لێی بن، بۆ دەنگدان بەوان و چوونی ئەو كەسانەی ئەوان پاڵپشتیان دەكەن بۆ پەرلەمان، ئەوەیش لە ژێر هەڕەشەی راگواستن و دەركردنیان لە ناوچەكانیان، ئەوەیش وای كردووە لە چەندان ناوچەی عێراق خەڵكەكە بە نائومێدییەوە سەیری هەڵبژاردن بكات.