شێخ بەشیر عادل گوڵی بەرپرسی نووسینگەی شەهیدی میحراب لە هەولێر، ئاشكرای دەكات كە نووری مالیكی سەر بە هیچ كام لە مەرجەعییەتەكانی قوم و نەجەف نییە و دووپاتی دەكاتەوە، "ئەوەی لەگەڵ مەرجەعییەتدا نەبێ، دەوڵەتەكەی دەڕووخێ". شێخ بەشیر لە دیمانەیەكدا لەگەڵ "وشە" باس لە بۆچوونی مەرجەعییەتی نەجەف لەبارەی سەربەخۆیی كوردستانەوە دەكات و دەڵێ، "مەرجەعییەتی شیعە لەگەڵ عێراقێكی یەكگرتوو و بەهێزدایە".
مەرجەعی تەقلیدی قوم توانیویەتی كاریگەری لەسەر عێراق و پێوەندی نێوان كورد و لایەنە شیعەكان دروست بكات؟ هەڵوێستی مەرجەعی تەقلیدی نەجەف لەوبارەیەوە چییە؟
هیچ جیاوازی و كێشەیەك لە نێوان مەرجەعی ئاینی عێراق لەگەڵ هیچ شوێنێكی تردا نییە. ئامانجی هەموو مەرجەعەكانی شیعە، خزمەتكردن بە ئیسلام و مرۆڤایەتی و بیروباوەڕە. مەرجەعییەتی ئاینی نەجەف لەگەڵ هیچ كام لەگەڵ مەرجەعەكانی ئاینی شیعە كێشە و جیاوازیان نییە.
جیاوازییەك هەیە و ئەویش بە روونی دیارە، بۆ نموونە مەرجەعییەتی ئاینی لە قوم بە تەواوی تێكەڵاوی سیاسەت بووە، بەڵام مەرجەعییەتی ئاینیی نەجەف بەو شێوەیە كار ناكات. بۆ ئەوە چی دەڵێن؟
مەرجەعەكانی ئاینیی لە قوم، هیچ كاتێك دەستێوەردانیان لە كاروباری سیاسی نەكردووە و ناشیكەن، بەڵام ئەوان هاوكار و هاوبیرن لەگەڵ مەرجەعییەتی سیاسی. مەرجەعییەتی عێراقیش هەر كاتێك بە پێویستی بزانێ، دەست لە هەندێ كاروباری پێویست وەردەدات. بۆ نموونە ئایەتوڵا سیستانی لەبارەی ئەو كێشانەی لە ناو حكوومەتی بەغدادا هەبوو، لە رێگەی چەند فتواوە دەستێوەردانی كرد. مەرجەعییەتی سیاسی، گوێڕایەڵی مەرجەعییەتی ئاینی بوونە و بەقسەشیان كردوون. هەر كەس و لایەنێكیش پابەندی فتوای مەرجەعییەت نەبووە، ناڕەزایی خەڵكی لێ كەوتووەتەوە و دەوڵەتەكەشی رووخاوە. مەرجەعییەتی ئاینیی عێراق لە هەر شوێنێك بە پێویستی زانیوە، دەستێوەردانی لە كاروباری دەوڵەتدا كردووە.
هەندێ رووداو هەن كە گوزارشت لە جیاوازیی نێوان مەرجەعەكانی قوم و نەجەف دەكەن. بۆ نموونە ئەو كەس و لایەنانەی سەر بە مەرجەعی نەجەفن، پێوەندییان لەگەڵ كورد باشترە، بەڵام ئەوانەی سەر بە مەرجەعییەتی سیاسی و ئاینی قومن، بەردەوام كێشەیان لەگەڵ كورددا هەیە، هەروەك نووری مالیكی و كوتلەكەی؟
من پێم وایە نووری مالیكی بە قسەی هیچ كام لە مەرجەعە ئاینییەكانی نەجەف و قومی نەكردووە. ئێمە دەزانین كە سەرچاوەی بۆچوونەكانی مالیكی كوێیە. ئێستە سەماحەتی سەید عەماڕ حەكیم كە سەرۆكی هەموو كوتلە شیعەكانە، بە تەواوی باوەڕی بە مەرجەعییەتی سەماحەتی سیستانی هەیە.
