گوتەبێژی پارتی: زۆر موراعاتی یەكێتیمان كردووە وەك حزب نەك كورسیی پەرلەمان

مەحموود محەمەد كە هاوكات گوتەبێژی پارتیشە، دووپاتی دەكاتەوە كە حزبەكەی تا ئاستی نووسینی هەموو مافەكان لەگەڵ دڵنیاییدانە بە پێكهاتەكانی ئاینی و نەتەوەیی هەرێمی كوردستان و كەركووك و دەڵێ، "ئەنجوومەنی ریفراندۆم وردەكاریی مافی پێكهاتەكان لەگەڵیاندا شی دەكاتەوە و وا دەكەین هەمووان بێنە پاڵ ریفراندۆم".

لەناو كورددا دژایەتی سەربەخۆیی شتێكی تازە نییە، لەو سەردەمەی شێخ مەحموود خەریكی دامەزراندنی دەوڵەتی كوردستان بوو، ئەوانەی ئەوكات خۆیان بە ڕۆشنبیر دەزانی، بەشێكیان دژایەتی شێخ مەحموودیان دەكرد و پڕوپاگەندەی نەرێنییان بڵاو دەكردەوە، كەواتە ئەمە هەر هەبووە و بەشێكە لەو هۆكارانەی نەیهێشتووە كورد ببێتە خاوەنی دەوڵەت، بەڵام ئێمە مامەڵە لەگەڵ هەڵوێستی فەرمی دەكەین، ئەوەی بە ئاشكرا دژایەتی ڕیفراندۆمی كردبێ لەناو حزبەكان تەنیا كۆمەڵ و گۆڕانن، لایەنەكانی تر هەمووی پێكەوە بڕیارمان دا بە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانیشەوە. لە كۆبوونەوەكانی مەكتەبی سیاسیی پارتی و یەكێتی بەردەوام ئەوەیان دووپات كردووەتەوە كە لەگەڵ ڕیفراندۆم و سەرخستنی پرۆسەكە و ڕێكخستنی زەوینەن بۆی، بەردەوام ئەوەیان باس كردووە ئەو ئاستەنگانەی هەن بە هەردوو لامانەوە هەوڵ بدەین چارەسەریان بكەین، بەڵام ئەوەی دەبیسترێ، ئێمەش بە نیگەرانییەوە سەیری هەندێ هەڵوێست و وتار و لێدوان دەكەین.

تا ئێستە ئەوەی ئێمە لەگەڵ جێگری سكرتێری گشتیی یەكێتی و بەرپرسی دەستەی كارگێڕی و مەكتەبی سیاسی دانیشتووین، هیچ ئاماژەیەك نییە كە كێشەیەك هەبێ تا ئێمە بیر لە پلان بی بكەینەوە، بەتایبەت دوای ئەوەی هیچ مەرجێك بۆ كاراكردنەوەی پەرلەمان نەماوە، بۆیە لە دوا كۆبوونەوەی هەردوولا یەكێتی گوتیان ئیتر هیچ بیانوویەك نەماوە بۆ ئەوەی پەرلەمان كارا نەكرێتەوە، هیچ بیانوویەكیش نییە لەسەر دروستكردنی نیگەرانی لە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم.

لێرەدا كەموكوڕییەكە لە پارتی نییە، پارتی كۆبوونەوە لەگەڵ مەكتەبی سیاسیی یەكێتی دەكات، لە دوا كۆبوونەوە گوتیان ئەمانە بڕیاری هەموو یەكێتی نیشتمانییە، ئەوان گوتیان لە مەكتەبی سیاسی باسی دەكەین و لە ئەنجوومەنی سەركردایەتیی دەیكەین بە بڕیار، لە نێوان دوو كۆبوونەوەی ڕابردوو هەردوولا كۆبوونەوەیەك لەگەڵ هێرۆ خانیش كراوە، لە پرسی كاراكردنەوەی پەرلەمان ئەویش هاوڕایە و گوتوویەتی بەهانە نەماوە بۆ گۆڕان. بەگشتی كاتێك ئێمە لەگەڵ مەكتەبی سیاسیی حزبێك دادەنیشین دواتر بڕیار نادەن، ئەمە تاوانی پارتی نییە، ئەگەر پارتی كەسانێكی بناردایە كۆبوونەوە كە توانای بڕیاریان نەبێ، ئەوكات كەموكوڕی لە ئێمە دەبوو، بۆیە ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پێكهاتە و شێوازی كاركردنەوەی لەناو یەكێتیدا هەیە و بە دڵنیایییەوە ئەمەش هەندێك گرفتی دروست كردووە.

