د. خالید تەوەكولی مامۆستا و چالاكی سیاسیی لە رۆژهەڵاتی كوردستان لەو چاوپێكەوتنەدا بۆ "وشە" تیشك دەخاتە سەر گرنگییەكانی سەركەوتنی ریفراندۆم و دووپاتی دەكاتەوە، بەر لەوەی كورد لە باشووری كوردستان دەوڵەتی سەربەخۆ رابگەیەنێت، دەبێ بنەمای ئەو دەوڵەتە لەسەر سیستەمێكی دیموكرات رێك بخات و لەبارەی هەڵوێستی وڵاتانی ناوچەكە ئاماژە دەدات: "وڵاتانی ناوچەكە تەنیا مافی ئەوەیان هەیە بیروڕای خۆیان دەرببڕن و نابێ دەستێوەردانی كاروباری وڵاتی تر بكەن".
*باشووری كوردستان رۆژی 25 ی ئەیلوول بڕیار لەسەر چارەنووسی سیاسیی خۆی دەدات، گرنگی ئەو ریفراندۆمە لەڕووی نێودەوڵەتی و ناوچەیییەوە بۆ كورد چییە؟
ریفراندۆمی باشووری كوردستان لە كۆمەڵێك رەهەندەوە گرنگی هەیە، چونكە كورد بەسەر چەند وڵاتدا دابەش بووە و هەر ئاڵوگۆڕێكی ئەرێنی یان نەرێنی لە پارچەیەك دروست بێت، كاریگەری دەبێت لەسەر پارچەكانی تر و هەڵوێست و ئاستی داخوازی و زۆر شتی تریان گۆڕانی بەسەردا دێ. هەروەها گۆڕانی سنووری وڵاتێك بابەتێكی یەكجار گرنگە و دەتوانێ هاوسەنگی نێوان وڵاتانی ناوچە بگۆڕێ.
* بوون بە خاوەنی دەوڵەت و قەوارەیەكی سەربەخۆ بۆ پارچەیەكی كوردستان چ سوودێكی دەبێت بۆ هاووڵاتییانی ئەو بەشەی كوردستان؟ كوردستانێكی خاوەن دەوڵەت و وڵاتی سەربەخۆ چ جیاوازییەكی هەیە لەگەڵ كوردستانێك كە لكێندراو و هەرێمێكی بچووكە لە وڵاتێكی وەك عێراق؟
ورووژاندنی ئەو پرسە بەستراوەتەوە بەوەی بەرنامەكانی دوای سەربەخۆیی چی دەبێت، ئەوەی كورد خۆی قەوارەیەكی سەربەخۆی هەبێ ئارەزوو و ئامانجی هەرچی كوردە، بەڵام ئایا ئەو قەوارەیە دەتوانێ سوودی ببێ بۆ تاكی كورد كە دەكەوێتە ژێر دەسەڵاتی ئەو حكوومەتە، ئەمە بابەتێكە دەشێ چاوەڕوانی بین. هەبوونی قەوارەیەكی سەربەخۆ متمانە و باوەڕ بەخۆبوون لای تاكی كورد زۆر دەكات و لەوانەیە دڵسۆزانەتر كاروبارەكان ئەنجام بدەن. بەڵام چونكە بەشێكی زۆر لە تاكی كورد هاتوچۆی وڵاتانی دیموكراتیان كردووە، ئەستەمە بەبێ بەرنامەیەكی دیموكراتی و دوور لە گەندەڵی سوود بە هاووڵاتییان بگەیەنێت.
* بوون بە دەوڵەت هیچ كاریگەرییەكی دەبێت بۆ بەرزبوونەوەی پێگەی كورد لە رووی نێودەوڵەتییەوە، واتا كوردستان لە ئەگەری راگەیاندنی دەوڵەتی سەربەخۆ، پێگەی لەسەر ئاستی دنیادا چ ئاڵوگۆڕییەكی بەسەردا دێت؟
كوردستان ئەگەر وەك وڵاتێكی دەوڵەمەند و بەهێز خۆی وێنا بكات، كاریگەری زۆر دەبێت لەسەر وڵاتانی تر و پێگەی كورد بە گشتی لە پارچەكانی تریش گۆڕانی بەسەردا دێت. بۆ نموونە دەتوانین ئاماژە بدەین بە رۆڵی قەتەر لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەگەرچی وڵاتێكی بچووكە، بەڵام چونكە بەهێزە، لەگەڵ ئەمەریكا و سعوودیە و چەند وڵاتی تر ركابەری دەكات بۆ ئەوەی سیاسەتەكانی خۆی بەرەوپێش ببات. ئێران، توركیا و تەنانەت رووسیاش، بەرژەوەندیی خۆیان لەوەدا دەبیننەوە بچن بە هاوارییەوە و لەگەڵ قەتەر بەرەیەك دروست بكەن. بەڵام ئەگەر وڵاتێكی لاواز و نایەكگرتوو بێت و گەندەڵییەكانی بنەبڕ نەكات، دروستكردنی ئەو دەوڵەتە نەك كاریگەریی ئەرێنی نابێ، لەوانەیە دۆخەكە لەوەی ئێستە خراپتر بكات.
*بەڕێوەبردنی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی مافی هەموو نەتەوەیەكە، پێت وایە رێگریكردن لەو پرۆسە دیموكراسییە بەجۆرێك دووبارەكردنەوەی ئەو ستەم و داگیركارییە نییە كە بە درێژایی سەت ساڵی سایكس-پیكۆت بەرامبەر ئەو نەتەوەیە كراوە؟
وڵاتانی ناوچەكە تەنیا مافی ئەوەیان هەیە بیروڕای خۆیان دەرببڕن و نابێ دەستێوەردانی كاروباری وڵاتی تر بكەن. ئەگەر وابێ كارەكان بەرەو خراپی دەڕوا و ئەو دەستوەردانانە لە بەرژەوەندیی هیچ لایەك نابێت، باشترە نەتەوەكان خۆیان چارەی خۆیان بنووسن و بەپێی بەرژەوەندیەكانیان هەڵسوكەوت بكەن، ئەگەرنا گرفت بۆ هەموو لایەك دروست دەبێت.