نەوزاد پۆڵس سەرۆكی رێكخراوی سورایا و چالاكی مەسیحی لە هەرێمی كوردستان، رای دەگەیەنێت، بەڕێژەی 70%ی كریستیانەكانی هەرێمی كوردستان و دەشتی نەینەوا دەنگ بە بەڵێ بۆ سەربەخۆیی كوردستان دەدەن. هاوكات دووپاتی دەكاتەوە، چارەنووس و داهاتووی مەسیحییەكان لەگەڵ كوردستانە و چارەنووسی لە عێراق كۆتاییان هاتووە.
زۆرینەی كریستانەكان لەگەڵ بەڵێ بۆ ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستانن، لە ماوەی رابردوو كەنیسە گەورەكانی كریستان و حزبە سیاسییەكانیش داواكارییان دا بە ئەنجوومەنی باڵای ریفراندۆم، گرنگترین خاڵەكان چین و وەڵامی ئەنجوومەنەكە چی بوو؟
وەك پێكهاتە كریستانییەكان دابەشی سەر دوو لایەن بوونە، حزبە سیاسییەكان بە تایبەتی حزبە ئاشوورییەكان داوا دەكەن ئێستە ریفراندۆم لە دەشتی نەینەوا نەكرێت و داواش دەكەن ئەو زیادەڕۆیییەی كراوەتە سەر ماڵ و موڵكی كریستانەكان لە كوردستان، دەستی لەسەر هەڵبگیرێت پێش ریفراندۆم. لایەنی دووەم كە لەگەڵ ریفراندۆم و دەوڵەتی كوردستانە زۆرینەی خەڵكی كریستیانن كە تا 70% دەبن.
داواكاری حزبە ئاشوورییەكان بەو كاتە كەمە ناتوانرێت جێبەجێ بكرێت، بۆیە زیاتر وەك پاساو لێك دەدرێتەوە و دەكرێت گەرەنتی جێبەجێكردنی بدرێت، بەڵام داواكارییەك كە كێشەیەكە و ماوەی 20 ساڵ زیاترە بەردەوامی هەیە، چۆن بە مانگێك یەكلا دەكرێتەوە، بۆیە داوكارییەكانیان زیاتر بەربەست خستنە بەردەم ریفراندۆمە كە زۆرینەی پێكهاتەی كریستان بە كلد و سریانی و ئاشووری لەگەڵیدان.
داهاتووی كریستانەكان لەگەڵ دەوڵەتی كوردستاندایە، لە دوای 2003 و رووداوەكانی 2005 تا 2007، پاشان رووداوەكانی پێش هاتنی داعش بۆ مووسڵ و كوژرانی مەتڕانی مووسڵ، دواتر هاتنی داعش، هەموو ئەمانە پەیامی بۆ كریستانییەكان پێ بوو كە چیتر ناتوانن لە بەسڕە یان بەغدا بژین. كریستانەكان لە كوردستان ژمارەیان كەمتر لە 50 هەزار كەس بوو، دوای ئەو رووداوانە ئێستە نزیكەی 250 هەزار كەس دەبن، جگە لەوانەی بۆ دەرەوەی وڵات كۆچیان كردووە، بۆیە ئێستە جگە لە كوردستان لە تەواوی عێراق 300 هەزار كریستیان نین، هەموو ئەوانە وا دەكات زۆرینەی كریستیانەكان دەنگ بە بەڵێ بۆ راپرسی و سەربەخۆیی كوردستان بدەن و قورسایی كریستیانەكانیش ئێستە لە كوردستانە.
ئەنجوومەنی باڵای ریفراندۆم داواكاری لە پێنج كەنیسەی كلدان سریان ئاشووری و ئەرمەن و لە حزبەكان وەرگرتووە و دۆسیەی كریستیانەكان لەگەڵ كوردستانە.
پاساوەكانی ئەوان لۆجیكە كە ریفراندۆم لە دەشتی نەینەوا نەكرێت؟
تەنیا بزووتنەوەی ئاشووری دەڵێت نەكرێت، حزبەكانی تر لەگەڵ ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستاندان، بزووتنەوەی ئاشووری نوێنەرایەتی هەموو كریستیانەكان ناكات و ئەوان لەبەر بەرژەوەندی سیاسی و كەسی خۆیان لەگەڵ حكوومەتی عێراق دەڵێن با ریفراندۆم لە دەشتی نەینەوا نەكرێت. ئەگەر نا بەرژەوەندی كریستیان لەگەڵ عێراق نەماوە و ئەوەی ئەوانیش بانگەشەی بۆ دەكەن زیاتر بۆ بەرژەوەندی خۆیانە.