تەنیا ماوەتەوە كاتەكەی دیاری بكرێت، بۆ ئەوەی بزانرێ چ ڕۆژێك دەستبەكار ببنەوە، هەڵبژاردنی ناوخۆیی گۆڕان كاتەكەی دواخستووە كە ئەو تەواو بوو، ئیتر هەنگاوەكان بە تەواوی دەست پێ دەكەین تا كاتێك بۆ كاراكردنەوەی پەرلەمان دیاری بكەین.

پێشبینی ئەوە دەكرێ، چونكە بەشی هەرەزۆری سەركردایەتی تازەی گۆڕان ئەو خەڵكەن لە كۆڕی خەباتدا بوون، ڕێكخەری نوێی گۆڕان ئەم هەموو ئەزیەت و ئازارەی كە پێی گەیشتووە لە ئەنجامی خەبات و تێكۆشان بۆ سەربەخۆیی كوردستان بووە، 40 ساڵە بەو حاڵەوە دەژی، بەڵام ئومێدی هەر بەرنەداوە، كاتێك كەسێك تەمەنێك لە خەبات و سیاسەتكردن بەسەر دەبات، هەست بە بەرپرسیارێتی زیاتر دەكات.

بەڵام ئێمە دژی ئەوە نین گەنج لە سەركردایەتیی حزبەكاندا هەبن، یان لە سەركردایەتی بەشێك لە پرۆسەی سیاسیدا بن، لەوانەیە كەسێك تەمەنیشی هەبێ، بەڵام هەرزەكارانە ڕەفتار بكات یان كەسێكی كەمتەمەن زۆر پڕ ئەزموونانە بیر بكاتەوە، بۆیە ئێمە و لەوانەیە خەڵكی كوردستانیش پێشبینی دەكەین، ئەو ستافە تازەیەی سەركردایەتیی گۆڕان لەگەڵ دۆخی ناوخۆیی و ناوچەكە و نێودەوڵەتی مامەڵە بكەن، تا بە هەمووان بتوانین ڕووبەڕووی ئەو هەڕەشانە ببینەوە كە ڕووبەڕووی كوردستان دەبێتەوە و شانی بدەینە بەر و ڕێگەچارە بدۆزینەوە و بۆ هەموو ئەگەرەكان خۆمان ئامادە بكەین.

ئێمە ئەگەر بە دامەزراوەیی كار بكەین، چ دەزگەیەك وادەی هەڵبژاردنەكان دیاری دەكات، ئەمە دیارە كە دەبێ سەرۆكی هەرێم وادەكە دیاریی بكات و ئەمەیشی كردووە كە وەك ئەركێكی یاسایی لەسەر شانیەتی، ئەگەر ئەوان بیانەوێ كۆمیسیۆنیش پەك بخەن، ئەمە نیشانەیەكی ڕوونە كە چۆن دژ دەبن بەرامبەر بە ڕیفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان.

بۆ نا، ئەم دوو حزبە هی ئەم وڵاتەن، لە كاتی زۆر تەنگانە و ناخۆشیشدا لە سەردەمانێك پێكەوە بووین، جیاوازیمان لە بۆچووندا هەیە لە چارەسەری كێشەكان و چۆنیەتیی بەڕێوەبردن، بۆ ناكرێ ئێمە لەگەڵ جیاوازییەكانیش پێكەوە هەنگاو بنێین، بۆ ئەمەش داوامان لێ كردوون پێكەوە گفتوگۆ و كۆبوونەوە بكەین، كێشە لە نێوان هەموو حزبێك پەیدا دەبێ، بەڵام كێشەكان دەبێ لە كۆتادا بە دانیشتن و گفتوگۆ چارەسەر بكەین، بە ڕقهەڵگرتنی بەردەوام، سیاسەت ناكرێ.

ئێمە گفتوگۆیان لەگەڵدا دەكەین، هەموو ئەو كێشانە دەتوانین بە گفتوگۆ چارەسەر بكەین، دڵنیایییەك بدەین بە دراوسێكانمان كە دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان كاریگەریی نەرێنی بۆ ئاسایشی ئەوان نابێ. لە كاتی ڕاگەیاندنی فیدراڵیش ئەوان جۆرێك لە نیگەرانییان پێشان دا و ڕازی نەبوون، بەڵام كە فیدراڵی ڕاگەیەنرا و ئاسایشی ئەوان چەند جار زیادی كرد، ئەگەر ببینە دەوڵەتی سەربەخۆ بەرپرسیاریەتیمان زیاتر دەبێ لە سنوورەكانمان، كەواتە دەتوانین بڵێین ئاسایشی ئەو وڵاتانە زیاتر پارێزراو دەبن بە هەبوونی دەوڵەتی كوردستان، ئەو ترسانەی كە دەیانەوێ لە كوردستان بڵاوی دەكەنەوە، لای ئێمە پرسیارە بۆ ئێران دەبێ ڕێگر بێ لە بەردەم سەربەخۆیی كوردستان؟. 

