هەموو ساڵێك رووسیا لە 9ی ئایاردا ئاهەنگی رۆژی سەركەوتن لە دووەم جەنگی جیهانی لە رێگەی سازكردنی نمایشێكی گەورەی سەربازی دەگێڕێت، بۆ ئەمساڵ ڤلادیمێر پوتین، سەرۆكی رووسیا ویستی ئاهەنگی ئەو جەژنە بكاتە دوو ئاهەنگ و سەركەوتنی لە شەڕی ئۆكراینایشی بخاتە سەر، سەركەوتنێك بەسەر ئەمەریكا و ناتۆ و رۆژئاوا، سەركەوتنێك ناسناوی قەیسەری زیاتر شایستە بكات و هەنگاوێكی تر لە سەردەمی یەكێتی سۆڤیەت نزیك ببێتەوە و بە دنیای بڵێت كە مافی لە خاكی وڵاتانی ناوچەكەیە و هێشتا ئەوان بەشێكی دانەبڕاون لە ئیمپراتۆریەتەكەی.
9ی ئایاری هەموو ساڵێك لە رووسیا بۆنەیەكی گەورە و بێ وێنەی نیشتمانییە، چاودێران پێیان وایە بۆ ئەمساڵ پوتین سوود لەو رۆژە دەبینێت بۆ راگەیاندنی دەسكەوت و سەركەوتنەكانی سوپاكەی لە ئۆكراینا.
دووەم جەنگی جیهانی تا ئێستەیش گەورەترین رووبەڕووبوونەوەی سەربازییە لە دنیا، ئەو جەنگەی لەگەڵ هێرشی ئەڵمانیا بۆ سەر پۆڵەندا لە ئەیلوولی 1939 دەستی پێ كرد و لە 1945 كۆتایی هات، دەیان ملیۆن كەس بە هاووڵاتی و سەرباز گیانیان لە دەست دا و هەر بەوهۆیەوە سەتان ملیۆنی تر ئاوارە بوون.
لەو جەنگەدا دوو بەرەی سەرەكی لە شەڕدا بوون، هاوپەیمانان و میحوەر، یەكێتی سۆڤیەتی ئەوكات لە بەرەی هاوپەیمانان بوو، كە لە كۆتای جەنگەكە بەسەر ئەڵمانیای نازی سەركەوتن، جیا لەوە زەرەرمەندترین وڵات بوو بەهۆی ئەوەی زۆرینەی جەنگەكە لەسەر خاكە فرەوانەكەی بەڕێوە چوو و ئەڵمانیا هەوڵی زۆری دا بۆ داگیركردنی.
كۆتای ئەو جەنگە بەوە هات كە ئەڵمانیای نازی لە ئایاری 1945 واژووی لەسەر نووسراوی خۆرادەستكردنێكی نامەرجدار كرد و ددانی بە دۆڕاندنی دانا، بۆیە ئەو نووسراوە یاساییە شەڕ و هێرش و هەموو كارێكی سەربازی لە ئەوروپا بەكۆتا هێنا، ئەگەرچی شەڕ لە دژی ژاپۆن، كە ئەویش بەشێك بوو لە بەرەی میحوەر لە پاڵ ئەڵمانیا، تا ئابی 1945 بەردەوام بوو.
واژووی خۆرادەستكردنی كۆتایی و فەرمیی ئەڵمانیا لە نزیك بەرلین لە درەنگانێكی رۆژی 8ی ئایاری 1945 كرا، كاتێك ئەڵمانییەكان لە سەعات 23:01 بە كاتی ناوخۆیی ئەو وڵاتە هەموو كارێكی سەربازی خۆیان وەستاند، كە دەكاتە دوای نیوەشەوی 8/9ی ئایار بە كاتی مۆسكۆ، بۆیە رووسییەكان و سربیا و بیلارووسیا لە 9ی ئایار ئاهەنگی رۆژی سەركەوتن دەكەنەوە، كەچی لە ئەوروپا و ئەمەریكا لە 8ی ئایار هەمان رۆژی سەركەوتن دەكرێتەوە.
رۆژی سەركەوتن جەنگێكی خوێناوی و دوورودرێژی كۆتا پێ هێنا، كە تیایدا زۆرینەی ماڵباتەكانی یەكێتی سۆڤیەت خۆشەویستێكیان لەدەست دا، بۆیە ئەوان ئاهەنگی سەركەوتن بە تامێكی تر دەكەنەوە، كەچی ئەوەندەی نەبرد، ئاهەنگی ئەو رۆژە بووە ئامرازێكی ئایدۆلۆجی بە دەستی دەوڵەت، كاتێك بۆ ماوەی دوو دەیە لە دوای جەنگەكە، 9ی ئایار لە یەكێتی سۆڤیەت پشووێكی نیشتمانی نەبوو، تەنانەت تەنیا لە شارە گەورەكان ئاهەنگی تیادا دەگێڕدرا.