لەبارەی دەشتی نەینەوا، حەمدانیە و بەرتلە لەژێر دەسەڵاتی حەشدی شەعبین، بەڵام خەڵكەكەی لە كوردستان ئاوارەن، ئەوان چۆن دەنگ دەدەن؟
دەشتی نەینەوا بەپێی بڕیاری ئەنجوومەنی باڵای ریفراندۆم، ریفراندۆمی لێ ئەنجام دەدرێت لەوانە لە ناوچەكانی تلسقۆف، بەحزانی، شێخان، ئەلقوش. لە حەمدانیە و بەرتلە ئەنجام نادرێت بەهۆی هەبوونی هێزەكانی حەشدی شەعبی، بەڵام خەڵكی ئەو ناوچەیە ئێستە ئاوارەی كوردستانن و لە ئاوارەیی دەنگ بۆ سەربەخۆیی دەدەن، پێم وایە دەنگی بەڵێ دەگاتە 70% تا 80% لەناو كریستیانەكان.
حزبەكانی دژ كاریگەری دادەنێن؟
نەخێر، چونكە شەقامی كریستیان لەگەڵ دەنگی بەڵێدان و ئەوانیش لێرە لە كوردستان قورسایییان نییە.
شەقامی كریستیانەكان و كەنیسەكان بۆ نەیانتوانیوە گوشار بخەنە سەر حزبێك كە دەڵێن نەخێر، كاتێك هەمووان دەزانن بەرژەوەندی كریستیان لەگەڵ كوردستاندایە؟
كەنیسە دەست لەگەڵ سیاسەت تێكەڵ ناكات، خەڵكیش بە گشتی و زۆرینە لە حزبەكان باشتر دەزانن كە بەرژەوەندییان لەگەڵ كوردستاندایە و دەنگ بە بەڵێ دەدەن بە تایبەت كلدانەكان كە زۆرینەن، سریان و ئاشوورییەكانی دەشتی نەینەوایش زۆرینەیان بە بەڵێ دەنگ دەدەن، تەنیا حزبی ئاشووری نەبێت كە پێی وایە ئێستە كاتی نییە ریفراندۆم لە دەشتی نەینەوا ئەنجام بدرێت نەك دژی بووەستنەوە.
ئەوەی هەیە بۆ دەشتی نەینەوا داوا دەكرێت بكرێت بە پارێزگایەكی سەربەخۆ، لە كۆنگرەی بڕۆكسلیش لایەنە كریستیانەكان كۆدەنگ بوون لەسەر ئەو بۆچوونە. بەڵام زۆرینەی خەڵكی دەشتی نەینەوا دەیانەوێت لەگەڵ كوردستان بژین و ناتوانن دوای داعش بگەڕێنەوە ناوچەكانیان و لەگەڵ مووسڵ بژین.
زۆر رێكخراوی كۆمەڵی مەدەنی كریستیان هەن، رۆڵیان چی بووە لەوەی خواستی كریستیانەكان بگەیەنن بە ئەوروپا و ئەمەریكا؟
كۆنگرەی كریستیانەكان كە لە بەلجیكا بەسترا بە بەشداری كەنیسە و رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنی و حزبەكان بوو، بەڵام بزووتنەوەی ئاشووری بایكۆتی كرد. لەوێ دوای گفتوگۆیەكی زۆر بە باش زانرا دەشتی نەینەوا دوای داعش بكرێتە پارێزگا و حوكمی زاتییان لە كوردستان پێ بدرێت. پرسی حوكمی زاتی بۆ كریستیانەكان لە پڕۆژەی دەستووری كوردستان لە مادەی 35 باس كراوە و دەیان جاریش ئەو بەڵێنە بە كریستیانەكان دراوە.
كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەتایبەت وڵاتانی ئەوروپا و كونسوڵگەی ئەمەریكا لەگەڵ لایەن و هێزە كریستیانەكان دانیشتنیان كردووە و بۆچوونیان وەرگیراوە و دەزانن كریستیان دەیانەوێ دەشتی نەینەوا یەك چارەنووسی هەبێت، نەك لە نێوان پێشمەرگە و حەشدی شەعبی دابەش ببن، ئەوەشیان پێ گوتراوە كە چارەنووسی كریستیان لەگەڵ كوردستاندایە.
كونسوڵگەی ئەمەریكا و نەتەوە یەكگرتووەكان و یەكێتیی ئەوروپا لەگەڵ كریستیانەكان لەسەر خەتن و داواكارییەكانیشیان پێ دراوە، ئەوەش دەزانن كە كریستیان دەیانەوێت لە چوارچێوەی كوردستان بن و داوایان لێ كراوە لە دەشتی نەینەوا پارێزگارییان لێ بكرێت.
كە ئەو داواكارییانەتان پێ دان، هەڵوێستی ئەوان چی بوو؟
ئەمەریكا و ئەوروپا دۆسیەی ئێزیدی و كریستیانەكان وەك دۆسیە سەیر دەكەن و لە خواست و داواكارییەكان تێدەگەن، بۆیە دوای ریفراندۆم داهاتووی كریستیانەكان و ئێزیدییەكان یەكلا دەبێتەوە.