ئەگەر شیعە هاومەزەوی ئەوانن و دەسەڵاتی عێراقیان بەدەستەوەیە، ئەمە جۆرێك لە جێگیری و پێخۆشبوون بۆ ئەوان دروست دەكات، خۆ كوردیش دۆستی ئەوانە و ساڵەهای ساڵ هاوسەنگەر بووین لە دژی دیكتاتۆرییەت، كەواتە چی باشترە كەسێك دراوسێیان بێ، دۆستیان بێ و هەستیان پێ بكات، هەندێك چاكەی لەگەڵ كورد كردوویەتی بەردەوام كورد لەبەرچاوی دەبێ، بۆیە پێشبینی دەكەین ئێرانیش لەو بابەتە هێندە توندوتیژ نەبێ، چونكە سەردەمەكە هی گفتوگۆیە و كێشەكانیش بەو شێوەیە چارەسەر دەبن، كوردیش بە چاوسووركردنەوە پەشیمان نابێتەوە، كورد بە تەعریب و ئەنفال و خاپووركردنی چوار هەزار 500 گوند و كیمیاباران وازی لە مافەكانی نەهێنا، بەدڵنیایییەوە بە ئاوگرتنەوە و سنوور داخستنیش واز لە مافەكانی خۆی ناهێنێت.

ئێمە نازانین ئەگەر بە گفتوگۆ چارەسەر نەكرێ و ئەو دڵنیایییەی ئەوان دەیانەوێ و ئەوانەی بەرژەوەندی ئێمە و ئەوانە نەك كۆبوونەوەیەك با دەیان كۆبوونەوە لەسەر ئەو بابەتە بكرێ، هەموو پرسەكان كە گرنگن لە نێوان ئێمە و ئەوان گفتوگۆی لەسەر بكرێ، بۆچی دەبێ ڕێك نەكەوین؟ گرفتێك باوەڕ ناكەم هەبێ كە نەكرێ چارەسەری بكەین.

پێویستە لێكدانەوە بۆ هەڵوێستی توركیا بكەین، توركیا وەك توركیای 50 ساڵ پێش ئێستە نییە، توركیای پێشوو كاریگەری لەسەر دانوستاندنەكانی ئێمە لەگەڵ حكوومەتەكانی عێراقیش هەبوو، زۆرجار تووشی كێشەیان كردووین، ئەوان هەر ددانیان بە كورددا نەناوە، بەڵام چەند ساڵێكە حزبێك لە دەسەڵاتدایە یەكەم ئیسلامییە، دووەم باوەڕی بەوەیە لە ناوچەكە نەتەوەیەك هەیە بەناوی كورد، سەرۆكی ئەو حزبە لە ئامەد گوتی، كێشەیەكمان هەیە بەناوی كورد و دەبێ چارەسەر بكرێت، لایەنە ئیسلامییەكەش دەبێ لەو بابەتە ڕۆڵ ببینێت، ئەو فەرموودەی دەڵێ، ئەوەی مسوڵمان بۆ خۆی پێی خۆشە، دەبێ بۆ براكەیشی پێی خۆش بێ. دەبێ ئاكپارتی خۆی لە كوێ ئەو فەرموودەیە  ببینێتەوە، ئەگەر هاتوو دژایەتی مافی كورد بكات، هەم لایەنی دیموكراتیی و هەم لایەنی ئیسلامی لەگەڵ هەندێ وڵات و هەندێ حزب دەبێ كاریان لەسەر بكرێ، هاوكات توركیا لە ڕووی ئابووری و كۆمەڵایەتی و كولتوورییەوە كۆمەڵێك بەرژەوەندی زۆر گەورە لە نێوانماندا هەیە. بۆ وڵاتانی عەرەبیش هەمان شتە. بەشێك لە وڵاتانی عەرەبی گەیشتوونەتە ئەو باوەڕەی كە هیچ لە وڵاتانی عەرەبی كەم نابێتەوە ئەگەر وڵاتێك هەبێ بەناوی دەوڵەتی كوردستان. 