لە ساڵی 1963 لیۆنید بریجینێڤ، سەرۆكی ئەوكاتی یەكێتی سۆڤیەت، سیاسەتی پیرۆزكردنی سەركەوتنی بەسەر ئەڵمانیای نازی بە مەبەستی بەهێزكردنی بنیاتی ئایدۆلۆجی پاشەكشەكردووی لە وڵاتەكەی و بۆ بەهێزكردنی هەستی نیشتمانی پیادە كرد، بۆیە سوودی لەو بۆنەیە بینی بە كردنی بە بۆنەیەكی نەتەوەیی و رێكخستنی نمایشێكی گەورەی سەربازی لە گۆڕەپانی سوور، ئەو 9ی ئایاری كردە رۆژێك و پشووێكی نیشتمانی.
لای خۆیەوە پوتین لە سەرەتای سەتەی 21، هەوڵی زیاتری بۆ بەهێزكردنی ناوەڕۆكی بۆنەكە دا، هەوڵی دا بیكاتە بەشێكی دانەبڕاو لە ناسنامەی نەتەوەیی رووسیا، بۆیە ئاستی ئاهەنگێڕانی بەو یادە فرەوانتر كرد، ئەگەرچی ساڵ دوای ساڵ ژمارەی شەڕوانانی جەنگەكە و شایەتحاڵەكان لەسەر رووداوەكانی لەوانەی زیندوون و دەتوانن بەشداری لە ئاهەنگەكە بكەن كەمتر دەبنەوە.
جیا لەوە لە 2020 رۆڵی گەورەی رووسیا لە شكاندنی نازیەت خرایە ناو هەمووارەكانی دەستووری رووسیا، جیا لەوە رێگری لە هاووڵاتییانی رووسیا كرا بە گومانخستنە سەر چیڕۆكی فەرمی مێژوویی حكوومەت لەبارەی سەركەوتنەكە، مێژوونووسان ئاماژە دەكەن كە چێرۆكی جەنگەكە وەك رووسیا باسی دەكات، بە گوێرەی سیاسەت و بەرژەوەندییەكانی ئێستە سوودی لێ دەبینرێت، گرنگی زیانە گیانییەكانی رووسیا لەو جەنگە كەم دەكەنەوە، لەو كاتەی بەپێی راپرسییەكان زۆرینەی رووسییەكانی ئێستە تەنیا شتێكی كەم لەبارەی جەنگەكە دەزانن، لەوانە ئەو جەنگە بۆ رووسیا كەی دەستی پێ كردووە، كە لە حوزەیرانی 1941 ئەڵمانیا هێرشی بۆ سەر رووسیا دەست پێ كرد.
لە 2014 لەگەڵ دەست پێكردنی كێشەی ئۆكراینا و نەمانی حكوومەتی سەر بە رووسیا لەو وڵاتە و هێرشی سەربازی رووسیا و كۆنترۆلكردنی هەرێمی كریمیا لە رۆژهەڵاتی ئەو وڵاتە، میدیاكانی رووسیا زیاتر باسی رۆڵی فاكتەری نیشتمانیان لە سەركەوتن بەسەر نازییەكان كرد، كاتێك حكوومەتی رووسیا وای بڵاو كردەوە راستڕۆی توندڕۆ لە ئۆكراینا گەیشتووەتە دەسەڵات، رووسیایش رۆڵی گەورەی هەیە لە سەركەوتن بەسەر فاشیەت.
لە 2020 لە كاتی بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆنا، رووسیا ئاهەنگی 75 ساڵوەگەڕی ئەو سەركەوتنەی بۆ كۆتایی حوزەیرانی ئەو ساڵە دوا خست، بەڵام ئەوكاتیش زیاتر لە 20 هەزار سەرباز و سەتان فڕۆكە و زریپۆش بەشداریان لە نمایشێكی گەورەی سەربازی كرد و نوێتری چەك و ئامرازی جەنگی رووسیای تیادا پێشان درا، هەموویشی بۆ ئەوە بوو كە قەبارەی هێزی رووسیا پێشانی دنیا بدات.
ئێستەیش دوای كەمتر لە دوو ساڵ لەو نمایشە رووسیا دەستی بە هێرشێكی گەورەی سەربازی بۆ سەر ئۆكراینا كرد بە بەكارهێنانی زۆرێك لەو كەرەستە سەربازییانەی ئەوكات پێشانی دنیای دا، مەبەستی رووسیایش وەك پوتین باسی كرد داماڵینی چەك و نازیەتی ئۆكراینا بوو، بەڵام بەو پێیەی هەڵمەتە سەربازییەكەی رووسیا شكستی هێنا لە گەیشتن بە ئەنجامەكانی بە خێرایی، ئەویش دەستگرتن بوو بەسەر كیێڤی پایەتەختی ئۆكراینا و لەناوبردنی حكوومەتەكەی تا 9ی ئایار، بۆیە ئەگەر رووسیا بیتوانیبووایە تا ئێستە دەستكەوتی گەورە لە هێرشەكەی دەستەبەر بكات، دەیتوانی جارێكی تر گیان بەبەر رۆژی سەركەوتن بكاتەوە و بۆ بانگەشەی زیاتر بەكاری بێنێت ئەو مۆركەیش لەسەر هێرشەكەی لابدات كە داگیركردنی وڵاتێكی ترە بە زەبری هێزی چەكداری، بەڵام ئەوەی لەسەر زەوی رووی دا تەواو شتێكی تر بوو.