لەبارەی ئەو كێشە و شەڕەی لە دووزخورماتوو لە نێوان هێزی پێشمەرگە و حەشدی شەعبیدا رووی دا، مەرجەعییەتی باڵای شیعەكان چۆن بەدواداچوونی بۆ كرد و ئەنجامەكەی چۆن بوو؟
مەرجەعییەتی ئاینی لە عێراق، سەركۆنەی ئەو رووداوانەی كرد و دووپاتی كردەوە كە هەر كەس و لایەنێك ئاژاوەی هەڵگیرساندووە، دەبێ بگیرێت و سزا بدرێت و هۆیەكەشی بزانرێ. مەرجەعییەتی سیاسی و بە تایبەت هادی عامری زۆر بە توندی دژی ئەو ئاژاوەگێڕییە وەستایەوە و چەند كەسێكیان گرت و ئێستەش لە ناو گرتووخانەدان. ئێمە دەبێ ئەوە بزانین كە زۆر لایەن لە دەرەوەی عێراق دەستیان لەو ئاژاوەگێڕییەدا هەیە، بە تایبەت ئەو لایەنەی زۆر قسە لەسەر پرسی توركمان دەكات و خۆی وەك پاڵپشتیان نیشان دەدات. ئەو لایەنە، توركیایە. توركیا دەستی لە فیتنەی دووزخورماتوو، كەركووك و مووسڵدا هەبووە و ویستوویەتی ئاژاوە لە نێوان كورد و توركمان و شیعەدا دروست بكات بۆ ئەوەی بەرژەوەندییەكانی خۆی بپارێزێت.
شەڕی مووسڵ بەرەو كۆتایە و هاوكات زۆربەی لایەنە عێراقییەكان نیگەرانی داهاتووی مووسڵن. بۆچوونی مەرجەعییەتی نەجەف لەسەر داهاتووی مووسڵ چییە؟
مووسڵ دەبی لەلایەن خەڵكی ئەو پارێزگایەوە بەڕێوە بچێت، هەر وەك هەموو ئەو پارێزگا و شارانەی لە ژێر دەستی داعش رزگار كراون و ئێستەش لەلایەن خەڵكەكەوە بەڕێوە دەبرێ. ئێمە لەو باوەڕەداین ئەگەر مەسەلەكانی پشتی پەردە و پاڵەپەستۆی دەرەكی نەبێت، ئێمە عێراقییەكان دەتوانین بە ئاسانی كێشەی مووسڵ چارەسەر بكەین، بە مەرجێك لە دەرەوەوە بڕیارمان لەسەر نەدرێت. دەبێ ئێمە خۆمان بڕیاری لەسەر داهاتووی خۆمان بدەین، نەك ئەوەی لە دەرەوە بڕیار بدرێت و ئێمە جێبەجێی بكەین.
ئێران یەك لەو وڵاتانەیە كە بەردەوام پشكی نفووزی خۆی لە عێراق ویستووە و هەوڵی بۆ داوە، بۆچوونی مەرجەعییەتی نەجەف لەسەر ئەو خواستەی ئێران چییە؟
هیچ كاتێك من ئەوەم نەبیستووە، بەڵكو ئەوە وڵاتانی كەنداو و توركیا و سعوودیەن هەوڵی لەو جۆرە دەدەن. ئەو وڵاتانە بە پارە داعشیان دروست كرد و فیتنەیان گێڕا. واقیعەكە ئەوەیە كە ئایا ئێران چەك و دەبابەی هێناوەتە ناو عێراق یان توركیا؟ ئێوە بۆ لەسەر توركیا قسە ناكەن و كەس دژی ناوەستێ؟ هەموو وڵاتان چاویان لە مووسڵ بڕیوە و لە داهاتوودا دەردەكەوێ كە ئەوان چییان دەوێ.
مەرجەعییەتی نەجەف لەسەر خواستی كورد بۆ سەربەخۆیی چی دەڵێ؟
مەرجەعییەت پشتگیری لە مافی هەموو عێراقییەكان دەكات. ئەوان دووپاتی دەكەنەوە كە عێراقییەكان بەیەكەوە دەتوانن عێراقێكی گەورە و بەهێز دروست بكەن. رەنگە لەگەڵ ئەوەدا نەبن كە كوردستان جیا ببێتەوە، چونكە دوای ئەویش سوننە جیا دەبێتەوە و لە دەرەنجامدا عێراق پارچە پارچە دەبێ.
كەوایە مەرجەعییەت دژی جیابوونەوەی كوردستانە لە عێراق؟
دژ نین، بەڵكو لەگەڵ پێكەوەژیاندان.
بەڵام ئەگەر هەموو كورد لە ریفراندۆمدا داوای سەربەخۆییان كرد، ئەوكات چی؟
زۆر لایەنی سیاسیی كورد تا ئێستە داوای جیابوونەوەی كوردستانیان نەكردووە. ئەوان پێیان وایە كە تا ئێستە كاتی سەربەخۆیی كوردستان نەهاتووە.
هەولێر- كاوە جەم