هەندێك عەرەب و لایەنی تر، خەڵك بەوە دەترسێنن كە ئیسرائیلێكی تر دروست دەبێ، ئیسرائیل نە هاوسنووری ئێمەیە، نە هاونیشتمانی و هاوزمانی ئێمەیە، ئەگەر بە بنەچەش بێ، جوو لە سامییەكان نزیكن لەگەڵ ئەوان لەیەكتر نزیكن نەك لەگەڵ ئێمە، جگەلەوەش ئێمە هیچ بەرژەوەندیمان لە دژایەتی وڵاتانی عەرەبی نییە، بەردەوام پشتیوانی دروستبوونی دەوڵەتی فەلەستینمان كردووە، بەڵام لەوانەیە وەك هەندێك دەوڵەت، نەمانگوتبێ دەبێ ئیسرائیل بخەینە دەریاوە.

بە پێچەوانەوە ئەوەی باس دەكرێ ئەو گرفتانەیە كە بەغدا بۆ كوردی دروست كردووە، لە سەردەمی حوكمڕانی سوننە كوردستان كیمیاباران و ئەنفال كرا، لە 2003یش كە شیعە دەسەڵاتیان گرتە دەست هەست بە جیاوازییەكی ئەوتۆ ناكرێ، ئەوان ئامادە نەبوون جۆرێ سوێند خواردن لەكاتی وەرگرتنی پۆستەكانی حكوومەت وەك خۆی بخۆن و بەشێوازی شیعە سوێندیان خوارد، لەوانە ئیبراهیم جەعفەری، مالیكی قووت و شیری منداڵانی كوردستانی بڕی، عەبادی شتێكی لەو باشتری نەكرد، بۆیە ئەگەر بەغدا بیەوێ كاغەزی سپیمان بداتێ تا داواكانمانی لەسەر بنووسین، ئەوا لەسەر كاغەزەكە دەنووسین "ببین بە دوو دراوسێی باش".

ڕیفراندۆم وەك هەنگاوێكی شەرعی و یاسایی بۆ سەربەخۆیی كوردستانە، ئەمە بڕیاری كۆتای ئێمە و حزبەكانی ترە، دەمانەوێ كوردستان لە ڕێگەیەكی دیموكراسییانە و سەردەمییانەوە هەنگاو بنێ بۆ سەربەخۆیی نەك بە توندوتیژی و خوێنڕشتن، دوای ڕیفراندۆم كۆمەڵێك هەنگاو پێویستە لەگەڵ عێراق قسەی لەسەر بكەین، دوای ڕیفراندۆم گفتوگۆ دەكەین چۆن سەربەخۆیی ڕابگەیەنین، نەك بۆ ئەوەی چۆن لە عێراق بمێنینەوە.

ئەمە بەشێكە لە دروستكردنی چەواشەكاری، بە یاسا ئێمە تا ئێستەیش بەشێكین لە عێراق، تا بەشێكیش بین لە عێراق لە پرۆسەی سیاسی دانابڕێین و ئیش دەكەین، ئەی لە پرۆسەی سیاسی عێراق نەبین چۆن لەگەڵیاندا گفتوگۆ بكەین، هەندێك شتیش هەیە دەمانەوێ لە گۆڕانكارییەكانی بەشدار بین، یەك لەوانە یاسای هەڵبژاردنی عێراقە، ئەم یاسایە نەگۆڕێ كورد بەشداریش بێ لە هەڵبژاردن هیچ كاریگەرییەكی نابێ، بۆیە تا ئەوكاتە لەگەڵ عێراقین بەشداری هەموو پرۆسەكە دەكەین و مافی خۆمانە و مومارەسەی دەكەین، ئەگەر باسەكە ئەوەیە كیانمان تۆمار كردووە لە كۆمیسیۆن، مانای ئەوە نییە سوێندمان خواردووە تا كۆتا لەگەڵ عێراقدا بین، بەڵكو وەك هەموو حزبەكانی تری كوردستان ئێمەش ناومان تۆمار كردووە، ئەگەر یاسای هەڵبژاردن گۆڕانكاری تێدا بكرێ، بەشداری هەڵبژاردنیش دەكەین، با تا ئەوكاتەی دەبین بە دەوڵەت، پەرلەمانتارەكانمان لەناو پەرلەمانی عێراق باسی سەربەخۆیی كوردستان بكەن.

وای دەبینین گۆڕانكاری لە یاساكە نەكرێ، بەشداریكردنمان بەخۆڕایییە، چونكە بەپێی ئەو یاسایە كەسێك لە پارێزگاكانی باشوور بە 400 دەنگ دەبێتە پەرلەمانتار و لە كوردستانیشدا بە 17 هەزار دەنگ، ئەمە ستەمە لە كورد كراوە، هیچ ئامارێك لە بەردەست نییە و زۆرینەیەك بەردەوام بۆ حزبە ئیسلامییەكانی شیعی دابین كراوە، ئەم زۆرینەیە چەند هەڵبژاردنیش بكرێ بۆ ئەوان وەك خۆیەتی.

بە دڵنیایییەوە جیۆپۆڵەتیك كاریگەریی زۆری هەیە و ئەمە نایەتە شاردنەوە كە بەشێك لە دواكەوتنی پرۆسەكە بۆ ئەو پرسە دەگەڕێتەوە تا زەوینە خۆش بكرێ و دۆخی جیۆپۆڵەتیك نەمانخنكێنێت، ئێمە پێویستمان بە وڵاتانی دەرەوەیە، پێویستمان بە وڵاتانی زۆر دوورتریش هەیە، بەڵام لە ڕێی ئەو وڵاتانەی لە دەوروبەرمانن، بەشێك لەو كێشانەی جیۆپۆڵەتیك ئەوەیە كە ئەو وڵاتانەی دراوسێی باشووری كوردستانن ئەو وڵاتانەن كە بەشێكی كوردستان لەناو سنوورەكانیاندان، بۆیە بەردەوام پارێزبەندییان هەیە لەوەی باشووری كوردستان دەوڵەت ڕابگەیەنێ كاریگەری لەسەر كوردانی ناو وڵاتەكانیان بكات، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی دنیا هەمووی لەسەر بەرژەوەندییە، ئەگەر وڵاتێك دژی ئێمە بێ، دەبێ هەندێك بەرژەوەندی خۆی لێك دابێتەوە بۆیە دژە، ئەگەر ڕەزامەندیش بێ، دەبێ لەگەڵ بەرژەوەندی ئەودا بێ بۆیە پشتیوانە، ئێمە بەرژەوەندیمان لەوەدایە دەوڵەتێكمان هەبێ، كەوایە دنیا دنیای بەرژەوەندیییەكانە، بۆیە دەبێ بەرژەوەندییەكانی خەڵك و بەرژەوەندی خۆمان دیاری بكەین. 

لەم قۆناغەدا بەرژەوەندی كوردستان ئەوەیە لە ڕووی نەتەوەیی و نیشتمانییەوە سەربەخۆ بین، ڕەنگە وڵاتێك كە پشتیوانیمان دەكات بەرژەوەندی لە شتێكی تردا بێ بۆیە پشتیوانیمان دەكات، ئەوانەیشی دەترسن بە دروستبوونی دەوڵەتی كوردستان، مەترسی بۆ بەرژەوەندیییەكانیان دروست دەبێ، دەبێ ئەو ترسەیان بە گفتوگۆ لێ بڕەوێنینەوە و بۆیان بسەلمێنین ئێمە نابینە مەترسی و هەڕەشە بۆ هیچ دەوڵەتێكی دەوروبەرمان.

دنیا گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، پێشكەوتنی تەكنەلۆجیای دنیا وای لێ هاتووە، ئەگەری ئەوە هەیە ئێمە ئەگەر نەتوانین لەسەر دەریاش بین، دەتوانین ئابووری خۆمان دروست بكەین، هەم خزمەتی خۆمان و هەم خزمەتی دەوروبەرمانی پێ بكەین، توانای ئێمە لە ڕووی تەكنیكی و تەكنەلۆجیا و ئابوورییەوە وای كردووە نەبوونمان لەسەر دەریا زۆر كاریگەری نەبێت. 

لەوانەیە ئەمە بەشێكی زۆری ئومێد بێ، بگەین بەو شوێنە بۆ ئەوەی هێندە ناچاری ناز ڕاگرتنی ئەم و ئەو نەبین لە داهاتوودا، لەلایەكی ترەوە ئێمە دژی بەرژەوەندییەكانی خەڵكی ڕۆژئاوای كوردستان نین، بەڵكو لەگەڵیانین بۆ سەركەوتنیان، یەكێك لە كێشەكان لەگەڵ پەیەدە ئەوەیە پێمان گوتوون لەگەڵ ڕژێمی سووریا خۆتان یەكلا بكەنەوە، چۆن ئێمە لە سەردەمی سەدام و پێش سەدام كۆمەڵێك بەڵگەنامەمان بە حكوومەتەكانی عێراق واژوو كردووە تا مافەكانمان بەدەست بێنین، ئەوانە هەموو جار لە دانوستاندنەكانی داهاتوو ڕۆڵیان بینیوە و دەبوونە بنەما بۆ گەشەپێدانیان، پێمان خۆش بوو بەو شێوەیە بێ رۆژئاوای كوردستان، بەڵام ڕەنگە كاریگەری هەندێك حزبی تر لەسەریان نەیهێشتبێ بەو ئاراستەیە بچن، ئەوەندەی پێمان كرابێ، لە ڕووی سیاسی و دیپلۆماسییەوە هاوكاریمان كردوون و بەشێكین لە پشتیوانیان بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی خۆیان. بەڵام ئێمە ئێستە لە چوارچێوەی كوردستانی باشوور جموجۆڵ و ڕیفراندۆم بۆ سەربەخۆیی دەكەین نەك لە شوێنی تردا.

نیگەرانی ئێمە لە بەرامبەر ڕۆژئاوا بەشێكی بەهۆی ئەو هەڵوێستانەیە كە لە حزبی فەرمانڕەوا لەوێ ڕوو دەدات، لە گۆڕانكاریی ناوەكان و پڕۆژەكانیان و دۆستایەتیكردنیان لەگەڵ هەندێ لایەن، بەشێك لەو پڕۆژانەی هەن وەك پێویست جێی خۆی نەگرتووە، میلەتێك لەوێ هەیە كوردن و كەس ناتوانێ نكۆڵی لێ بكات، نە ڕژێمی داهاتووی سووریا و نە دەوڵەتانی داهاتووش دەتوانن نكۆڵی لێ بكەن.

ئێمە لە سەرەتای دروستبوونی بزاوتەكە لە ڕۆژئاوا، ڕۆڵێكی زۆر گرنگمان بینی هەم لەگەڵ توركیا و هەم لەگەڵ وڵاتانی تر، ئەو زەوینە خۆشكردنانە بە ئاسانی نەدەهات، بەشێك لە خەڵكی تر مامەڵەی لەگەڵ نەدەكردن بە بیانووی ئەوەی سەربە حزبێكن كە دژی توركیایە، بەڵام ئێمە هەوڵی زۆرمان دا و هەوڵەكانمان جێی خۆی گرت، بەشێك لە حزبەكانی ڕۆژئاوا ئەو ڕاستییە دەزانن، تەنانەت ئەو هەوڵانە بۆ ڕێكخستنەوەی كوردانی ڕۆژئاوا لە میانەی كۆبوونەوەی هەولێر و دهۆك هەمووی بەو ئاراستەیە بوون، لایەنەكانی دەرەوەیش ئەوانیان قبووڵ بێت.

ئێمە ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەوانیش قسەمان كردووە، بەڵام ئەو حزبانەی ئەوان بە دروستكراویان دەزانن، زۆر لە پێش ئەوان دروست بوون، پارتی دیموكراتی كوردستانی سووریا ڕیشەیەكی زۆر دوور و قووڵی هەیە، هەندێ حزب هەیە زۆر لە پێش پەیەدە و پەكەكەوە دروست بوون، بۆیە ئەوانە حزبی دروستكراوی ئێمە نین، حزبی هاوپەیمانی ئێمەن، ئەوە ڕاستە وەك چۆن پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێران و ئێمە و پارتی دیموكراتی كوردستانی توركیا و سووریاش سەرەتا لە مێژووی نیزیكی یەكدا دروست بوون، ئەمانە حزبی كۆنن، ئێمە هیچ كات نەمانویستووە پێوەندی ئێمە لەگەڵ پەیەدە لە ڕێی حزبەكانی تری كوردستانی ڕۆژئاوا بێ، بەڵكو ڕاستەوخۆ بووە، بەڵام ئەوان نە ئەو حزبانەیان قبووڵە نە سیاسەتی ئێمەیشیان قبووڵە، كێشەكە لەوەدایە. بۆ توركمانەكان بە هەمان شێوە حزبی توركمان هەیە پێش ئەوان دروست بوون، ئەوان زۆر لەمێژ نییە بەرەی توركمانییان دروست كردووە، ئێمە وەك واقیعبینی سەیری ئەو حزبانەمان كردووە، بەڵام ئەو كاتانەی زۆر دژی كوردستانیش بوون، ئێمە دوور لە چاوی میدیاكان كۆبوونەوەمان لەگەڵدا كردوون.

لە پێوەندی نێوان حزبەكان هەڵبەز و دابەز هەیە، كێشە هەبووە و خەڵكی تریش ویستوویەتی كێشە دروست بكات، لە سەرەتادا ئەو سیاسەتەی پەكەكە هەیبوو دروست نەبوو، لە خزمەتی خۆشیاندا نەبوو، بەڵام لەم دواییە كە پرۆسەی ڕیفراندۆم دروست بوو، ئەوان پشتیوانی ڕیفراندۆم دەكەن، ئەمە بەشێكە لە هەوڵدانی خۆیان بۆ ڕاستكردنەوەی هەندێك هەڵەی پێشوو، ئومێد دەكەین هیچ گرژییەك ڕوو نەدات، ئەمە نە لە بەرژەوەندی ئەوان و نە هی ئێمەیە. دەبێت هەموومان ئامانجمان بەرژەوەندی كوردستان بێت. هیوادارین هیچی تر گرژی روو نەداتەوە.

كەواتە بۆ هەوڵ نادەن لەگەڵ بەرەی توركمانی یان مەسیحییەكان بە كردەیی یان نووسین دڵنیایان بكەن لە داهاتوویان لە دەوڵەتی كوردستاندا بۆ ئەوەی دڵنیا بن و پشتیوانی ڕیفراندۆم بكەن، خۆ ئەوان هەر ئەو داوایەیان هەیە؟

چ توركمان و كلد و ئاشووری و سریان و عەرەب، هیچ مەترسی نین لەسەر دەوڵەتی كوردستان، بە پێچەوانەوە چەندی ئێمە مافەكانی ئەوان دابین بكەین، جێگیری و جوانی بۆ كوردستان دروست دەبێ، لە شوێنێكی وەك كەركووك دەكرێ فۆڕمێكی تایبەت بدۆزینەوە چۆن حكوومەت ئەوێ بەڕێوە ببات، ئەمانە هیچ زیان بە مافەكانی ئێمە ناگەیەنن، لیژنەی سەرپەرشتی ڕیفراندۆم ئەو كارە لە ئەستۆی دەگرێت لەگەڵ نەتەوە و پێكهاتە ئاینییەكان گفتوگۆ بكەن، بۆ بەرچاوڕوونیش ئەوكاتەی لیژنەی نووسینەوەی پڕۆژەی دەستوور دامەزرا، پارتی نوێنەرەكانی خۆی ڕاسپارد دەستیان كراوە بێ لە دابینكردنی مافەكانی نەتەوە و ئاین و ئاینزا جیاجیاكان كە لە كوردستان دەژین، تا مافی خۆبەڕێوەبەری و ئۆتۆنۆمیش. ئێمە لاسایی عەرەبی عێراق ناكەین، ئەوەی عەرەب نەبێ سوننە نەبێ ناتوانێ لەگەڵیاندا بژی، ئێستەش خەریكە ئەوە دێتە ئاراوە، ئەوەی عەرەب نەبێ و شیعە نەبێ ناتوانێ لەگەڵیان بژێت.

ئێمە نەرمی لەسەر ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان نانوێنین، مەگەر شارێك یان شوێنێك زۆرینەیان دژی سەربەخۆیی كوردستان دەنگ بدەن، دەنا ئەو ناوچانە دەبن بە بەشێك لە دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان.

خەڵكە بە تەمەنەكەی كوردستان لەگەڵ ئەو حاڵەتانە ژیاون، حەرەس قەومی و جەیشی شەعبیمان بینیوە، ئەوانیش هەر بە فتوایەك دروست بوون، جا فتواكە لە مەرجەعێكی ئاینی بێ یان سیاسی، بە یاساییش كرابوون، توانای دەوڵەتیان لە بەردەست بوو، عەلی كیمیایی هەموو دەسەڵاتێكی هەبووە بۆ كوشتوبڕی خەڵكی كوردستان، بەڵام كوردستان چۆكی دانەدا، دەبوو حكوومەت و دەسەڵاتدارانی ئێستەی عێراق بیر لەو ئەزموونە شكستخواردووانە نەكەنەوە، ئێستە بە حەشدی شەعبی هاتوون، ئەمانە سوودی نییە، سوود لەوەدایە بە گفتوگۆ دابنیشن و كێشەكان چارەسەر بكەن.

ئەوان دەڵێن ریفراندۆم لە دەستوور ئاماژەی بۆ نەكراوە، باشە كەی لە دەستوور ئاماژە بۆ ئەوە كراوە مادەی 140 جێبەجێ نەكرێ؟ بۆ جێبەجێی ناكەن، بۆچی ئەوە نادەستووریی نییە، دەیانەوێ مادەی دەستووری بەدڵ خۆیان هەڵبژێرن كە سوودی بۆ خۆیان بێت، كەواتە بۆ كوردیش هەمان شت ڕەوایە.

ئەو بەشەی كارمەندان كە مووچەكەیان كەم كراوەتەوە، لە دۆخێكی خراپدان و دەبێ پێداچوونەوەیان بۆ بكرێ، بەڵام ئەوەشتان لەبەرچاو بێ، تا ماوەیەك بەر لە ئێستە ئێمە لە شەڕێكی قورسدا بووین و لە هەوڵی مانەوەدا بووین، توانیمان ناوچەكانی خۆمان بپارێزین و ڕزگاریان بكەینەوە، بەڵام دەبێت گرنگی بە ژیان و دارایی خەڵك بدرێ، تیمی پارتی لە حكوومەت پڕۆژەیان بۆ ئەو پرسە هەیە و ئێستە خەریكی ئەوەن ئەوانەی پارەیان لە بانكەكان هەبووە و پێشتر خەرج كراوە بیاندرێتەوە، ئەو پارەیەش قەرز كراوە بۆ مووچە، وردە وردە دەیدەنەوە، بەشێكیشی پارە تەرخان دەكرێ بۆ ئەو پڕۆژە خزمەتگوزارییانەی زۆریان نەماوە تەواو بكرێن، لەگەڵ ئەوەش پێداچوونەوە بە مووچە دەكەن، حكوومەت ئێستە خەریكن، هاوكات ئێستە خەرجی كەم بووەتەوە و داهاتی ناوخۆ زیادی كردووە، نرخی نەوتیش بەرز بووەتەوە، خەرجی شەڕیش كەم بووەتەوە، ئەمانە هەمووی هاوكارن، بۆیە وردە وردە بوارەكان دەبووژێننەوە و یەكێك لەوانەش پێداچوونەوەی مووچەیە.

لە كۆبوونەوەكانیش گوتوویانە ناهاوسەنگی هەیە و حەز دەكەین چارەسەری بكەین، ئێمەش گوتوومانە فەرموون با باسی بكەین بزانین ناوهاوسەنگییەكان چین؟ یەكێتی خۆی و ئێمەش پێمان باش بووە بە قەد 18 كورسییەكەی پەرلەمان مامەڵەی لەگەڵ نەكرێ، بەڵكو وەك یەكێتیی مامەڵەی لەگەڵ بكرێ، هەندێك ڕێككەوتنیش لە نێوان پارتی و یەكێتی هەیە. جگە لە ڕێككەوتنی ستراتیجی، ڕێككەوتنێكی تریشمان لەگەڵ یەكێتی هەیە كە لە 2005 بە واژووی تاڵەبانی و بارزانی ئەنجام دراوە، باس لە چۆنیەتیی ئیشكردنی نێوان پارتی و یەكێتی دەكات، لە عێراق و كوردستان وەك سەرۆك كۆماری عێراق و سەرۆكی هەرێم. تا ئەم خولەی هەڵبژاردنی سەركۆماری عێراقیش پابەندبوونی خۆمان بەو ڕێككەوتنەوە كردووە، پۆستەكانی تریش هەموو بە ڕێككەوتن بووە. 

لە دوا كۆبوونەوە مام جەلال بەر لە نەخۆشكەوتنی بەشدار بوو كە لەگەڵ مەكتەبی سیاسی هەردوولامان كرا، ئەو بابەتەی باس كرد لەسەر هاوسەنگی، مام جەلال لەبەرچاوی هەمووان گوتی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی چیتان دەوێ با چاك بكرێ. عیماد ئەحمەد ئەوكات جێگری سەرۆك وەزیران بوو گوتی هەموو دەسەڵاتێكم هەیە. ئێمە بەگشتی لەگەڵ گفتوگۆین و ئەگەر غەدر هەبێ بە دڵنیایییەوە پێداچوونەوەی بۆ دەكەین.

خۆی ئەمە ڕەنگدانەوەیە زیاتر ئێمە دروستمان نەكردووە، فشاری جەماوەری پارتیشە دەڵێن بۆ دەبێ پارتی بە وەڵام نەیەت ئەو هەموو هێرشەی لەسەرە.

هەمووی خەریكە جێبەجێ دەبێ، بەڵام دوور لە چاوی میدیاكان، لەسەر لق و ئەنجوومەن و مەكتەبەكان كار دەكرێ، ڕاپۆرتەكان ئیشی لەسەر دەكرێ، بۆ كۆنگرە بارودۆخەكە تەحەكوم دەكات، هەرچەند پێویستە بۆ نوێكردنەوە و بەرنامەی تازەی خۆمان بەتایبەت كە ئێستە بەرەو سەربەخۆیی هەنگاو دەنێین، ئەمەش دەوەستێتە سەر ئەو دیراسەیەی لە ئەنجوومەنی سەركردایەتی دەكرێ و بڕیاری لەسەر دەدرێت.